Anna Marta Helgadóttir

Þegar vorið fyllir loftið með birtu og fuglasöng, kveð ég góða móður, munabjört er minningin um mæta mannkostakonu sem stóð af einstakri prýði sína lífsvakt.

Rætur hennar lágu til Vestfjarða og voru tignarfjöllin þar greypt í huga hennar enda var hún mikill náttúruunnandi, hún minntist oft ömmu sinnar sem hún ólst upp hjá með mikilli virðingu og gleði, þar lá grunnurinn að þeim mikla andlega styrk og yfirvegun sem einkenndi hana alla tíð. Stundum örlaði á örlitlum söknuði yfir að hafa ekki alist upp hjá foreldrum og systkinum en hin góðu samskipti og hjálpsemi milli systkinanna á fullorðinsárum bætti það upp, þegar þau hittust var gleðin við völd.

Staðfestan er mér efst í huga er ég hugsa til móður minnar, staðfestan gagnvart okkur systkinunum, bjargfastur áreiðanleiki, traust sem endurómaði trúarsannfæringu hennar. Arfi forferðanna, gildum þjóðarinnar skilaði hún til okkar. Koma skyldi fram við alla sem jafningja og meta hið góða í fari sérhvers manns, kærleikurinn varðaði veginn. Á þessum tímamótum þegar litið er til baka sést hvað mikið var skilið eftir; skilningur á trú mömmu, trúnni á að sérhver maður skyldi takast á við áraun lífsins, stælast af mótlæti og gæta auðmýktar í sigrum.

Hún var góð fyrirmynd en svo er það okkar að vinna úr veganestinu.

Mamma var einstök með börn, þau löðuðust að henni eins og segull, þótt hún eignaðist fullt af barnabörnum, var nóg pláss fyrir önnur börn. Börn áttu hjá henni öruggt skjól og hlýju, það var alltaf tími til umræðu og taka í spil og mæta hverju barni á þess forsendum, svo hverju og einu fannst það vera best.

Lífsstarf mömmu var húsmóðurstarf á stóru og gestkvæmu sveitaheimili, það þurfti að hafa skipulag á hlutunum. Hún var góður gestgjafi, listakokkur og lagði alúð við matseldina og ekki var verra, að fá sér sérrístaup úr flöskunni í búrinu í lok góðs kvölds þegar störfum lauk. Eldhúsið var hjarta hússins, þar söng hún við störf sín enda mikill unnandi tónlistar og hafði einstaklega gott lundarfar og var mikill gleðigjafi.

Í eldhúsinu var oft líf og fjör, margt um manninn og mikið hlegið og skrafað og út um eldhússgluggann er einstakt útsýni yfir á Jörundarfellið og yfir sveitina. Þar var líka hitamælirinn á bænum, festur utan á eldhússgluggann við opnanlega fagið og sýndi hann ágætan hita enda var ávallt gott veður hjá mömmu þangað til þakplöturnar fóru að losna af húsinu í einni suðvestanáttinni sem var oft nokkuð ónæðissöm.

Mamma var alltaf kletturinn sem allt braut á í þeim ólgusjó sem lífið í sveitinni getur verið, hún var límið sem hélt öllu saman, næringin sem aðrir þurftu svo lífið gengi upp. Hún var ósérhlífin, vinnusöm og vandvirk og gekk í öll störf bæði úti og inni og er mér t.d. mjög minnisstætt hvað hún var lagin við að hjálpa kúm og kindum sem áttu í erfiðleikum við burð afkvæma sinna.

Mamma var mikill húmoristi, sagði sögur og brandara og svörin hnyttin, húmorinn hvarf aldrei, ekki einu sinni í erfiðum veikindum hennar síðustu tíu árin, þar sem hún sýndi mikinn styrk og æðruleysi.

Að lokum vona ég að hinn jákvæði andi, glaðværð og dillandi hlátur þinn fái að fylgja okkur öllum á lífsleiðinni.

