Samspil hönnuða og framleiðanda

Tiltölulega nýtt viðfangsefni meðal hönnuða sem fer vaxandi víða um heim er að vinna með ýmiss konar hráefni sem tengjast matargerð," segja hönnuðirnir Brynhildur Pálsdóttir og Guðfinna Mjöll Magnúsdóttir. Þær reka einnig saman matarhönnunarfyrirtækið "Borðið" sem tekur að sér ýmis verkefni tengd mat og matargerð. Á lokadegi verkefnisins settu nemendur upp litríkan matarmarkað fyrir gesti og gangandi. Skyrkonfekt, Mýbiti, geitamjólkurbar og blóðbergsdrykkur voru á boðstólum og bragðaðist hvert um sig afskaplega vel að mati greinarhöfundar. "Áhugi gesta á matarmarkaðnum var mikill og var mæting framar öllum vonum. Skyrkonfektið kláraðist á hálftíma og voru 100 flöskur af Blóðbergsdrykk fljótar að fara meðan á sýningu stóð," segir Guðfinna Mjöll sem var mjög ánægð með viðtökur landsmanna. Verkefnið snerist um vöruþróun á matvælum í samstarfi við bændur í heimaframleiðslu, þar af leiðandi eru bændurnir framleiðendur afurðanna. Íslenskur landbúnaður hefur þurft að lifa við ákveðna heftingu í gegnum tíðina en með breyttum lögum og áherslum er íslenska bóndanum loksins gefið tækifæri á að þróa hjá sér heimaframleiðslu. Þetta er stórt skref sem mun marka tímamót í íslenskri framleiðslu og matarmenningu.

Aðspurðar um þátt hönnuða í verkefni sem þessu, segja þær: "Með tilkomu hönnuða í vöruþróunarverkefnum eykst gildi vörunnar," og bætir Brynhildur við: "Hönnuðir hugsa út fyrir rammann og sjá ýmsar nýstárlegar leiðir að bættri vöru og þjónustu. Á Íslandi leynast ótal vannýttir möguleikar í framleiðslufyrirtækjum víðs vegar um landið."

Heimaframleiðsla í hæsta gæðaflokki

Flestir bændanna sem tóku þátt í verkefni Listaháskólans eru þátttakendur í verkefninu Beint frá býli sem snýst um að þróa vörumerki og afurðir sem bændur selja milliliðalaust til neytanda. Ólöf Hallgrímsdóttir var ein af þeim bændum sem tóku þátt í verkefninu Borðið; stefnumót hönnuða við bændasamfélagið. Afrakstur samstarfs nemendanna Hlínar Helgu Guðlaugsdóttur og Dags Óskarssonar við Ólöfu var sérstakur skyndibiti sem kallast Mýbiti sem samanstendur af ýmsu hráefni sem þau á bóndabænum framleiða, þar á meðal reyktum silungi og hverabrauði.

"Við á mínu býli erum í heilmikilli heimaframleiðslu í tengslum við Vogafjós." En hún rekur ásamt eiginmanni sínum Ferðamannafjós þar sem hún býður upp á ýmsar heimagerðar veitingar. Að hennar mati er kominn tími til að upphefja venjulegan íslenskan mat og telur hún að hingað til hafi Íslendingar verið með ákveðna minnimáttarkennd fyrir því að bera hann fram fyrir gesti. Aðspurð um innkomu hönnuða í vöruþróunarverkefni segir hún: "Ég vildi gjarnan sjá meiri samvinnu af þessu tagi, t.d í sambandi við verkefnið Beint frá býli sem ég er aðili að, til þess að ná og koma á framfæri sérstöðu íslensks hráefnis og afurða, ég tel að það sé hagur beggja aðila."

Bændur og gæði sýnilegri

Með heimaframleiðslu fær neytandinn fyrsta flokks hráefni og veit hvaðan varan kemur. Það má gefa því gaum að loksins geta þeir bændur sem hafa metnað fyrir vörum sínum verið sýnilegri í heimaframleiðslunni. Samlögin hafa hingað til komið í veg fyrir sýnileika bóndans, öllu verið blandað saman í einn hrærigraut þar sem afurðir metnaðarfulls bónda blandast illa gerðum afurðum og gæðin hverfa í fjöldanum.

"Ég tel einnig mjög mikilvægt að fólk fái að vita hvað sé í þeim afurðum sem við neytum og hvaðan þær koma," segir Ólöf og bætir við; "Við erum það sem við borðum."

Einnig bendir hún á að grasið sé ekki endilega grænna hinum megin þegar kemur að matarmenningu Íslendinga. "Ég lít svo á að okkur beri skylda til að viðhalda þessum menningarverðmætum sem við erum með í höndunum og einnig hefðinni við að búa afurðirnar til," segir Ólöf að lokum.

Það verður áhugavert að fylgjast með bændunum sem tóku þátt í verkefni Listaháskólans. Að sögn beggja aðila, bæði hönnuðanna og framleiðandans, var samstarfið ákaflega skemmtilegt og áhugavert. Verkefnið er til marks um breytta hugsun almennings um umhverfið og menningu landsins. Það eru ýmsar góðar ástæður til þess að heimaframleiðsla skilar sér jákvætt út í samfélagið, mikil mengun kemur í kjölfar innfluttrar vöru og mun það hafa úrslitaáhrif fyrir íslenskt umhverfi og menningu hvort varan kemur frá Ísrael eða Flúðum, þegar til lengri tíma er litið.