Ókeypis Frá sýningu á verkum Hreins Friðfinnssonar í Hafnarhúsi. „Viljum að fólk hafi þennan aðgang á þessum tímum,“ segir Hafþór Yngvason.
Ókeypis Frá sýningu á verkum Hreins Friðfinnssonar í Hafnarhúsi. „Viljum að fólk hafi þennan aðgang á þessum tímum,“ segir Hafþór Yngvason. — Morgunblaðið/G.Rúnar
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Eftir Einar Fal Ingólfsson efi@mbl.is ÞETTA er áfall fyrir lítið safn eins og okkur, og kippir grundvellinum að ákveðnu leyti undan rekstrinum.

Eftir Einar Fal Ingólfsson

efi@mbl.is

ÞETTA er áfall fyrir lítið safn eins og okkur, og kippir grundvellinum að ákveðnu leyti undan rekstrinum. Okkar aðalstyrktaraðili síðustu árin hefur greitt inngangseyrinn og við höfum því getað boðið frían aðgang,“ sagði Halldór Björn Runólfsson, safnstjóri Listasafns Íslands í gær. Þá var orðið ljóst að Eignarhaldsfélagð Samson, sem verið hefur aðalstyrktaraðili Listasafnsins síðustu ár, hafði óskað eftir greiðslustöðvun.

Síaukin áhersla hefur síðustu ár verið lögð á að menningarstofnanir afli sértekna. Í fyrra var framlag ríkisins til Listasafns Íslands til að mynda 132 milljónir króna en sértekjur 55 milljónir. Stærsti styrkurinn í sértekjunum var framlag Samson.

Halldóri Birni var auðheyrilega brugðið við tíðindin.

„Þetta táknar niðurskurð og hagræðingu,“ sagði hann. „Það verður ekki auðvelt að ná í eitthvað í staðinn. Niðurskurður á sértekjum á eftir að koma illa við margar menningarstofnanir. Hér hafa sértekjur einnig verið fóðrið í sýningum.“

Hugmyndir settar í salt

Listasafni Íslands ber, samkvæmt lögum um safnið, að vera „meginsafn íslenskrar myndlistar í landinu og miðstöð rannsókna, heimildasöfnunar og kynningar á íslenskri myndlist“. Safninu ber meðal annars að „afla svo fullkomins safns íslenskrar myndlistar sem unnt er, skrá það, varðveita og sýna, innan lands og utan.“ Ef verulega herðir að rekstri safnsins, má spyrja hvort safninu sé kleift að sinna skyldum, við að safna og sýna myndlist. Þá mun hafa verið unnið að því að koma varðveislumálum verka safnsins í viðunandi horf, en óvissa hlýtur að ríkja um þau mál í dag.

„Eins og staðan er í dag má segja að það sé útséð um hugmyndir um stækkun, og ákveðnir þróunarþættir séu settir í salt,“ sagði Halldór Björn.

Menningin hefur blómstrað

Oft hefur heyrst sagt að á krepputímum blómstri listirnar sem aldrei fyrr. Þá hafi fólk meiri tíma og jafnvel meiri áhuga á að njóta lista. Á tímum útrásar banka og fyrirtækja síðustu ár, hafa þó einnig menningarstofnanir og listamenn sótt út. Hvers kyns uppákomur hafa verið vel sóttar hér heima, hvort sem um tónlist, leiklist eða myndlist hefur verið að ræða. Og það hefur verið auðvelt sem aldrei fyrr, að sækja fé til einkageirans. Fyrirtæki hafa séð sér hag í að styrkja menninguna, oft á myndarlegan hátt – eins og styrkur Samson við Listasafnið hefur sýnt – og svo hafa einstaklingar í viðskiptalífinu verið virkir þátttakendur á menningarsviðinu, til að mynda með umfangsmiklum kaupum á myndlist. Nú óttast margir að þessum víðtæka stuðningin sé að ljúka, í bili að minnsta kosti. Engu að síður muni fólk mögulega kunna að meta menninguna í kreppunni – en ekki getað greitt jafnmikið með henni.

Rétt eins og heyrst hefur að stjórnendur Sinfóníuhljómsveitar Íslands telji nú að endar muni ekki ná saman á árinu, segir Halldór Björn það sama um rekstur Listasafnsins. Reksturinn hafi gengið vel á árinu en sértekjurnar muni standa út af borðinu.

