Birkið gæti þakið landið í lok aldar

Eftir Ágúst Inga Jónsson

aij@mbl.is

MEÐ hækkandi hitastigi hefur útbreiðsla skóga aukist hér á landi með hverju árinu. Enn er spáð hækkandi hitastigi á komandi áratugum, sem myndi hafa í för með sér bætt skilyrði fyrir skógarplöntur. Svo gæti farið að í lok þessarar aldar sæjust hér skógar framandi plantna sem til þessa hafa ekki verið þekktar hér á landi.

Skógarmörk hækka

Björn Traustason og Þorbergur H. Jónsson, sérfræðingar á Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins að Mógilsá, hafa velt fyrir sér mögulegri útbreiðsla trjátegunda með hækkandi hitastigi á Íslandi og flutti Björn fyrirlestur um efnið á fagráðstefnu skógræktarinnar fyrir skömmu.

Í örstuttu máli eru niðurstöður þeirra að skógarmörk birkis muni hækka vegna sjálfsáningar, hægt verður að rækta innfluttar trjátegundir hærra í landinu en nú er gert og möguleikar aukast á ræktun innfluttra tegunda sem ekki hafa verið raunhæfir kostir hingað til. Á heildina litið mun hækkun hitastigs hafa veruleg áhrif á útbreiðslu trjátegunda.

Þeir Björn og Þorbergur gerðu landfræðilega greiningu á því hvernig útbreiðsla rauðgrenis, birkis og eikar gæti breyst út frá hugsanlegri hækkun hitastigs. Fyrir rauðgreni og eik var útbreiðslan afmörkuð með lágmarkshitastigi trjátegundanna, seltu og vindálagi, en fyrir birki voru einungis sett skilyrði um lágmarkshitastig. Möguleg útbreiðsla var reiknuð út fyrir tímabilin 1823-1900, og hitagögn frá Stykkishólmi lögð til grundvallar, gögn frá Veðurstofunni um hitastig voru notuð til að reikna útbreiðslusvæðin, fyrir meðaltal áranna 1961-2006 og sviðsmyndir miðað við spár um þróunina um miðja þessa öld og í lok hennar.

Miðað var við 9,7°C meðalhita júní, júlí og ágúst fyrir rauðgreni og 7,6°C fyrir birki. Fyrir eik var miðað við 12,6°C meðalhitastig júní, júlí, ágúst og september. Björn tekur fram að inni í meðaltalinu 1961-2006 séu hafísárin n á 7. og 8. áratugnum og þau kunni að skekkja myndina eitthvað fyrir norðan- og austanvert landið.

„Það sem þessi greining sýnir ekki síst er hversu miklar breytingar á mögulegri útbreiðslu trjátegunda hafa orðið nú þegar og munu verða ef hlýnun verður tvær til fjórar gráður til viðbótar,“ segir Björn í samtali við Morgunblaðið.

Getur átt við um gróðurfar almennt

„Þessi þróun getur ennfremur átt við um gróðurfar almennt sem væntanlega kemur til með að taka miklum breytingum á næstu áratugum. Við tökum ekki tillit til jarðvegs í þessari greiningu okkar og ekki er til dæmis gert ráð fyrir skordýraplágum sem geta takmarkað útbreiðslu trjátegunda í hlýnandi veðurfari.“

Meðfylgjandi myndir segja meira en mörg orð um hvernig þróunin getur orðið. Björn nefnir sem dæmi að rauðgreni hafi lengi vel átt erfitt uppdráttar hér á landi, en hafi tekið vel við sér á síðustu árum með auknum hlýindum. Varðandi þróunina á þessari öld segir hann að bæði hafi sést ýktari og íhaldssamari spár en hér er miðað við.

„Við erum einfaldlega að sýna hámark þess útbreiðslusvæðis þar sem væri hægt að setja niður plöntur út frá ákveðnum forsendum. Það sem mér finnst vera lærdómurinn af þessu verkefni er hversu ofboðslega miklar breytingar geta verið framundan,“ segir Björn Traustason.