Ætlar að ræða háðsglósurnar

Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur

annaei@mbl.is

Baldur Sigurðsson, dósent hjá Kennaraháskóla Íslands, vonast til að komast á þorrablót hjá veiðifélaginu Ármönnum á laugardagskvöldið og á sunnudagsmorgun byrjar dagurinn með fluguhnýtingum. „Við hittumst nokkrir góðir veiðifélagar og vinir nokkra sunnudagsmorgna yfir vetrartímann og hnýtum saman,“ segir Baldur og neitar því að betur veiðist á eina flugu en aðra – það veiðist jafnan best á þá sem sé útí.

Framan af laugardegi verður það þó fyrirlesturinn Nöfn og ónefni samkvæmt íslenskum mannanafnalögum sem á hug hans allan en Baldur hefur farið yfir úrskurði mannanafnanefndar frá þremur árum, skoðað hvernig þeir dreifast, hvaða nöfnum er hafnað og hver eru samþykkt.

„Ég ætla að ræða háðsglósurnar sem mannanafnanefnd fær í framhaldi af því að úrskurðir hennar eru birtir. Morgunblaðið hefur til dæmis haldið þessu vel til haga og það er ekki laust við að látið sé í það skína að þessi nefnd sé frekar duttlungafull og samþykki alls konar vitleysu en hafni síðan nöfnum sem virðast góð og gild og eru alls staðar talin ágætis nöfn nema hér á landi,“ segir Baldur sem hefur átt sæti í mannanafnanefnd í tvö ár. „Ég ætla að reyna að útskýra af hverju þetta er, hvaða skilyrði lögin setja og hvaða ákvæði þeirra það eru sem helst brýtur á.“

Frjálslynd varðandi innihald en íhaldssöm gagnvart útliti

Úrskurðir nefndarinnar koma fólki stundum spánskt fyrir sjónir og verða ósjaldan að umræðuefni milli vina og vinnufélaga. Enda sum þeirra nafna sem samþykkt eru þess eðlis að í huga margra hljóma þau hlægileg á meðan nöfnum sem virðast góð og gild er hafnað.

„Það fannst t.d. mörgum spaugilegt þegar nefndin samþykkti nöfnin Bambi og Úddi. Það er hins vegar ekkert í lögunum sem stoppar svona nöfn og því verðum við að samþykkja þau. Svo eru nöfn eins og Jónorri og Jessy sem hafa ekki verið samþykkt og þar liggur ástæðan í því hvað lögin segja að séu íslensk nöfn – þess vegna eru til dæmis sumir rithættir af Christopher samþykktir en aðrir ekki,“ segir Baldur og játar því að lögin geti verið mjög erfið.

„Þau íslensku mannanafnalög sem eru í gildi í dag eru að sumu leyti mjög frjálslynd og leyfa allt mögulegt hvað innihald varðar. Er kemur að útliti og formi nafnanna eru þau hins vegar svolítið íhaldssöm. Málfræðilega hliðin þarf að samræmast íslenskri tungu og það er jafnan á þeirri hlið sem nöfnin falla.“

Ensku nöfnin erfið

Hann segir mikla breytingu hafa orðið í áranna rás á þeim nöfnum sem fólk vill gefa börnum sínum. „Það er til dæmis meira um mægðir við fólk af erlendum uppruna nú en áður og í kjölfarið rignir hér inn nöfnum frá fjarlægum heimshlutum sem við vitum ekki alveg hvað við eigum að gera við,“ segir Baldur og játar að skiljanlegt sé að fólk vilji skapa tengsl við hina fósturjörðina. Nöfnin falla hins vegar misvel að íslensku lögunum.

„Nöfn frá Miðjarðarhafslöndum eiga yfirleitt mjög greiða leið því hljóðkerfi tungumála á borð við ítölsku og spænsku eru ekki það ólík íslenskunni. Hljóðin samsvara stöfunum á svipaðan hátt.“

Enskan er hins vegar mun erfiðari og sker sig raunar, að sögn Baldurs, algjörlega úr evrópsku tungumálunum hvað framburð og stafsetningu varðar: „Öll evró-orð eru til dæmis borin fram með e-hljóði alls staðar nema í enskunni þar sem þau verða jú-ró. Eins er joð-hljóðið alls staðar ritað með stafnum j nema í ensku þar sem ypsilon er notað. Nöfn sem eru rituð með enskum hætti eiga þess vegna oft ekkert greiða leið framhjá íslenskum mannanafnalögum. Dæmi um þetta er þegar nafnið Anja úr rússnesku verður Anya á ensku. Rússneska stafsetningin samræmist íslenskum lögum en ekki hin enska.“

Að leggja nefndina niður leysir engan vanda. „Við gerum ekkert annað en að fara eftir lögum sem sett eru af Alþingi og túlka þau. Væri mannanafnanefnd ekki til staðar þá félli það bara í hlut einhvers annars, t.d. dómsmálaráðuneytisins eða þjóðskrár.“