Þann átjánda fe­brú­ar er gert ráð fyr­ir að könnuður­inn Per­sever­ance lendi á plán­et­unni Mars. Verk­efnið nefn­ist Mars 2020 og er á veg­um banda­rísku geim­vís­inda­stofn­un­ar­inn­ar NASA. Með í för verður þyrlu­drón­inn Ing­inuity sem, ef allt geng­ur að ósk­um, verður fyrsta loft­farið sem mann­fólk kem­ur á loft á ann­arri plán­etu. Eitt helsta mark­mið leiðang­urs­ins er að leita um­merkja sem staðfesta ör­ver­ur­líf á rauðu plán­et­unni en ekki síður að plægja ak­ur­inn fyr­ir mannaðar ferðir þangað í framtíðinni.  

Allt þarf að ganga upp til að Per­sever­ance og Ingenuity lendi á Mars í mánuðinum. Mynd­in sýn­ir geim­farið sem er nú á hraðferð um sól­kerfið. AFP

Per­sever­ance mun bora í bergið á Mars og safna jarðsýn­um sem verður pakkað í loftþétt­ar umbúðir en mark­miðið er þær að verði flutt­ar til jarðar á næstu árum. En könnuður­inn er einnig bú­inn öfl­ugri grein­ing­ar­tækj­um en áður hafa verið í sam­bæri­leg­um leiðöngr­um sem gefa ná­kvæm­ari upp­lýs­ing­ar um sýn­in sem safn­ast. Þá verðar gerðar til­raun­ir með að vinna súr­efni úr loft­hjúpi Mars og leitað að auðlind­um sem gætu gagn­ast fólki þegar þangað er komið. Hug­mynd­in er að í framtíðinni verði mannaðar stöðvar á Mars og því verða veður­skil­yrði og aðrir um­hverf­isþætt­ir greind­ir með ná­kvæm­ari hætti en hingað til hef­ur verið gert til að und­ir­búa vist­ina á plán­et­unni.

Í mynd­skeiðinu að neðan er Mars 2020-verk­efnið kynnt og þar á meðal lend­ing­arstaður­inn Jezero-gíg­ur sem var eitt sinn full­ur af vatni og varð fyr­ir val­inu þar sem lík­legt þykir að þar gætu fund­ist umm­merki um ör­ver­ur, hafi þær á annað borð þrif­ist á Mars.

Leiðang­ur­inn lagði af stað þrítug­asta júlí á síðasta ári og ferðast nú á tæp­lega 79.000 km/​klst. hraða í átt að Mars en ferðalagið er í heild­ina um 480 millj­ón­ir kíló­metra. Hægt er að fylgj­ast með ferðalag­inu í sýnd­ar­veru­leika hér en NASA held­ur úti um­fangs­mikl­um upp­lýs­inga­vef um leiðang­ur­inn.

Í mynd­skeiðinu hér að neðan má sjá hvernig NASA-teymið áætl­ar að lenda Per­sever­ance á yf­ir­borði Mars. Lang­sam­lega viðkvæm­asti hluti leiðang­urs­ins og gera má ráð fyr­ir að teymið haldi í sér and­an­um þegar kem­ur að lend­ing­unni því mikið er í húfi. Fyr­ir utan öll gögn­in sem eru ómet­an­leg í sjálfu sér og eru í húfi, er kostnaður verk­efn­is­ins áætlaður í kring­um 2,7 millj­arða banda­ríkja­doll­ara.   

Sov­ét­menn fyrst­ir á svæðið

Þó er full ástæða til bjart­sýni í ljósi þess að til þessa hef­ur mann­fólki tíu sinn­um tek­ist að lenda á plán­et­unni. Hið sov­éska Mars 3 var fyrst til þess árið 1971 og Vik­ing 1 hið fyrsta á veg­um NASA árið 1975. Banda­ríkja­mönn­um hef­ur tek­ist að lenda átta sinn­um alls en Sov­ét­mönn­um tvisvar. Auk þess­ara þjóða hef­ur evr­ópsku og ind­versku geim­vís­inda­stofn­un­un­um tek­ist að koma geim­förum á spor­baug um Mars. 

Síðast lenti In­Sig­ht Mars Land­er þar í maí 2018 og er sá leiðang­ur enn þá að störf­um. Þrátt fyr­ir að heilt yfir megi segja að ár­ang­ur Mars­leiðangra batnað með tím­an­um eru þó nokk­ur dæmi um að lend­ing­ar hafi ekki tek­ist á und­an­förn­um árum. Evr­ópsk-rúss­neski leiðang­ur­inn Schiapar­elli EDM hrapaði í lend­ingu árið 2016 og árið 2003 týnd­ist hinn breski Beagle í lend­ingu sem þó er talið að hafi heppn­ast. Síðar kom í ljós að sól­ar­sell­ur könnuðar­ins breiddu ekki úr sér sem skyldi og því tapaðist sam­bandið við Jörðu. 

