Málinu vísað frá að hluta

Baksvið

Andri Karl

andri@mbl.is

„Náttúrlega er mikilvægt að fá þessa liði út því þeir voru svo óljósir að ekki var hægt að átta sig á því hvernig bregðast ætti við þeim,“ segir Andri Árnason, verjandi Geirs H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, en Landsdómur vísaði í gær frá dómi tveimur fyrstu ákæruliðunum á hendur honum. Eftir standa fjórir ákæruliðir sem ljóst er að fara fyrir dóm. Aðalmeðferð í málinu er ráðgerð snemma á næsta ári.

Krafa var gerð um það að málinu yrði vísað frá í heild, m.a. vegna þess að engin sakamálarannsókn hafi farið fram. Landsdómur féllst ekki á rök verjenda Geirs en bendir á í úrskurði sínum að „[r]eynist mat ákæranda, sem ákvörðun um útgáfu ákæru er reist á, rangt og í ljós kemur við meðferð máls fyrir dómi að á skorti að það sé nægilega upplýst eða rennt sé nægum stoðum undir sakargiftir á hendur ákærða til að þær teljist sannaðar, ber ákæruvaldið halla af því með þeim hætti að ákærði verður sýknaður af sakargiftunum. Er sú niðurstaða ákærða hagfelldari en frávísun máls, sem getur leitt til þess að bætt sé úr annmörkum á máli og ákært að nýju“.

Einnig var frávísunarkrafa reist á því að slíkir annmarkar væru á ákærunni að ekki væri hægt að halda uppi viðhlítandi vörnum í málinu. Landsdómur féllst ekki á það og segir í úrskurðinum að þegar efni ákærunnar er metið heildstætt verði það skiljanlegt og ekki sé þörf á almennum rökstuðningi í henni.

Gat ekki undirbúið vörn

Engu að síður kemst Landsdómur að þeirri niðurstöðu að fyrsti liður ákærunnar fullnægi ekki þeim kröfum sem gerðar eru í lögum um meðferð sakamála „um að greina svo glöggt sem verða má hver sú háttsemi er sem ákært sé fyrir, enda verður að fallast á með ákærða að honum sé þess ekki kostur að undirbúa vörn sína gegn svo almennt orðuðum sökum“.

Í ákæruliðnum er Geir borinn sökum um almenna vanrækslu en ekki lýst einstökum brotum sem hann á að hafa framið eða tilgreint til hvaða aðgerða hann hafi átt að grípa svo hann yrði ekki sakaður um þá vanrækslu.

Þá vísaði Landsdómur einnig frá dómi ákærulið 1.2 en í honum er Geir ákærður fyrir að hafa látið „undir höfuð leggjast að hafa frumkvæði að því, annaðhvort með eigin aðgerðum eða tillögum um þær til annarra ráðherra, að innan stjórnkerfisins væri unnin heildstæð og fagleg greining á fjárhagslegri áhættu sem ríkið stóð frammi fyrir vegna hættu á fjármálaáfalli“.

Í úrskurðinum segir Landsdómur að sú háttsemi að láta ekki vinna umrædda greiningu geti ekki talist ein út af fyrir sig refsiverð. „Nauðsynlegt hefði því verið að rökstyðja frekar í ákæru til hvers mætti ætla að slík heildstæð greining hefði nýst og hverju hefði mátt forða hefði hún verið gerð.“

Andri segir að þeir ákæruliðir sem standi eftir séu afmarkaðir og betra sé þeim að verjast. „Málið þarf ekki að snúast um þessi allsherjarviðbrögð sem maður hafði áhyggjur af að þurfa að verjast, því þar var eiginlega öll hagsagan undir. Gallinn við þá liði sem eftir standa eru að í þeim eru notuð hugtök eins og „virkar aðgerðir“. Landsdómur virðist ekki telja að það þurfi að útskýra það nánar en ég geri við það verulega fyrirvara. Það er mjög óljóst hvað fellur undir „virkar aðgerðir“.“

Vildi vísa allri ákærunni frá

Einn dómari, Ástríður Grímsdóttir, skilaði sératkvæði. Hún var þeirrar skoðunar að vísa bæri málinu í heild frá dómi, af þeirri ástæðu að Sigríður J. Friðjónsdóttir, saksóknari Alþingis, væri vanhæf í málinu vegna aðkomu sinnar að því á fyrri stigum. „Verður ráðleggingum sérfræðings á fyrri stigum málsins öldungis jafnað við stöðu mats- eða skoðunarmanns [...] enda var þingsályktunartillagan, sem síðan var samþykkt af Alþingi, meðal annars byggð á þeim grunni sem saksóknari Alþingis lagði til sem sérfræðingur,“ segir í sératkvæðinu. Ástríður taldi því að Geir gæti með réttu dregið óhlutdrægni Sigríðar í efa vegna aðkomu hennar við að leggja grunn að þingsályktun Alþingis.

Jafnframt taldi hún að leggja ætti allan sakarkostnað í málinu, níu milljónir króna, á ríkissjóð.