Bergþóra Stefánsdóttir

Það var í júlí árið 1976. Leiðin hafði legið yfir Breiðdalsheiðina í áttina að bænum Haugum í Skriðdal. Eyrún, stjúpdóttir mín, var sofandi í aftursætinu enda höfðum við farið langan veg þann daginn og komin nótt. Það var þá sem ég sá tengdamóður mína fyrst. Þarna tók hún á móti okkur á bæjarhlaðinu með sínu einstaklega hlýja brosi sem mér fannst einkenna hana alla tíð. Þegar barnið vaknaði hljóp það í fang ömmu sinnar og urðu miklir fagnaðarfundir. Það leyndi sér ekki að þar fór barnelsk kona og komst ég fljótt að því að hún hafði mjög góða nærveru. Hvert einasta sumar síðan hafa leiðir okkar Jónu legið þangað austur en nú verður breyting á því, engin Bergþóra verður til staðar sem tekur á móti okkur brosandi. Ættmóðirin er horfin á braut.

Samskipti okkar Beddu, eins og tengdamóðir mín var ævinlega kölluð, voru með miklum ágætum alla tíð og ég bar mikla virðingu fyrir henni. Umræðusvið okkar gat verið mjög breitt. Hún fylgdist vel með mönnum og málefnum og hafði áhuga á ótrúlegustu hlutum enda var hún mjög greind kona. Hún gat verið spaugsöm og þá leyndi kímnin sér ekki. Bedda var mjög hreinskilin og sagði alltaf meiningu sína. Þennan eiginleika í fari hennar kunni ég afskaplega vel að meta. Nýtin var hún á alla hluti og hvers konar sóun var henni fjarri skapi enda hafði hún annast stórt heimili og þurft að nota vel það sem hún hafði á milli handanna.

Á sumrin var oft mikið mannlíf á Haugum enda afkomendur margir og stórar ættir standa að þeim báðum, henni og eiginmanni hennar, Jóni Hrólfssyni, sem féll frá í nóvember árið 1990. Um helgar voru oft margir bílar á hlaðinu og fólk sem átti leið hjá bænum ímyndaði sér að stórveisla væri í gangi þó það væri bara venjulegur sunnudagur. Já, það var oft mikið um að vera í sveitinni, heyskapur í fullum gangi, fólk að koma og fara, synir hennar að gera við vélar, fólk að biðja um veiðileyfi eða ferðamenn að fá upplýsingar. Alltaf var hægt að leita til Beddu, hún var alltaf jafn úrræðagóð, hafði augun vel opin og var fús að leysa vandamál annarra. Ég hafði t.d. gaman að því þegar synir hennar komu til hennar og spurðu hvar þeir hefðu lagt frá sér verkfærin eða um aðra hluti sem þeir þurftu að nota og það stóð ekki á svari. Hún gat yfirleitt alltaf bent þeim á staðinn.

Fyrir tólf árum flutti Bedda til Egilsstaða þar sem hún undi hag sínum afar vel, laus frá amstrinu sem fylgdi bústörfunum. Þar var alltaf opið hús fyrir vini og ættingja eða sveitunga. Þó svo að niðjar hennar séu orðnir yfir sextíu þá fylgdist hún ætíð vel með þeim öllum.

Á jóladag áttum við okkar síðasta samtal í síma. Hún var löngu búin að ákveða að halda jól heima hjá sér þrátt fyrir margra vikna legu á spítala og það tókst. Það var þessi sami hlýi tónn í röddinni og hugur í henni þar sem hún var í íbúð sinni í Lagarási. Hún var samt tilbúin að taka því sem verða vildi með stakri ró.

Að lokum vil ég þakka Beddu minni fyrir allar þær mörgu góðu stundir sem ég og fjölskylda mín höfum átt með henni. Blessuð sé minning hennar.

Hinn 10. janúar fengum við fréttirnar, elsku amma okkar hafði fengið hvíldina um nóttina. Við frænkurnar töluðum lengi saman þennan morgun og rifjuðum upp margar minningar um þessa góðu konu, en flestar okkar minningar úr barnæsku eru að einhverju leyti tengdar ömmu. Við urðum þeirra forréttinda aðnjótandi að fá að alast upp í nánu sambandi við ömmu og afa á Haugum. Þegar við vorum börn var amma farin að minnka útivinnuna og mjög oft vorum við bara þrjár saman. Amma hafði ótrúlega mikla þolinmæði gagnvart okkur. Sjálfsagt hafa minningarnar dofnað í tímans rás en mikið er gaman að rifja þennan tíma upp. Við munum t.d. eftir að við fengum að klæða okkur upp í forláta peysuföt sem hún átti og hlóðum á okkur skartgripunum hennar. Eitt skiptið þegar við vorum búnar að gera okkur fínar með allskyns skarti stungum við af út og upp í tjörn. Í leiknum gerðist það að Bergþóra missti hring sem amma átti, í tjörnina. Við þorðum ekki fyrir nokkra muni að segja ömmu frá þessu en þegar hún fór að leita að hringnum gáfumst við upp. Hún skammaði okkur ekki en bað okkur vinsamlegast að fara ekki oftar með skartgripina sína út. Þannig var hún alltaf sanngjörn þó svo að hún væri ekki algjörlega sátt við það sem við gerðum. Við fengum oft að leika okkur á háaloftinu og róta í gömlum fötum sem okkur fannst miklar gersemar. Komum við oft til ömmu uppstrílaðar eftir þessa leiki og háaloftið í rúst. Við fengum nú yfirleitt tiltal en alltaf var auðsótt að fá að fara aftur upp.