Ekki er þó allt klippt og skorið í þess­um efn­um því áður­nefnd­ur Mars 3 var ein­ung­is virk­ur í tvær mín­út­ur áður en sama­bandið rofnaði að því er talið er vegna ill­vígs sand­storms á svæðinu.

Fyrsta ljós­mynd­in sem tek­in var á Mars. Árið er 1976 og ljós­mynd­ar­inn er geim­farið Vik­ing 1. Ljós­mynd/​NASA

Sam­kvæmt áætl­un­um NASA-teym­is­ins sem stend­ur á bak við Mars 2020-leiðang­ur­inn mun Per­sever­ance vera að störf­um í eitt Mars-ár en það eru um 687 sól­ar­hring­ar hér á jörðu. Þegar kom að því að velja lend­ing­arstað varð Jezero-gíg­ur fyr­ir val­inu en hann er 45 kíló­metra breiður og rétt norður af miðbaug. Fyr­ir 3-4 millj­örðum ára rann á í gegn­um gíg­inn sem gerði hann að nokkuð stóru stöðuvatni sem mögu­lega var vin í eyðimörk­inni á Mars. 

Tölvu­gerð mynd NASA af því hvernig Jezero-gíg­ur gæti hafa litið út þegar áin rann um hann en greini­leg merki eru um inn- og út­streymi í gígn­um í dag. NASA

Gíg­arn­ir gefa góð fyr­ir­heit

Von­ast er til að upp­lýs­ing­arn­ar sem fást um jarðfræði og veður­skil­yrði á plán­et­unni eigi eft­ir að skýra bet­ur út af hverju Jörðin og Mars eru svo ólík­ar í dag þrátt fyr­ir að byggja í grunn­inn á sömu efn­um. Áður hefði ekki verið hægt að lenda á stað á borð við Jezero-gíg þar sem yf­ir­borðið hefði verið of erfitt yf­ir­ferðar. Per­sever­ance er búið tækni sem les í aðstæður í um­hverf­inu og mun miða út frá því hvar end­an­leg­ur lend­ing­arstaður verður en ekki síður er sjálf­keyri-tækni nú mun þróaðri en hún var árið 2012.  

Gíg­ar þykja væn­leg­ir áfangastaðir til rann­sókna á mögu­legu ör­veru­lífi í fyrnd­inni. Sér í lagi þegar komið hef­ur sam­an mik­ill hiti og vatn sem get­ur verið vís­bend­ing um ör­veru­líf. Þegar vís­inda­menn greindu upp­lýs­ing­ar sem bár­ust frá könnuðinum Spi­rit töldu þeir sig ein­mitt sjá vís­bend­ing­ar um slíkt í Gusev-gígn­um á Mars. Skil­yrði sem þessi hafa að ein­hverju leyti mynd­ast í eld­gos­um hér á landi og hafa verið rann­sökuð af jarðvís­inda­mann­in­um Christoph­er Hamilt­on sem hef­ur ein­mitt fengið styrk frá NASA í þró­un­ar­starf á dróna­tækni sem ætl­un­in er að nýta á Mars. En um það hef­ur verið fjallað hér á mbl.is.

Frétt af mbl.is

Und­ir­býr flug á Rauðu plán­et­unni

Mik­il eft­ir­vænt­ing er fyr­ir fyrsta flugi mann­kyns á ann­arri plán­etu sem verður í næsta mánuði gangi allt að ósk­um. Áætlað er að þyrlu­drón­inn taki fimm sinn­um á loft á fyrstu þrjá­tíu dög­um Mars 2020. Helsta áskor­un­in er lág­ur loftþrýst­ing­ur á Mars sem er ein­ung­is um 1% þess sem er á jörðu. Mynd/​NASA

Hér er að lok­um að finna lagalista með tónlist sem er inn­blás­in af rauðu plán­et­unni.

Sá fimmti í röðinni

• Per­sver­ance verður fimmti könnuður NASA til að ferðast um Mars.
• Sojourner var sá fyrsti en hann lenti árið 1997 á Rauðu plán­et­unni.
• Spi­rit og Opport­unity lentu árið 2004 og voru á stærð við golf­bíl. Með þeim fund­ust um­merki um vatn á Mars í fyrsta skipti.
• Curi­osity lenti á Mars árið 2012. Hann er á stærð við bíl og er fyr­ir­mynd­in að Per­sever­ance.

Tengd­ar frétt­ir

Per­ser­ver­ance á Mars

Flugu á Mars í fyrsta skipti

• Mik­il fagnaðarlæti hjá NASA
• Lend­ing­in heppnaðist
• Lend­ing á Mars – Beint streymi
• „Það má ekk­ert fara úr­skeiðis“

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

• Blogga um frétt