Stofninum ógnað úr ýmsum áttum

Þær eru ófá­ar hætt­urn­ar sem steðja að Atlants­hafslaxa­stofn­in­um í Nor­egi um þess­ar mund­ir. Nú hafa áhrif lax­eld­is og hlýn­andi lofts­lags skákað áhrif­um vatns­afls­virkj­ana á stofn­inn og verður það meðal ann­ars til þess að laxveiðimenn sækja í meira mæli til Íslands.

Þetta seg­ir Tor Haakon Bakk­en, pró­fess­or við Norska tækni­há­skól­ann (NTNU), en hann hef­ur rann­sakað og fjallað um sjálf­bæra þróun vatns­afls, hlut­verk lóna­kerfa í vatns­auðlinda­stjórn­un, áhrif virkj­ana á nátt­úr­una og áhrif lofts­lags­breyt­inga á vatna­kerfi.

Bakk­en er einn aðal­fyr­ir­les­ar­inn á Nor­rænu vatna­fræðiráðstefn­unni sem fór fram í Grósku en í fyr­ir­lestri sín­um í dag ræddi hann meðal ann­ars stöðu Atlants­hafslax­ins í Nor­egi.

Í sam­tali við mbl.is seg­ir hann að það að rann­saka stöðu laxa­stofns­ins geti verið dýr­mætt

„Það er hægt að horfa á stöðu villta lax­ins sem góðan vísi að stöðu líf­rík­is­ins. Ef laxa­stofn­inn held­ur sér vel er líf­ríkið í góðum mál­um.“

Súrt regn var helsta ógn­in

Eins og á Íslandi er laxveiðiiðnaður­inn nokkuð um­fangs­mik­ill í Nor­egi en í sam­tali við mbl.is seg­ir Bakk­en að staða villta laxa­stofns­ins hafi verið mikið í deigl­unni þarlend­is vegna fjölda ógna sem hafa steðjað að hon­um síðustu ára­tugi.

„Fyr­ir um það bil öld síðan var helsta ógn­in súrt regn sem kom frá meg­in­landi Evr­ópu sem hafði mjög slæm áhrif á stofn­inn í Suður-Nor­egi, og svo var farið að þróa og reisa vatns­afls­virkj­an­ir sem varð þá ný ógn sem olli niður­skurði á stofn­in­um.”

Bakk­en seg­ir að lengi vel, frá miðri síðustu öld, hafi áhrif vatns­afls verið helsta ógn­in sem steðjaði að stofn­in­um. Nú hafi hins veg­ar orðið breyt­ing þar á.

Lax­inn smit­ast af lús

„Á hverju ári gef­ur sér­stök vís­inda­nefnd út skýrslu um stöðu villta laxa­stofns­ins í Nor­egi og sú skýrsla kom út í síðustu viku. Þar er kort­lagt hverj­ar helstu ógn­irn­ar sem steðja að villta lax­in­um eru,” seg­ir Bakk­en. Bæt­ir hann við að þetta sé gert í ljósi þess að stofn­inn sé orðinn mjög lít­ill og sam­an­standi nú aðeins af um 300 þúsund fisk­um.

„Nú er stærsta ógn­in orðin fisk­eld­isiðnaður­inn. Í Nor­egi eru eld­is­býl­in oft ná­lægt ánum og ósum ánna þannig lax­inn þarf að fara fram hjá þeim þegar hann geng­ur. Það eru að minnsta kosti tvö vanda­mál sem þetta skap­ar, ann­ars veg­ar smit­ast villti lax­inn af sníkju­dýr­um, eins kon­ar lús­um, sem vaxa á eld­islax­in­um og hins veg­ar á það til að ger­ast að eld­islax­inn slepp­ur úr kví­un­um og skipt­ir þá villta lax­in­um nokk­urn veg­inn út í ánum,“ seg­ir Bakk­en og bæt­ir við:

„Þess vegna er mikið af norsk­um veiðimönn­um mjög í nöp við eld­isiðnaðinn.“

Sækja til Íslands

Þá bæt­ir Bakk­en við að það séu ekki bara vatns­afls­virkj­an­irn­ar og eld­islax­inn sem valdi fækk­un í laxa­stofn­in­um.

„Ann­ar stór áhættuþátt­ur sem blas­ir nú við, að minnsta kosti í Nor­egi, eru lofts­lags­breyt­ing­ar. Nú á hita­stig, sér­stak­lega á sumr­in, það til að verða mjög hátt og er að fara fram úr þol­mörk­um laxa­stofns­ins. Það get­ur spilað inn í  að fisk­ur­inn drep­ist eða get­ur orðið til þess að hann verður mun út­sett­ari fyr­ir sjúk­dóm­um,” seg­ir Bakk­en

Hann bæt­ir við að ógn­in sem stafi af veður­breyt­ing­um sé jafn­vel orðin enn meiri en ógn­in af vatns­afls­virkj­un­um en all­ir þess­ir þætt­ir hafa orðið til þess að lít­il laxveiði er eft­ir í Nor­egi.

„Það eru bara nokkr­ar ár eft­ir í Nor­egi þar sem hægt er að veiða lax­inn og veiðin er mjög tak­mörkuð svo laxveiðimenn­irn­ir leita nú frek­ar til Íslands.”

Sein­ustu hundraðkall­ar sum­ars­ins