Þegar hann er spurður að því hvort sértekjur séu ekki orðnar „hættulega“ stór hluti af reksti stofnunarinnar, í ljósi síðustu atburða, segist hann telja svo vera. „Þegar teppinu er skyndilega kippt undan söfnunum með þessum hætti á ríkið vissulega erfitt með að hlaupa í skarðið.“

Ekki einn samstarfsaðili

Hafþór Yngvason, safnstjóri Listasafns Reykjavíkur, segir að safnið hafi kosið að leita ekki eftir að hafa einn aðalstyrktaraðila. Safnið afli þó mikilla sértekna, til að mynda voru þær um 84 milljónir í fyrra, á móti 244 milljóna framlagi borgarinnar.

„Þegar við ákváðum að hafa aðganginn gjaldfrjálsan, var þetta mikið rætt. Niðurstaðan var sú að fá ekki einn styrktaraðila fyrir alla stofnunina, heldur leitar eftir samstarfsaðilum að ákveðnum verkefnum. Þeir hafa unnið með okkur að ákveðnum sýningum og höfum við fyrir þeirra tilstilli t.d.náð að gefa út myndarlegar bækur með sýningunum.“

Hafþór segir að vissulega hafi safnið fundið fyrir því að verr hefur gengið síðustu misseri að finna stuðning í einkageiranum.

„Okkur hefur samt gengið vel að fá samstarfsaðila að stórum verkefnum þetta árið, eins og að Listahátíðarsýningunni. Nú eru aðstæður þó breyttar...“

Hafþór segir að á næstunni muni safnið bjóða upp á sýningar sem í eðlilegu árferði ætti að vera auðvelt að fá samstarfsaðila að, en að ólíklegt sé að svo verði núna.

Hann segist ánægður með að sú ákvörðun hafi verið tekin að borgin bjóði upp á gjaldfrjálsan aðgangi að söfnum, í ljósi síðustu atburða.

„Ég er mjög feginn að þessi ákvörðun var tekin fyrir ári, að fella niður aðgangseyrinn. Þetta er ákveðin yfirlýsing núna, í ljósi aðstæðna, að borgin bjóði upp á frían aðgang að listinni. Við viljum að fólk hafi þennan aðgang á þessum tímum.“

Stóru listasöfnin fá tæplega 40 milljónir til kaupa í ár

Söfnin fá aukið fé til kaupa á listaverkum

SÚ upphæð sem Listasafn Íslands og Listasafn Reykjavíkur hafa til kaupa á myndlistarverkum hefur hækkað á síðustu árum – þótt stundum hafi verið gagnrýnt að upphæðin sé of lág til að söfnin geti tryggt sér lykilverk eftir þá listamenn sem teljast fremstir á hverjum tíma.

Í fyrra hækkaði upphæðin sem Listasafn Reykjavíkur hefur til kaupa á verkum um 15 milljónir króna og samkvæmt áætlun mun safnið hafa 18,2 milljónir til ráðstöfunar til kaupa á verkum í ár.

Í Fjárlögum ársins 2006 var hætt að aðgreina fé til listaverkakaupa frá rekstrarkostnaði stofnunarinnar en upphæðin hefur hækkað síðustu ár. Í nýlegu samtali við Halldór Björn Runólfsson safnstjóra í Morgunblaðinu kemur fram að safnið hafi nú 20 milljónir króna til kaupa á verkum og að á næstu tveimur árum hækki upphæðin í 30 milljónir.

Um 20 milljónirnar í ár, sagði Halldór Björn: „Þetta er ekki mikið en samt er merkilegt, ef við lítum til síðasta árs, hvað við náðum að kaupa. Verkin voru 42 og sum býsna mikil.

Við reynum að kaupa lykilverk sem okkur finnst að eigi að vera í safninu. Það er hins vegar meira framboð af yngri verkum og auðveldara að kaupa verk eftir yngri listamenn.“

Samkvæmt lögum á safnið með keyptum verkum að „endurspegla sem best nýja strauma og stefnur í íslenskri myndlist á hverjum tíma.“ Þá kemur fram að safnið á einnig að „afla viðurkenndra erlendra listaverka.“ Efast má um að unnt sé að kaupa viðurkennd erlend listaverk með upphæðinni sem um ræðir.