Elskuleg amma mín og fósturmóðir, Anna Marta Helgadóttir, er látin. Þegar ég lít yfir vegferð okkar saman er hún alls staðar nálæg sem amma, móðir, leiðbeinandi og gleðigjafi. Ein af fyrstu minningunum um hana er þegar ég hef líklega verið þriggja ára en þá man ég eftir henni sitjandi á rúmstokknum að kenna mér Ástarfaðir himinhæða, öll erindin auðvitað, sem ég kann ennþá og ýmsar bænir sem hafa eitthvað skolast til hjá mér í áranna rás.

Ég kom til afa og ömmu í fóstur á sjötta ári og þá hófst samleið okkar fyrir alvöru. Ég sitjandi við eldhúsborðið að stauta mig fram úr Dísu ljósálfi og amma að sýsla í eldhúsinu en heimanám mitt fór fram við þetta borð alla mína skólagöngu. Heimilið var ríkið hennar en þar var endalaus straumur af fólki sem kom í heimsókn til lengri eða skemmri tíma, sveitungar og krakkar í sumardvöl og svo föðursystkini mín, tekið var á móti öllum með brosi á vör, ilmandi kaffi og nýbökuðu bakkelsi.

Þegar ég lít til baka dáist ég að endalausri eljusemi ömmu minnar og umhyggju hennar fyrir öllum og öllu sem var í hennar umsjá og ég veit í dag að verkefnalisti hennar var óendanlega langur þegar mest var um að vera. Hún naut góðrar heilsu mestalla ævi sína en ekki síst var það þolinmæði hennar og glaðlyndi sem léttu henni störfin. Amma kenndi mér snemma að engin verk sem þarf að vinna eru leiðinleg og var það gott veganesti út í lífið. Hún var börnum mínum hlý og notaleg langamma og þau áttu með henni góðar stundir eins og ég í hvert skipti sem við hittumst en samband okkar einkenndist alla tíð af kærleika og vináttu. Og ekki má gleyma hlátrinum, gleðin í samskiptum okkar er það sem mér er efst í huga nú þegar komið er að leiðarlokum og hugur minn og hjarta er þakklátt fyrir að hafa átt samleið með góðri og elskulegri konu.

Þegar mér barst fregnin um að nú væri hún Anna að deyja fylltist hugur minn depurð, en í gegnum hugann runnu einnig hugsanir sem við flest hugsum sennilega þegar einhver sem hefur verið veikur lengi fær hvíld.

Ég naut þeirrar gæfu að fá að vera samferða Önnu stóran hluta lífs míns. Fyrst þegar ég kom 12 ára í sveit til Önnu og Ingþórs. Ég man vel þessi fyrstu sumur í sveitinni. Fyrsta sumarið var ég ráðin til þess að hjálpa Önnu innanbæjar. Með henni bakaði ég, vaskaði upp meðan Anna var í fjósinu, við elduðum saman og þrifum. Stundirnar með Önnu eru ógleymanlegar, hún sagði vel frá og hafði oft skemmtilegt sjónarhorn á lífið og tilveruna. Fyrst og fremst var Anna einstaklega góð manneskja og ég held að gæska hennar og góðmennska hafi haft varanleg áhrif á mig.

Anna sinnti heimilinu einstaklega vel, hún var gestrisin og sýndi gjarna ást og umhyggju í gegnum mat. Hún lagði á minnið hvað hverjum og einum fannst gott og þegar hún vildi gera sérstaklega vel við sína hafði hún uppáhaldsmatinn á borðum. Hjá mér var það kakósúpa, en kakósúpan hennar Önnu var það besta sem ég fékk þarna sem barn í sveit og fram á fullorðinsár. Þegar gesti bar að garði var þeim fagnað einlæglega og Anna veitti vel, enda var heimilið gestkvæmt. Jafnvel eftir að Anna lagðist á sjúkradeild á Blönduósi vildi hún áfram helst veita vel og fannst leitt að geta ekki boðið upp á kaffi og kökur.

