Kjósa Ekki liggur fyrir hver sækir málið fyrir landsdómi en líklegt er að þingið kjósi saksóknara í næstu viku.
Kjósa Ekki liggur fyrir hver sækir málið fyrir landsdómi en líklegt er að þingið kjósi saksóknara í næstu viku. — Morgunblaðið/Golli
Andri Árnason
Landsdómur Brynjar Níelsson er formaður Lögmannafélags Íslands.
Frá flokksráðsfundi Samfylkingarinnar.
Ósátt Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi formaður Samfylkingarinnar.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
FRÉTTASKÝRING Jónas Margeir Ingólfsson jonasmargeir@mbl.is Alþingi samþykkti í fyrradag að höfða mál á hendur Geir H. Haarde fyrir brot gegn lögum um ráðherraábyrgð í aðdraganda efnahagshrunsins.

FRÉTTASKÝRING

Jónas Margeir Ingólfsson

jonasmargeir@mbl.is

Alþingi samþykkti í fyrradag að höfða mál á hendur Geir H. Haarde fyrir brot gegn lögum um ráðherraábyrgð í aðdraganda efnahagshrunsins. Ekki hefur verið ákveðið hver sækir málið fyrir hönd Alþingis en Morgunblaðið greindi frá því í gær að líklega yrði saksóknari kosinn á Alþingi í næstu viku. Samkvæmt lögum um landsdóm er saksóknari bundinn við þau ákæruatriði sem tíunduð eru í þingsályktun Alþingis.

Sigurður Líndal lagaprófessor segir að saksóknari geti ekki ákveðið að falla frá málshöfðun, til þess þurfi ályktun Alþingis. „Ef saksóknari kemst að þeirri niðurstöðu, þegar málið er rannsakað fyrir dómi, að kæran sé á sandi reist eða þar séu atriði sem séu líklegri til sýknunar en sakfellingar. Þá er það mín skoðun að hann eigi að vísa málinu aftur til Alþingis og segja því að nú sé landsdómur búinn að rannsaka málið og hann leggi til að ályktuninni verði breytt eða hún afturkölluð,“ segir Sigurður sem kveður þetta einnig eiga við um útgáfu framhaldsákæru ef veigameira brot kemur í ljós við rannsókn málsins.

„Alþingi verður að gera þetta. Þetta held ég að sé kjarni málsins. Ef Alþingi vill halda þessu áfram, þó að eitthvað komi í ljós við rannsókn málsins sem sýnir að þetta sé ekki mjög alvarlegt þá mundi Alþingi væntanlega draga þetta til baka að tillögu saksóknara.“

Frábrugðin meðferð sakamáls

Málsmeðferð fyrir landsdómi er heldur frábrugðin meðferð sakamáls fyrir almennum dómstólum þar sem rannsókn málsins fer fram fyrir landsdómi en ekki hjá saksóknara áður en ákæra er gefin út.

Sigurður telur því saksóknara geta lent milli steins og sleggju ef Alþingi neitar að draga ákæruna til baka þó að saksóknari telji hana vera tilefnislausa. „Landsdómur á að rannsaka málið. Það var spurt einhvern tímann í byrjun hvort saksóknari, ef hann sér engan flöt á málinu, ætti að flytja málið til enda, alveg gegn allri sannfæringu sinni. Það væri nú heldur óþægileg aðstaða. Ef ég væri nú saksóknari þá myndi ég nú biðja Alþingi um að skoða málið betur og segja að mér væri þetta um megn að fylgja þessu eftir.“

VERJANDI GEIRS HAARDE

Bíða eftir dómaralista

Andri Árnason, verjandi Geirs H. Haarde fyrir landsdómi, kveðst ekki gera sér grein fyrir hversu langan tíma réttarhöld landsdóms taki.

„Nei, það er eiginlega ómögulegt að segja. Það fer mikið eftir málatilbúnaði ákærandans hvernig það er. Þetta er ugglaust frekar þunglamalegt.“

Jafnframt segist hann ekki hafa kannað mögulegt vanhæfi dómara. „Ég veit ekki til þess að það sé neitt farið að skoða það. Ég reikna með því að dómurinn sjálfur muni taka afstöðu til þess í fyrstu umferð. Þannig að það er ekki fyrr en endanlegur dómaralisti liggur fyrir, þegar búið er að ákveða hvaða varamenn komi inn, sem það yrði hugsanlega skoðað.“

Réttarfarið í landinu gjörbreytt frá 1963

• Formaður LMFÍ gagnrýnir landsdóm

VIÐTAL

Jónas Margeir Ingólfsson

jonasmargeir@mbl.is

Brynjar Níelsson, formaður lögmannafélags Íslands, segir lög um landsdóm hafa verið samþykkt til að beita einungis í sérstökum tilfellum. „Þingmenn hugsuðu svo ekkert um að breyta reglunum í samræmi við breytt réttarfar í landinu, því það hefur gjörbreyst frá árinu 1963. Menn voru ekkert að hugsa um það '63 en ákveða samt að halda þessu en ekki til þess að refsa mönnum fyrir að taka vitlausar efnahagslegar eða pólitískar ákvarðanir. Það var ekki hugsunin eins og núna er með því að flokka þetta undir refsiverða háttsemi. Það er alger nýjung í mínum huga,“ segir Brynjar sem telur að menn megi líta til ákvarðana er teknar voru í kringum Icesave-málið til samanburðar.

