Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
ÚTLIT er fyrir að Icesave verði að kosningamáli í sveitarstjórnarkosningunum í Hollandi í mars og að það muni eiga þátt í að grafa undan fylgi flokksbræðra Wouter Bos fjármálaráðherra í Verkamannaflokknum.
Þetta er mat Sylvester Eijffinger, prófessors í hagfræði við Tilburg-háskóla í Hollandi, en hann er jafnframt einn nánustu ráðgjafa Jan Peter Balkenende forsætisráðherra.
Inntur eftir þeirri skoðun fjögurra hollenskra blaðamanna sem Morgunblaðið ræddi við í gær að samúð með málstað Íslands í deilunni hefði farið vaxandi í Hollandi að undanförnu segir Eijffinger það af og frá.
Hollenskur almenningur sé þvert á móti almennt þeirrar skoðunar að Íslendingum beri að bæta tjón innistæðueigenda. Svo bætir hann því við að blaðamennirnir fjórir starfi hjá blöðum sem séu til vinstri en sjálfur er hann til hægri og í hópi helstu ráðgjafa Kristilega demókrataflokksins, flokks Balkenende.
Blandast í kosningabaráttuna
Spurður út í pólitísk áhrif Icesave-málsins í Hollandi telur Eijffinger það munu hafa áhrif í sveitarstjórnarkosningunum í mars en ranglega var fullyrt í áðurnefndri grein að framundan væru þingkosningar í Hollandi og leiðréttist það hér með.Þingkosningar fara fram í maí á næsta ári og segir Eijffinger rúmt ár þar til kosningabaráttan hefjist.
Spurður hvaða áhrif það hefði í Hollandi ef Íslendingar höfnuðu Icesave-lögunum í fyrirhugaðri þjóðaratkvæðagreiðslu eins og útlit sé fyrir segir Eijffinger það mundu verða til þess að auka hörkuna í málflutningi stjórnarflokkanna, sem muni verjast gagnrýni á tök sín á málinu.
Inntur eftir stöðu Verkamannaflokksins, flokks fjármálaráðherra, segir Eijffinger á þessari stundu útlit fyrir að hann tapi helmingi þingsæta sinna í þingkosningunum.
Veik staða jafnaðarmanna
Fari svo verði jafnaðarmenn utan stjórnar en Frelsis- og lýðræðisflokkurinn (VVD) að líkindum í stjórn, sem aftur muni að óbreyttu herða á þeirri kröfu í hollenskum stjórnmálum að Ísland standi við Icesave-samkomulagið.Ekki þarf að ræða lengi við Eijffinger til að átta sig á að hann er eindregið þeirrar skoðunar að Íslendingum beri að bæta tap hollenskra sparifjáreigenda að fullu.
Bos sætir gagnrýni
Spurður um stöðu Bos fjármálaráðherra segir Eijffinger hann hafa sætt gagnrýni fyrir að tryggja innistæður sparifjáreigenda hjá Icesave upp að 100.000 evrum, eða sem svarar um 18 milljónum króna, og taka þar með ábyrgðina úr höndum íslenskra yfirvalda. Alls nemi fjárhæðin 1,3 milljörðum evra, um 234 milljörðum króna á núverandi gengi.En hann telur fjármálaráðherrann ekki hafa átt neinn annan kost í miðju fjármálafárviðrinu haustið 2008 en að ábyrgjast innistæðurnar.
Eijffinger víkur einnig að synjun forseta Íslands á Icesave-lögunum sem hann undrast, enda beri forseta að staðfesta lög sem lýðræðislega kjörið þing hefur samþykkt.
„Hlutverk hans í ferlinu er heldur vafasamt,“ segir Eijffinger og bætir því við að bótaskylda Íslands sé skýr en óvissa um eignir Landsbankans.
Kynning myndi vekja mikla athygli
„Ég teldi það góða hugmynd ef íslenskir ráðherrar færu til Hollands og skýrðu út sjónarmið Íslands. Þannig tel ég að hægt yrði að ná fram lausn í málinu sem væri ásættanleg fyrir báða aðila,“ sagði Jan Gerritsen, blaðamaður hjá hollenska viðskiptablaðinu NRC Handelsblad , í viðtali við Hlyn Sigurðsson á vefsjónvarpi Morgunblaðsins í gærkvöldi. Gerritsen er ekki í vafa um að slík kynning myndi vekja athygli, enda hafi íslenskir ráðamenn „gleymt að upplýsa almenning í Hollandi og Bretlandi“.„Hollendingar sjá Icesave-málið eingöngu út frá því sjónarmiði að þeir vilja fá peningana sína aftur. En þeir eru ekki upplýstir um hve íþyngjandi Icesave-greiðslurnar yrðu fyrir íslenska ríkið.“
Að lokum má geta þess að talskona hollenska fjármálaráðuneytisins greindi frá því í gær að ráðuneytið ætti í ekki viðræðum við íslensk stjórnvöld varðandi nýtt Icesave-samkomulag.
Í hnotskurn
» Jan Peter Balkenende hefur verið forsætisráðherra Hollands frá því í júlí 2002.» Hann leiðir Kristilega demókrata sem mynduðu stjórn með Verkamannaflokknum og Kristilega lýðræðisflokknum í febrúar 2007.
