Fjárfestu í tengdum félögum

Eftir Gunnhildi Örnu Gunnarsdóttur

gag@mbl.is

VAR fjárfestingarstefna peningamarkaðssjóða Landsbankans, Glitnis og Kaupþings í þágu viðskiptavina eða bankanna sjálfra? Þegar rýnt er í eignasamsetningu sjóðanna má sjá að vægi félaga var misjafnt innan sjóðanna. Allir sjóðir bankanna áttu í Kaupþingi, þó í mismiklum mæli og allir áttu hlut í Exista, helsta eiganda Kaupþings, sem og fjárfestingarfélaginu Atorku. Önnur félög rötuðu aðeins á lista eins en stundum tveggja sjóða bankanna þriggja og samsetning þeirra var ólík. Fé streymdi úr sjóðunum dögum fyrir fall bankanna og heildarmyndin er því brotin. Morgunblaðið skoðaði samsetningu peningamarkaðssjóða Kaupþings og Landsbankans við slit á þeim en Glitnis frá júlílokum, þar sem ekki hafa fengist nýrri upplýsingar.

21% í Kaupþingi og eigendum

Sé rýnt í sjóði Kaupþings sést að 11,4% af peningamarkaðssjóðnum lágu í skuldabréfum Kaupþings og 6,9% hans í skuldabréfum Exista, kjölfestufjárfesti bankans. Þá hafði sjóðurinn keypt skuldabréf af Bakkavör fyrir 1,1 milljarð sem nam 3,1% af sjóðnum, en bræðurnir Lýður og Ágúst Guðmundssynir leiddu Exista í gegnum félagið Bakkavararbraedur Holding og áttu 45% í félaginu í lok nóvember. Og Exista átti tæp 40% í Bakkavör. Í sjóðnum lágu einnig skuldabréf í Alfesca, en fjárfestingarsjóður í eigu dótturfélags Kaupþings átti tæp 24% í því félagi sem Ólafur Ólafsson, oft kenndur við Samskip, leiðir með tæplega 40% hlut. 21% af eignasafni sjóðs Kaupþings samanstóð því af skuldabréfum í bankanum sjálfum og félögum tengdum eigendunum.

41% í Landsbanka og tengdum

Í innlendum peningamarkaðssjóði dótturfélags Landsbankans lágu skuldabréf í bankanum sjálfum fyrir tæpa 14,7 milljarða króna, sem nemur 14,3% af eignahlutfalli sjóðsins. Þá átti sjóðurinn skuldabréf í fjárfestingarbankanum Straumi, en Samson Global Holding í eigu Björgólfs Thors Björgólfssonar og Björgólfs Guðmundssonar, kjölfestufjárfesta í Landsbankanum í gegnum eignarhaldsfélagið Samson, á 34% í Straumi. Þá voru 8,4% sjóðsins bundin í skuldabréfum í Eimskip en þar var Landsbankinn í Lúxemborg skráður þriðji stærsti eigandinn og Landsbankinn hér heima sá fjórði hinn 27. nóvember, auk þess sem Samson átti innan við eitt prósent í skipafélaginu. Þá nam eignarhlutfall sjóðsins í skuldabréfum Samson 5,2%.

Samtals átti því peningamarkaðssjóður Landsbankans 41,1% í bankanum og félögum sem eigendur bankans áttu hluti í.

29-46% í Glitni og tengdum

Eignasafn í sjóðum Glitnis breyttist á þeim tíma þegar þeir voru gerðir upp. Ákveðið var að ríkisbankinn keypti verðbréf Sjóðs 9 úr sjóðunum fyrir uppgjör þeirra en stjórn Nýja Glitnis bauð 70% af uppreiknuðu markaðsvirði við fall bankanna í safnið eða rétt rúma 13 milljarða króna. Félög í meirihlutaeigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, sem leiðir Stoðir, voru áberandi í sjóðunum í júní. Sé Sjóður 1, sem skipti með skuldabréf, skoðaður má sjá að 30. júní í ár voru skuldabréf gefin út af Stoðum 9,9% af sjóðnum, skuldabréf í Glitni 8,1% og í Baugi Group 5,3%. Þá námu skuldabréf gefin út af Landic Property, dótturfélagi Stoða, 3,7% af safninu og af Styrk Invest, fjárfestingarfélagi í meirihlutaeigu Stoða og Kaldbaks, 2,4%. Samtals nam því eignarhlutfall Sjóðs 1 í skuldabréfum frá bankanum sjálfum og félögum í eigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar 29,4% í júnílok. Sjóður 9 átti 46,4% krafna sinna á félög tengd Jóni Ásgeiri Jóhannessyni, þar af átti sjóðurinn 11,6% í Glitni sjálfum. Í Sjóði 9.1 sem voru peningamarkaðsbréf í evrum voru 38,6% skuldabréf gefin út af félögum tengdum Jóni Ásgeiri.

Hvernig eignastaða sjóðanna breyttist frá því í júnílok og þar til bankinn féll hefur ekki fengist upplýst en bankinn birti ítarlegt uppgjör, með nöfnum félaga, tvisvar á ári fyrir fallið, einn bankanna þriggja. Bankinn gaf hins vegar upp að stærstur hluti Sjóðs 9 hefði verið í innlánum banka eða 54% við fall hans. Verðbréfasafnið hefði verið 46% af sjóðnum, þar sem 25% af sjóðnum voru í fyrirtækjabréfum og víxlum, 19% í öðrum skuldabréfum og 2% í bankabréfum, þar af ekkert skuldabréf í Glitni Banka – og því ljóst að samsetning sjóðanna hafði breyst töluvert frá því í júní og þar til bankinn féll. Skoðað er innan Nýja Glitnis hvort upplýsingarnar verða gefnar.

Spurt er hvort samsetningin sé óeðlileg? Fjöldi viðmælenda baðst undan því að leggja mat á það en Fjármálaeftirlitið er með ýmsa þætti sem tengjast sjóðunum í skoðun, þó ekki fjárfestingar í tengdum eða vensluðum aðilum, því ekkert bannar slíkt.