„Ráðherrar í núverandi stjórn tóku ákvörðun í þeim samningaviðræðum, þrátt fyrir að það séu lögfræðiálit fyrir því að við eigum ekki að greiða. Samt munu þeir ráðherrar segja, ef þeir verða ákærðir, að þeir hafi metið þetta sem hag ríkisins í erfiðri stöðu. Samskonar vörn er Geir með núna. Hefði hann tekið aðrar ákvarðanir í byrjun febrúar, sett aðrar stjórnir í bankana, hefðu menn hugsanlega gert áhlaup á bankana. Hvað hefði gerst þá? Þá hefði hann verið ákærður fyrir þá ákvörðun.“

Ekki hugsað fyrir pólitík

Brynjar telur að færa megi rök að því að landsdómi sé nú beitt í pólitískum tilgangi. „Landsdómur var ekki hugsaður fyrir tilvik sem þessi. Þetta er bara pólitískt uppgjör en slíkt á ekki að fara fram í refsimáli. Alþingi finnst það samt allt í lagi. Pólitískt uppgjör er allt annað en að menn beri refsiábyrgð.“

Brynjar telur að það muni reynast Alþingi erfitt að finna mann í starf saksóknara. „Saksóknari þarf að halda því fram fyrir dómi, fyrir framan dómarana, að Geir Haarde hefði átt að taka einhverjar aðrar pólitískar ákvarðanir eða gera eitthvað þegar vísbendingar bárust að utan um að bankakerfið væri í hættu. Það er líka ákvörðun að gera ekki neitt og segja að ef eitthvað er gert þá fer þetta strax á hausinn o.s.frv. Saksóknari þarf að segja að heill ríkisins hafi verið í hættu vegna þess að Geir sagði að það ætti að gera þetta eða hitt. Þú getur sagt það um hverja einustu pólitísku ákvörðun sem menn taka,“ segir Brynjar sem telur óeðlilegt að ákæra sé gefin út áður en rannsókn máls sé lokið miðað við nútímasakamálaréttarfar. „Menn kalla þetta ákæru en nú fer fram fyrir réttinum einhver rannsókn. Við meðferð venjulegra sakamála í dag á rannsókn að ljúka áður en ákæra er gefin út.“

Pólitískt uppgjör

Landsdómur var ekki hugsaður fyrir tilvik sem þessi. Þetta er bara pólitískt uppgjör en slíkt á ekki að fara fram í refsimáli. Alþingi finnst það samt allt í lagi. Pólitískt uppgjör er allt annað en að menn beri refsiábyrgð

Brynjar Níelsson

Nokkuð um úrsagnir úr Samfylkingunni

Hrafnkell Hjörleifsson, sonur Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur, fyrrverandi utanríkisráðherra og formanns Samfylkingarinnar, hefur sagt sig úr Samfylkingunni. Þetta kemur fram á Facebook-síðu Hrafnkels. Hann staðfesti þetta jafnframt í samtali við mbl.is. Hrafnkell vildi ekki tjá sig frekar um málið.

Sigrún Jónsdóttir, framkvæmdastýra Samfylkingarinnar, staðfesti í gærkvöldi að nokkuð hefði verið um úrsagnir úr flokknum í gær og í fyrradag en vildi ekki gefa upp hversu margir hefðu sagt sig úr flokknum. Aðspurð hvaða ástæður fólk gæfi upp sagðist hún ekkert geta sagt um það en sagði aðeins að skiptar skoðanir væru um ákvörðun Alþingis um ákærur til landsdóms.

Mun eitra stjórnmálalífið

• Ingbjörg Sólrún segir menn oft fella harða pólitíska dóma á þingi og við það uni menn en með ákvörðun um landsdóm verði mikill sársauki í samskiptunum

Kristján Jónsson

kjon@mbl.is

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra og formaður Samfylkingarinnar, verður ekki dregin fyrir landsdóm og ekki heldur þeir Árni Mathiesen og Björgvin G. Sigurðsson sem einnig gegndu ráðherraembættum í stjórn Geirs H. Haarde. Ingibjörg er afar ósátt við þá niðurstöðu Alþingis að draga Geir fyrir dóminn og segir að með því sé verið að eitra stjórnmálalífið í landinu um ókomin ár.

Komin inn í alveg nýtt umhverfi

„Ég óttast að þetta hafi slæm áhrif á stjórnmálalífið og samstarf stjórnmálamanna á Alþingi sem er nú ekki beysið fyrir,“ segir hún. „Þar er hver höndin upp á móti annarri og átök eiginlega hvert sem litið er. Ég held að þetta eigi eftir að auka enn á þennan vanda. Það er svo mikilvægt að menn reyni einhvern veginn að ná saman um lausn á þeim vandamálum sem við stöndum andspænis.“

„Þarna bætist við alveg nýr þáttur. Menn takast á um pólitík og fella oft harða pólitíska dóma hver yfir öðrum og það er hægt að gera yfir okkur sem vorum í ríkisstjórn 2007-2009. Við það verða menn bara að búa og ekkert óeðlilegt við það. En þegar mál eru komin á það stig að menn draga hver annan fyrir landsdóm fyrir pólitískar ákvarðanir og stefnu erum við komin inn í alveg nýtt umhverfi.“

-Veldur nándin hér og fámennið því að þetta mál verði enn persónulegra en ella?

„Það tel ég, nándin er svo mikil. Það væri erfitt fyrir þingið að taka á svona máli jafnvel þó að skýr brot væru á ferðinni en þá myndu menn samt gera það. En þarna er um afskaplega flókin og matskennd mál að ræða og þess vegna verður sársaukinn miklu meiri þegar ákæruvaldinu er beitt í þessu litla, 63 manna samfélagi á þingi.“

Hún segist aðspurð halda að ákvæðinu um landsdóm hafi ekki verið fleygt vegna þess að það er í stjórnarskrá en ekki verið hugsað til enda hvernig það myndi virka. Eflaust gæti það verið eins konar öryggisventill í einhverjum tilvikum, tamílamálið í Danmörku hefði verið dæmi um það.