Mjólkurhvít verða kaffibrún í paradís

Kímileg afgreiðslukona á flugvellinum í Puerto Plata hristir höfuðið neitandi þegar norrænn ferðalangur spyr um rakakrem í landi þar sem húðkrem vill ekki festast á hörund. Við erum stödd í hinu klukkulausa Dóminíska lýðveldi í Karíbahafinu í miðjum marsmánuði. Hvítir og kuldahrjáðir menn frá löndum eins og Íslandi og Kanada eru komnir til paradísareyjar til að verða brúnir og fyrir eru dökkir sem forðast sólina eins og heitan grautinn. Þetta er undarlegur staður þar sem flestir eru blendingjar, eða kaffi með mjólk eins og innfæddur leiðsögumaður lýsti hörundi sínu. Hvíti minnihlutahópurinn, mjólkin, stjórnar landinu að miklu leyti og hér þykir eftirsóknarvert að vera sem hvítastur, mjólkurhvítum hörundslit fylgir virðing. „Kaffið“ í landinu, svarti minnihlutinn, á svo langan veg í að verða „mjólk“. Einhver undarleg þversögn er í þessu öllu saman; í sjálfri paradís er saman komið fólk sem vill ekki vera nákvæmlega það sem það er – sem er kannski mannsins saga – en það er önnur saga.

Haítí-ógnin í vestri

Hispaníóla nefnist eyjan öll og hún á sögu um harðstjórn og þrældóm og enn ríkir eymd á Haítí sem er 1/3 hluti eyjunnar. Rúmlega tuttugu milljónir manna búa í löndunum til samans og straumur ólöglegra Haíta liggur inn í fyrirheitna nágrannalandið sem býður upp á betra líf á gjöfulum ökrunum. Laun verkamanna þar eru þó ekki nema um tíu þúsund íslenskar krónur á mánuði á meðan fólk í hærri stöðum eins og læknar er með um 60 þúsund. Hjá Dóminíkum flæðir allt í dásamlegum ávöxtum landbúnaðarins ásamt sykri, rómuðu rommi, kaffi og tóbaki en vandi Haítí, sem er annað fátækasta lands heimsins, liggur sumpart í því hversu gróðursnautt landið er eftir að íbúar þess brenndu allt landið til að mótmæla ógnarstjórn og því rignir þar bara nokkrum sinnum á ári.

Við hættum okkur ekki til Haítí og raunar er bannað að fara þangað í skipulegar ferðir með ferðamenn. Stór hópur Íslendinga kom sér hins vegar vel fyrir á vernduðu svæði á íðilfagurri Dorada-ströndinni rétt fyrir utan Puerto Plata á norðurströndinni þar sem flest hótelanna eru með allt innifalið og 18 holu golfvöllur liðast um svæðið. Aðstaðan á hótelinu okkar, Puerto Plata Village, var til fyrirmyndar og við gátum valið úr ágætum veitingahúsum innan hótelgarðsins og sötrað kælandi drykki á tveimur börum. Ilmur kókósins lá alls staðar í lofti og ennþá eimir af gómsætum ananas í munni enda var uppskerutími hans.

Dóminísk „síesta“ er nauðsyn

Sjálf Paradísareyja var heimsótt sem reyndist vera pínulítill „sandhóll“ með ótal ferðamönnum en svaml í náttúrusundlauginni allt í kring og grunnköfun innan um litskrúðuga hlýsjávarfiska í kóralrifjum rétt fyrir utan er ógleymanleg upplifun. Á leiðinni sáum við Dóminíska lýðveldið í hnotskurn út um rútugluggann en þá gefst tækifæri til að sjá hið raunverulega land. Hvarvetna sást kyrrð íbúanna: Barn hallar sér upp að vegg, hundur liggur undir tré, kona stendur grafkyrr í dyragætt og litlir hópar sitja í einni sólarpásunni við veginn, það er augljóst að „síesta“ er nauðsyn í þessu heita landi. Einhverjum íslensku „veðurfræðinganna“ tókst að kría út hitatölu: „35°C í forsælu!“ Nokkur raki er líka í loftinu og ekki allra að vera enn blautur eftir að hafa þurrkað sér eftir sturtuna.

En það er ekki bara rósemd íbúanna sem blasti við manni heldur líka glaðværð fólksins sem endurspeglast í litadýrð, gríðarhröðum takti merengue-tónlistarinnar og einstaklega léttu skapi – „það er eins og þau séu á einhverju“, sagði einn staðfastur ferðalangur. Vestræn gildi hafa að mörgu leyti ekki tekið sér bólfestu í þjóðarsálinni – marglit hús til að fæla burtu illa anda gefa slíkt a.m.k. ekki til kynna. Það er samt erfitt að átta sig á þessu landi því mitt í hjátrúarlegri og tímalausri veröldinni lifir lífsgæðakapphlaup góðu lífi, mjög margir fara um á nýjum og fínum bílum innfluttum frá Ameríku (Ameríkuframleiddar Toyotur eru annar hver bíll á götunum og þá iðulega lúxusbílar eins og Land Cruiser og Camry) og gsm-eign er nánast eins almenn og á Íslandi!

Ruslið eins og brauðskortur?

Sennilegast sá maður ekki mestu fátæktina en samt sem áður voru líka flottir jeppar á sykurökrunum. Nóg var samt af hreysunum og ruslið meðfram vegunum er hreint og beint yfirgengilegt, heilu ruslhrúgurnar og einstaka úldin dýrahræ. „Getur allt þetta fólk ekki farið að tína upp ruslið?“ spurði einn kaffibrúnn ferðafélaginn, mjólkurhvítur að innan, og beindi spjótum sínum að öllum þeim sem virtust ekki hafa neitt fyrir stafni yfir hádaginn. – Athugasemdin minnti örlítið á fleyg orð hinnar frönsku Mariu Antoinette þegar hún heyrði af hungursneyð þegnanna sinna: „Af hverju borðar aumingja fólkið ekki bara kökur?“

– Ef betur var að gáð var margt þetta aðgerðalausa fólk að selja ýmiss konar nauðsynjavöru eins og vatn og ávexti og þraukaði þannig til að eiga fyrir salti í grautinn dag hvern. Yfirstandandi samfélagsbreyting sviptir einnig marga vinnunni. Landbúnaðurinn er enn mikilvægasta atvinnugrein landsins en sú vinna þykir mörgum nútíma Dóminíkum ekki nógu eftirsóknarverð og leita þess vegna í borgirnar sem veldur því að fátækrahverfin rísa og atvinnuleysi eykst.

Dóminíska lýðveldið er draumur í dós en hann er kannski ekki alltaf raunverulegur, draumurinn sem birtist á vernduðu ferðamannaslóðunum. Safírblátt hafið við blaktandi pálmablöð er hins vegar engin lygi. Misbrúnir Íslendingar voru lygilega þolinmóðir í löngu ferðalaginu heim sem tók allt að hálfan sólarhring með klukkutíma stoppi í Halifax í Kanada. Að bjóða fullvöxnu fólki upp á fótapláss fyrir smábörn kemur furðulega fyrir sjónir í ljósi þess að þetta sama fólk er talið þurfa vernd í kaffibrúnu paradísarlandi.

thuridur@mbl.is