Hjónarúmið þeirra ömmu og afa skipaði stóran sess í okkar barnæsku, en það var eina rúmið í húsinu sem aldrei náði að kólna. Þar fóru fram hinir ýmsu leikir og í minningunni finnst okkur heilu og hálfu dagarnir hafa liðið í þessu herbergi. Við munum aldrei eftir öðru en að armar ömmu hafi staðið okkur opnir. Bergþóra man t.d. að hún skreið oft upp í til ömmu og afa á nóttunni og alltaf var tekið vel á móti henni.

Amma varðveitti alltaf barnið í sjálfri sér og oftar en ekki var hún sjálf þátttakandi í okkar leikjum. Uppáhaldsleikurinn hennar ömmu var þó hárgreiðsluleikurinn, en henni fannst fátt betra en að hlaða okkur í kringum sig og láta okkur vatnsgreiða sér. Á tyllidögum fengum við svo að setja í hana rúllur. Þessu muna flest börn sem einhverntíma hafa verið á Haugum eftir.

Eftir að við urðum fullorðnar hafa minningarnar breyst en amma breyttist kannski ekki svo mikið. Það var alltaf jafn gott að koma í Lagarásinn og fá kaffibolla og spjalla um daginn og veginn. Hún var mikill húmoristi og alltaf stutt í hláturinn. Amma var þó ekki hrædd við að segja sínar skoðanir og fengum við að heyra ef henni mislíkaði eitthvað í okkar fari, en bætti við að það væri nú bara hennar skoðun.

Við munum vera duglegar að segja börnunum okkar sögur af henni ömmu og halda þannig minningu einstakrar konu á lofti.

Elsku amma, við þökkum þér fyrir allar góðu stundirnar og væntumþykjuna sem þú sýndir okkur alla tíð. Leyndarmálin okkar eru vel geymd.

Þínar ömmustelpur,

Til allrar hamingju er heimurinn fullur af stórkostlegum manneskjum sem snerta við öðrum og hafa áhrif á líf annarra. Amma var svo sannarlega slík manneskja fyrir mig og marga fleiri. Hún var þessi manneskja því hún var réttsýn, hlý og sönn, hún stóð með sannfæringu sinni, var hreinskiptin og heiðarleg. Tengsl mín og ömmu hófust snemma í mínu lífi. Líklega má segja að þau hafi einkennst af tengslum sem ungbarn myndar við sína nánustu umönnunaraðila því afi og amma voru lykilpersónur í mínu lífi lengi framan af. Í sveitinni hjá þeim átti ég öruggt skjól og mínar bestu stundir sem barn – enda leitar hugurinn ætíð í Skriðdalinn þegar þörf krefur að ná hugarró og næra sálina. Þess konar grunnur fyrir lífið er ómetanlegur, það er eitthvað sem maður skilur betur og betur eftir því sem tíminn líður. Við barnabörnin sem eyddum þar dýrmætum tíma saman við leik og sveitastörf gátum ætíð treyst á stuðning afa og ömmu, alveg sama á hverju bjátaði. Amma hafði hlýjan faðm, var snögg að greina aðstæður og leysti farsællega úr málum. Hreinskilni hennar var stórkostleg, í senn óvægin en blönduð kímni og hlýju svo ekki var annað hægt en að taka henni vel. Það var ekkert sem hét að móðgast eða reiðast enda stóð aldrei til hjá ömmu að kalla fram þannig viðbrögð. Hún sagði hlutina eins og þeir voru og lá ekki á skoðunum sínum. Ég held að ég hafi fyrst og fremst lært af ömmu minni að það eru allir jafnir. Þannig tók hún á móti fólki sem átti leið um bæjarhlaðið á Haugum. Ég man eftir alþingismönnum og ferðafólki, ættingjum, sveitungum og vinum, sveitungum ættingja eða vinum sveitunga – allir fengu sömu hlýju móttökurnar. Amma var sönn sveitakona af sinni kynslóð í þeirri merkingu að hún átti alltaf til nokkra botna og annað góðgæti í frystinum svo upp á hvern dag var slegið upp veislu í kaffitímanum og nóg til fyrir alla sem rákust inn. Þrátt fyrir það held ég að hún hafi einnig átt sínar hugsjónir og væntingar um aðra stöðu kvenna. Þó að ég fyndi aldrei fyrir neinni pressu gaf ýmislegt til kynna að hún hafi ætlað mér að ganga menntaveginn og öðlast annars konar frama en henni stóð til boða. Líklega óttaðist hún að þess konar framtíðarsýn gæti ekki ræst þegar ég varð tiltölulega ung móðir. Þökk sé breyttum tíðaranda og samfélagsgerð að þetta tvennt er nú samræmanlegt.

Elsku amma, ég þakka þér allt sem þú gafst mér og fyrir að vera þessi góða fyrirmynd. Ég er þess fullviss að heill skari góðra sálna tekur nú jafnvel á móti þér og þú gerðir þegar gesti bar að garði, á þeim stað sem liggur fyrir okkur öllum að heimsækja, og þar er afi að sjálfsögðu fremstur í flokki. Minningu þinni verður ætíð haldið á lofti.

Þín

Hún amma mín, Bergþóra Stefánsdóttir, er nú öll.

En minningin um góða, heilsteypta kjarnakonu lifir. Mig langar til þess að gera orð Jóns Thoroddsen úr bókinni Kvæði að mínum, þegar ég minnist ömmu minnar hér: