Hv aðíó sk öpu nu mst end urh ér?

Eftir Orra Pál Ormarsson

orri@mbl.is

Það er líklega erfitt fyrir flesta lesendur að sjá merkingu út úr fyrirsögninni hér að ofan en einmitt svona getur setningin „hvað í ósköpunum stendur hér?“ horft við lesblindum einstaklingi. Vefþulan, ný vefþjónusta sem hefur rutt sér til rúms, er himnasending fyrir lesblinda en eiginleikar hennar felast í því að breyta texta á skjá í hljóð. Hún kemur vitaskuld blindum og sjónskertum vel líka.

Vefþulan er runnin undan rifjum Þórarins Stefánssonar, framkvæmdastjóra Hexiu, en hugbúnaðarfyrirtækið Aicon tók við keflinu í október í fyrra ásamt Páli Jónssyni eiganda leit.is. „Páll, sem er á áttræðisaldri, sá strax notagildið í þessu fyrir eldra fólk og það er virkilega ánægjulegt að hann skyldi vilja taka þátt í þessu nýsköpunarverkefni með okkur,“ segir Guðmundur Jónsson, framkvæmdastjóri Aicon, en þróunarstarf hvílir á hans herðum. „Vefþulan er pottþétt lausn fyrir fólk sem af einhverjum ástæðum getur ekki lesið eða á erfitt með það,“ bætir hann við.

Hvers vegna vissum við ekki af þessu?

Guðmundur og Gunnar B. Þorsteinsson, samstarfsmaður hans hjá Aicon, segja möguleika þjónustunnar mikla. Þeir hafa kynnt Vefþuluna í ýmsum skólum og segjast alltaf fá sömu spurninguna að kynningu lokinni: „Hvers vegna vissum við ekki af þessu?“

Fjölbrautaskólinn í Garðabæ er um þessar mundir að taka Vefþuluna í notkun og einnig Grunnskólinn á Eyrarbakka. Í framhaldinu er stefnt að því að hún verði innleidd í öðrum grunnskólum á Árborgarsvæðinu. „Það er ekkert því til fyrirstöðu að fleiri skólar taki Vefþuluna upp á sína arma,“ segir Gunnar.

Eitt af verkefnunum sem Aicon vinnur að um þessar mundir er að auðvelda lesblindum nemendum að taka próf. Vefþulunni er þá beitt sem prófarkalesara, þannig að nemandinn heyrir það sem hann slær inn á lyklaborðið og getur þá breytt því sem lesblindan hefur haft áhrif á.

Líka til heimanota

Upphaflega gat Vefþulan bara lesið afmarkaðan texta en þróaðri útgáfa er nú komin til skjalanna. Það þýðir að þegar búið er að setja forritið upp er hægt að láta Vefþuluna lesa hvaða texta sem er af skjá með því að merkja hann. Vefþulan er aðeins til í Windows-útgáfu sem stendur en útgáfa fyrir MacIntosh er í smíðum.

Næsta skref er svo að láta merkingu fylgja orðunum á skjánum um leið og þau eru lesin, „svona eins og í karókí,“ segir Guðmundur til nánari útskýringar.

„Það var í raun einfalt mál að fara með þetta skrefinu lengra,“ segir Guðmundur. „Vandamálið var að nemendur höfðu bara aðgang að Vefþulunni í skólanum – gátu ekki tekið hana með sér heim. Nýju útgáfuna er hins vegar hægt að setja upp í hvaða vél sem er og nemendur hafa því full not af forritinu.“

Spurðir um verð segjast Guðmundur og Gunnar stilla því í hóf. Árgjald af Vefþulunni er 5.880 kr. fyrir heimili.

Liður í þróun Vefþulunnar er að laga hana að öðrum tungumálum. Guðmundur og Gunnar segja það geta komið sér vel víða, ekki síst í leikskólum. Erlendum ríkisborgurum hefur sem kunnugt er fjölgað verulega á Íslandi hin síðari misseri og í mörgum tilfellum tala foreldrar leikskólabarna hvorki íslensku né ensku. Það hefur haft í för með sér kostnað vegna túlka.

Þýðandi og þulur

Þetta vandamál segja þeir félagar Vefþuluna geta leyst með mun hagkvæmari hætti. Upplýsingar sem koma þarf til foreldra yrðu þá lesnar inn á íslensku og þýddar með atbeina Vefþulunnar yfir á viðkomandi tungumál. Útlenskumælandi foreldrar gætu síðan gengið að tölvuskjá vísum og látið Vefþuluna lesa upplýsingarnar hátt og snjallt fyrir sig á sínu tungumáli.

Leikskólinn Fellaborg tekur um þessar mundir þátt í tilraunaverkefni af þessu tagi.

Vefþulan er einnig í boði sem vefþjónusta fyrir þau fyrirtæki og stofnanir sem láta aðgengismál sig einhverju skipta. Það myndi auðvelda fólki með lestrarerfiðleika aðgengi að heimasíðum, þar sem ógrynni upplýsinga er að finna. „Við getum innleitt Vefþuluna á hvaða vef sem er,“ segir Gunnar.

Meðal fyrirtækja sem þegar hafa virkjað Vefþuluna eru Tryggingamiðstöðin og ja.is.

Sveitarfélagið Árborg hefur líka tekið Vefþuluna í notkun og Guðmundur segir þjónustuna upplagða fyrir sveitarfélög enda brýnt að íbúar hafi greiðan aðgang að upplýsingum.

Mánaðarlegt áskriftargjald fyrir stofnanir og fyrirtæki er 17.430 kr.

Okkar Ragga hljómar betur

Vefþulan hefur yfir 38 tölvuröddum að ráða, en aðalröddin heitir Ragga, eftir konunni sem léði henni rödd sína, Ragnheiði Elínu Clausen. Ragga er íhlutur, sem kann ekkert annað en að bera fram texta nokkuð skammlaust – ef textinn er á íslensku. Hægt er að fínstilla Röggu með því að láta hana lesa hljóðritaðan texta, brjóta hann upp, setja inn þagnir, herma eftir útlendum orðum og fleira. „Okkar Ragga kemur því alltaf til með að hljóma betur en einhver önnur Ragga. Segja má að þetta sé spurning um að kunna að fara með verkfærið,“ segja Gunnar og Guðmundur.

Kynningarherferð er nú framundan vegna Vefþulunnar og Gunnar og Guðmundur leggja áherslu á að vinna náið með notendum. Allar ábendingar og athugasemdir eru fyrir vikið vel þegnar.

Samstarfsaðilar Aicon vegna uppsetningar á Vefþulunni eru hugbúnaðarfyrirtækin Eskill, Allra átta, Hugsmiðjan og Dacoda.

Áhugasamir geta fræðst nánar um Vefþuluna á vefthulan.is.