Sjálfsbjargarviðleitni

Kristín Heiða Kristinsdóttir

khk@mbl.is

Ég neita að láta kreppuna brjóta mig niður! Ég ætla ekki að leggjast í bölmóð og gefast upp!“

Á því ári sem nú er að kveðja hafa sem betur fer setningar í þessum dúr hrotið af vörum margra þeirra sem byggja þessa litlu eyju hér í norðrinu. Að kjósa það að standa upp og berjast frekar en að leggjast í kör, er hugarfar sem við þurfum á að halda til að mæta því mótlæti sem lagst hefur yfir mörlandann undanfarið.

Vissulega komum við misvel undan þessu fyrsta ári erfiðleikanna eftir hið margumrædda hrun sem litað hefur líf okkar Íslendinga á öllum sviðum. En þegar horft er til baka er aðdáunarvert hversu fólk hefur verið fljótt að tileinka sér sjálfsbjargarviðleitni.

Fjöldi fólks hefur rokið til og plægt garða sína til að rækta eigin matvörur, hvort sem það eru kartöflur, grænmeti eða annað kjarnfóður til manneldis. Sumir hafa jafnvel smíðað hænsnakofa og fengið sér nokkrar pútur sem skaffa egg í bakstur, því bakstur hefur líka stóraukist. Nú reiða margir fram heitt og dásamlegt daglegt brauð úr ofninum heima og eru stoltir af. Og mega líka vera það.

Allir sem vettlingi geta valdið tóku slátur í haust og fylltu frystikistur af ódýrum mat fyrir harðan vetur. Sviðakjammar, innmatur, lifrarpylsa og blóðmör eru járnrík og orkumikil fæða sem sést nú oftar á borðum ólíklegustu heimila.

Prjónar og saumavélar tifa sem aldrei fyrr á íslenskum heimilum, sumir dusta rykið af gamalli kunnáttu, aðrir yngri taka sig til og læra lykkjusmíðina og hanna jafnvel sín eigin munstur. Lopapeysur og aðrar prjónavörur spretta frá skapandi höndum í svo miklum mæli að eftirspurn eftir lopa hefur aukist um þúsundir tonna og ullarvaran selst eins og heitar lummur. Útlendingarnir elska þessi rammíslensku og þjóðlegu klæði.

Enn og aftur hefur blessuð sauðkindin sannað sig. Ullin af henni er gull.

Jólagjafir og aðrar gjafir eru föndraðar heima. Aðrir taka þetta skrefinu lengra og setja heimagerðar vörur sínar á markað, hvort sem það eru matvörur eða eitthvað annað.

Ótal fyrirtæki hafa orðið til þar sem sköpunarkrafturinn ræður för. Íslensk hönnun blómstrar sem aldrei fyrr. Nú er landinn líka meira en tilbúinn að styðja íslenska framleiðslu. Við erum meðvituð um að við spörum gjaldeyri með því að kaupa frekar það sem búið er til hér heima en það sem flutt er inn.

Við stöndum nefnilega saman þegar á reynir og við kunnum að bjarga okkur.

Við ræktum okkar eigið korn og framleiðum meira að segja geitaís.

Og fólk nýtur gleðinnar sem fylgir því að finna leiðir til að spara og búa til sjálft.

Það er gaman að vera saman við sláturgerð, brytja mör, sauma keppi og hakka lifur. Það er eitthvað fallegt við það að hjálpast að við að búa til mat ofan í sína nánustu. Og það er góð tilfinning sem fylgir því að klæða barnið sitt í flík sem við prjónuðum eða saumuðum sjálf.

Við verslum stolt í Góða hirðinum og við höfum ferðast meira um landið okkar undanfarið ár en áður, í stað þess að fara til útlanda. Lítil kaffihús spretta upp á ólíklegustu stöðum og ferðaþjónustan eflist með hverjum deginum.

Ný gildi hafa fest sig í sessi.

Andleg verðmæti hafa verið sett ofar þeim efnislegu. Margir eru dauðfegnir að losna undan tómleika veraldlega hjómsins.

Á undaförnu ári hefur samvera með fólki skipt meira máli en það að geta stært sig af húsi sem samanstendur af hundruðum rúmmetra af steinsteypu. Núna er hallærislegt að aka um á svörtum Range Rover, ganga í rándýrri merkjavöru eða berast á með yfirborðslegum hætti á einhvern annan hátt. Aftur á móti er flottast að vera í heimasaumuðu og endurnýttu. Fólk gramsar í fataskápunum og finnur þar margt gullið. Ömmu- og afaföt eru dregin fram og það er notalegt að tengja þannig saman kynslóðir. Við getum meira að segja tengt okkur inn í heimsbókmenntirnar með því að skapa klæði úr óvæntum efniviði. Saumaði Scarlett O'Hara sér ekki kjól úr gardínum þar sem hún háði harða lífsbaráttu í Á hverfanda hveli?