» Balkenende hafði þá leyst upp þingið árið áður og boðað til kosninga eftir að minnsti stjórnarflokkurinn (D66) sleit samstarfinu í kjölfar embættisverka Ritu Verdonk, ráðherra innflytjendamála.
Mistök að tryggja innistæðurnar
Fall Icesave ekki ógn við bankakerfið
ÞEGAR Lanksbankinn varð gjaldþrota og hollenskir innistæðueigendur töpuðu fé sem þeir höfðu lagt inn á Icesave-sparireikninginn áttu stjórnvöld í Hollandi ekki að grípa inn í og bæta skaðann, að mati Kees Cools, prófessors í fjármálum fyrirtækja hjá háskólanum í Groningen.
Cools er gagnrýninn á Wouter Bos, fjármálaráðherra Hollands, og segir hann hafa gert mistök með því að bæta innistæður á Icesave upp að 100.000 evrum fyrir samtals 1,3 milljarða evra og senda síðan Íslendingum reikninginn í formi láns.
Hvorki hafi stafað kerfislæg hætta af falli Icesave fyrir hollenska bankakerfið né verið skýrt kveðið á um lagaskyldu til að bæta tjónið.
Hann hafi sjálfur hvorki talið það nauðsynlegt né viturlegt að stíga þetta skref á sínum tíma og sé því ekki að gagnrýna það eftir á.
Skoðun hans sé sú að íslenskum stjórnvöldum hafi borið að skera úr um hvort þau hygðust bæta hollenskum sparifjáreigendum tjón sitt.
Inntur eftir þeirri skoðun Sylvesters Eijffingers, prófessors í hagfræði við Tilburg-háskóla í Hollandi, að hollenska stjórnin muni ekki geta gefið eftir í Icesave-deilunni af ótta við að missa fylgi í aðdraganda komandi sveitarstjórnar- og þingkosninga kveðst Cools því ósammála.
Icesave-málið sé ekki það stórt að það hafi slík áhrif í stjórnmálum.
Minnihluti vill endurskoðun
Spurður um afstöðu hollensks almennings til málsins á þessari stundu kveðst Cools telja með fyrirvara að 30-40% Hollendinga séu fylgjandi því að semja á ný um Icesave í ljósi upplýsinga um að Ísland geti ekki staðið undir skuldunum. Þetta hlutfall muni ekki breytast mikið á næstunni.Þá bendir Cools á að þar sem Holland hafi lánað Íslendingum fé til að bæta innistæðueigendum tjónið, þjóð sem standi utan Evrópusambandsins, sé verið að skapa fordæmi sem allt eins gæti átt við hvaða annað ríki sem er. Með því að leggja fé inn á Icesave hafi hollenskir sparifjáreigendur tekið áhættu. Taka verði afleiðingunum.
Átelur stjórnina fyrir framgönguna
Prófessor ver málstað Íslands í grein
„ÉG færi rök fyrir tvennu í grein minni. Annars vegar set ég spurningarmerki við hvort [Wouter] Bos [fjármálaráðherra] hafi verið í rétti til að gera það sem hann gerði. Síðan velti ég því upp hvort Íslendingum bæri lagaleg skylda til að bæta hollenskum sparifjáreigendum tjónið umfram greiðslugetu tryggingasjóðs innistæðueigenda,“ segir Sweder van Wijnbergen, prófessor í hagfræði við Háskólann í Amsterdam, um grein sína um Icesave-málið í hollenska dagblaðinu NRC Handelsblad í fyrradag.
„Svo benti ég á að hvað sem forsögunni líður er staðan sú að Ísland stendur frammi fyrir skuldum sem það getur ekki staðið undir. Staða ykkar er svipuð og hjá Mexíkó fyrir rúmum hálfum öðrum áratug þegar samið var um skuldir ríkisins upp á nýtt í kjölfar skuldakreppu í þriðja heiminum í lok níunda áratugarins.“
Van Wijnbergen víkur því næst að því skrefi Wouter Bos fjármálaráðherra að hækka þak á innistæðutryggingum úr 40.000 í 100.000 evrur eftir fjármálahrunið.
Bos í vafasömum leiðangri
Hann hafi síðan sent Íslendingum reikninginn fyrir tryggingunni.„Ráðherranum bar ekki nauðsyn til að gera þetta. Ég raunar leyfi mér að efast um að hann hafi haft heimild til þess. Það sem ráðherrann gerði var að svipta Íslendinga því tækifæri að láta kanna lagalegan grundvöll krafna um bætur fyrir tapaðar innistæður, með því að bæta sparifjáreigendum tjónið.“
Van Wijnbergen bendir því næst á að ekki sé kveðið á um slíka bótaskyldu í evrópskum tilskipunum og að þar sé ekki skilgreint hversu hátt hlutfall af innistæðum eigi að vera í innistæðutryggingasjóðum. Þá sé ekki hefð fyrir því að tryggingasjóðir bæti tapað sparifé að fullu.
„Frá mínum bæjardyrum séð er ekki skýrt að Ísland hafi brotið evrópskar reglur, líkt og Bos heldur fram. Ég held að hann hafi á röngu að standa,“ segir Van Wijnbergen.
Til baka
Leita í greinasafni
Prenta grein
