Baksvið Hjörtur J. Guðmundsson hjorturjg@mbl.

Baksvið

Hjörtur J. Guðmundsson

hjorturjg@mbl.is

Svo virðist sem íslenska ríkið eða fulltrúar þess hafi hvergi komið að málum með beinum hætti þegar lagt var mat á það tjón sem varð á búslóð Skafta Jónssonar, sendiráðunautar við íslenska sendiráðið í Washington, og konu hans Kristínar Þorsteinsdóttur, þegar búslóðin var flutt með gámaskipi Eimskips til Bandaríkjanna í apríl síðastliðnum.

Heildarbætur vegna skemmda á búslóðinni námu um 80 milljónum króna samkvæmt heimildum Morgunblaðsins en af þeim komu 75 milljónir króna úr ríkisjóði og afgangurinn frá Tryggingamiðstöðinni sem tryggði búslóðina. Meirihluti bótanna var vegna fjölmargra listaverka í henni en ekki hefur komið fram um hvaða verk hafi verið að ræða.

Mat lagt á kröfugerðina

Eins og greint var frá í Morgunblaðinu á laugardaginn var enginn fulltrúi ríkisins viðstaddur þegar gámurinn sem búslóðin var flutt í var opnaður í Bandaríkjunum og í ljós kom að hún hefði orðið fyrir miklum skemmdum. Bandarískt fyrirtæki sá um að fara í gegnum búslóðina og láta meta ástand einstakra muna sem voru í henni að beiðni Tryggingamiðstöðvarinnar.

Pétur Ásgeirsson, sviðsstjóri rekstrar- og þjónustusviðs utanríkisráðuneytisins, staðfesti þetta í samtali við Morgunblaðið en sagði hins vegar að bandaríska fyrirtækið hefði í raun verið fulltrúi Tryggingamiðstöðvarinnar sem aftur hefði gætt hagsmuna ríkisins.

Að sögn Péturs gekk ferlið þannig fyrir sig í grófum dráttum að tjónþolinn, það er Skafti og Kristín, skilaði inn kröfugerð þar sem farið var fram á ákveðnar bætur vegna tjónsins. Matsfyrirtækið Könnun ehf. hefði þá verið fengið af Tryggingamiðstöðinni til þess að leggja mat á kröfugerðina og hvort hún ætti við rök að styðjast. Við þá vinnu hefði fyrirtækið meðal annars stuðst við gögn frá áðurnefndu bandarísku fyrirtæki, meðal annars ljósmyndir, og upplýsingar frá sérfræðingum.

Ekki talin þörf á öðru mati

Niðurstaða Könnunar ehf. var síðan sú að fallast á þá fjárhæð sem tilgreind var í kröfugerðinni að sögn Péturs. Aðspurður segir hann að ekki hafi þótt ástæða til þess að fá annað mat í þeim efnum. Eins og fram hefur komið í Morgunblaðinu var tryggingafjárhæðin greidd út síðastliðið sumar en greiðslan úr ríkissjóði hins vegar nú nýverið samkvæmt sérstökum lið í aukafjárlögum sem samþykkt voru á dögunum. Þannig verður ekki annað séð en að ríkið eða fulltrúar þess hafi á engum stigum málsins komið að því með beinum hætti fyrr en í lokin þegar kom að því að greiða út bæturnar úr ríkissjóði.

Ekki hefur náðst í Skafta Jónsson vegna málsins en meðfylgjandi yfirlýsing frá þeim hjónum barst fjölmiðlum síðari hluta dags í gær.

YFIRLÝSING SKAFTA JÓNSSONAR OG KRISTÍNAR ÞORSTEINSDÓTTUR

Sárt að missa eigur sínar

„Við hjónin urðum fyrir því að nánast allar eigur okkar aðrar en fasteign eyðilögðust í flutningi til Bandaríkjanna í apríl í vor. Þar á meðal var safn nútímalistaverka, sem hefur tekið okkur tæpa þrjá áratugi að byggja upp, og var um margt einstakt. Undirstaða safnsins voru verk frá fyrri hluta síðustu aldar, sem Kristín erfði frá foreldrum sínum. Við teljum okkur hafa haldið vel á spöðunum og vorum stolt af safninu okkar.

Einnig fóru húsgögn, húsbúnaður, fatnaður, mikið safn áritaðra listaverkabóka og aðrir persónulegir munir sem aldrei verða bættir eins og myndir af látnu fólki og fjölskyldualbúm frá tíma sem aldrei kemur aftur.

Við mat á tjóni okkar var einungis litið til þess sem við gátum tilgreint og metið til fjár. Eðli máls samkvæmt er margt í búslóð sem ekki er hægt að setja verðmiða á. Slíkt er ekki bætt þótt tilfinningagildið sé mikið fyrir okkur.

Verðmatið var í öllum tilvikum rökstutt. Ríkið kallaði til sérfræðinga sem yfirfóru matið á tjóninu og gengu úr skugga um að forsendur væru réttar. Þessi skoðun tók nokkra mánuði. Ríkið fól svo virtum hæstaréttarlögmanni að annast bótauppgjörið af sinni hálfu.

Hlutlaus matsmaður tryggingafélaga var viðstaddur allan tímann, þegar gámurinn var tæmdur. Hann mat hvert einasta stykki fyrir sig og tilfellið er, að langflestu var hent þegar í stað, þar á meðal öllum húsgögnum, öllum fötum, öllum bókum og megninu af listaverkunum.

Það litla sem eftir stóð var afhent sérhæfðu amerísku fyrirtæki, sem fór yfir, dæmdi flest ónýtt en taldi að gera mætti við einstaka verk, en með ærnum tilkostnaði. Í umfjöllun um þetta mál þarf að hafa í huga að gámurinn hafði ekki einvörðungu fyllst af sjó og innihaldið velkst í honum dögum saman í stórsjó í Norður-Atlantshafi, heldur stóð hann á bryggju í 11 daga í hitabylgju, sem gekk yfir austurstönd Bandaríkjanna, áður en heimild fékkst til þess að rjúfa innsigli og opna hann. Allt myglaði sem myglað gat og fýlan sem gaus upp þegar gámurinn var opnaður var slík að verkamennirnir, sem tæmdu gáminn settu upp sóttvarnargrímur. Svo notuðu þeir skóflur til að moka út.

Við höfum öll rétt á að hafa skoðun á því hvernig ríkið heldur á sínum tryggingamálum. Í þeim efnum er hægt að tína til alls kyns rök. Hins vegar er veruleikinn sá, að vinnuveitandi Skafta tók að sér að flytja búslóð okkar á sína ábyrgð og sinn kostnað til nýrrar starfsstöðvar. Ríkið tryggir sig sjálft og við gátum því treyst því, að búslóð okkar væri að fullu tryggð. Ráðuneytinu var vel kunnugt um verðmæti hennar.

Það er sárt að missa eigur sínar. Ekki bætir úr að þurfa að sitja undir alls konar dylgjum, hálfkveðnum vísum og jafnvel hreinum ásökunum í opinberri umræðu.“