Mörgum sumarfríum og helgum eyddum við í sveitinni og urðu stundirnar á eldhúsbekknum hjá Önnu ótalmargar í gegnum árin. Anna rifjaði upp liðnar stundir, eins og þegar börnin voru ung á fyrstu búskaparárum hennar og Ingþórs. Hún sagði mér að ekki hefði verið rennandi vatn og hún þurfti að sjóða bleyjur í stórum potti úti á túni. Þegar kaldast var á vetrum þá sauð í pottinum sunnan megin en fraus í honum norðan megin sagði Anna. Ég varð hugsi yfir þeirri botnlausu vinnu sem hún hafði þurft að inna af hendi, þó svo að ég vissi að fært hefði verið í stílinn, og spurði hana hvort hún hefði verið hamingjusöm. Anna brosti og sagðist ekki hafa haft neinn tíma til þess að hugsa um það. Þetta svar var að því er mér finnst einkennandi fyrir æðruleysi Önnu. Margar fleiri sögur sagði Anna mér, frá æsku sinni fyrir vestan, væntingum sínum og vonum. Sögurnar einkenndust af kímni og ánægju af því að hafa sinnt sínum vel.

Ég man líka einhverju sinni þegar ég kom hrakin og blaut úr göngum, hafði blotnað og orðið illa kalt. Hún hjálpaði mér að ná stígvélunum af blautum bólgnum fótum og nuddaði yl og lífi í kalda fætur. Gaf mér heitt að drekka, þessi artarsemi sem var henni svo eðlislæg, yljaði mér og fyllti væntumþykju gagnvart þessari góðu konu.

Því miður átti Anna við erfið veikindi að stríða síðustu árin, en einnig því tók hún af æðruleysi. Fórum við nokkrar ferðir saman til læknis við upphaf veikindanna og komu mannkostir Önnu þá berlega í ljós, hún kvartaði aldrei og tók því sem að höndum bar.

Kæra Anna, ég þakka þér samfylgdina.

Börnum, barnabörnum og öðrum aðstandendum votta ég samúð mína.

Fegurð, vinsemd og hjartahlýja eru orðin sem koma upp í hugann þegar sest er niður og hugsað til þín amma mín. Þú varst einstök kona, vinmörg og öllum sem þér kynntust þótti óendanlega vænt um þig. Þú skildir eftir þig brosandi andlit sama hvert þú fórst.

Ég sat núna um páskana inni í stofu í gamla bænum þeirra afa og ömmu og skoðaði gamlar og nýjar myndir af ömmu og það skipti engu máli frá hvaða ári þær voru, með hverjum amma var eða hvað hún var að gera, hún var alltaf brosandi. Maður sá hvað hún lifði lífinu á réttan hátt. Hún var sannur vinur allra, umhyggjusöm gagnvart öðrum og kærleikur og vinátta manna á milli var nokkuð sem skipti ömmu miklu máli.

Maður hugsar til gömlu góðu tímanna í sveitinni hjá ykkur afa, þar var alltaf gott að vera. Um leið og síðasta vorprófið var búið í skólanum var ég farinn norður til ykkar í sauðburðinn. Þar var alltaf nóg að starfa frá morgni til kvölds og dagarnir hvergi fljótari að líða. Amma var dugleg og iðin í starfi og féll henni aldrei verk úr hendi, sama hvort það var við heimilisstörf eða útistörf í sveitinni.

Amma var mild og blíð kona og var það ekki hennar að ráðskast eða stjórna öðrum, en ein regla var ófrávíkjanleg í augum ömmu og sú var að enginn skyldi fara svangur frá matarborðinu. Enda aldrei hætta á því, því maturinn var alltaf góður og miklu meira en nóg til handa öllum.

Og eitt er víst í dag, að það fer enginn svangur frá matarborðinu á himnum. Hvíl í friði elsku amma og takk fyrir allar góðu stundirnar sem við áttum saman. Minning þín mun lifa með okkur öllum um ókomin ár. Þín er sárt saknað.