Grasbítar Álftir og gæsir sækja mjög í ræktað land, bæði tún og akra. Bændur hafa kveinkað sér vegna tjónsins sem þeir verða fyrir. Þeir vilja fá að veiða álftir í einhverjum mæli. Fundist hafa högl í álftum í Skotlandi.
Grasbítar Álftir og gæsir sækja mjög í ræktað land, bæði tún og akra. Bændur hafa kveinkað sér vegna tjónsins sem þeir verða fyrir. Þeir vilja fá að veiða álftir í einhverjum mæli. Fundist hafa högl í álftum í Skotlandi. — Morgunblaðið/RAX
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Guðni Einarsson gudni@mbl.is Röntgenmyndir sýna að tæplega þriðjungur dvergsvana (Cygnus columbianus) og 13,6% álfta (Cygnus cygnus) á Bretlandseyjum eru með högl í skrokknum. Báðar tegundir eru alfriðaðar á öllum dvalarstöðum og hafa verið lengi.

Guðni Einarsson

gudni@mbl.is

Röntgenmyndir sýna að tæplega þriðjungur dvergsvana (Cygnus columbianus) og 13,6% álfta (Cygnus cygnus) á Bretlandseyjum eru með högl í skrokknum. Báðar tegundir eru alfriðaðar á öllum dvalarstöðum og hafa verið lengi. Dvergsvanirnir verpa að mestu á túndrum Rússlands og álftirnar mikið á Íslandi.

Verndarsamtökin The Wildfowls and Wetlands Trust (WWT) hafa fangað villta dvergsvani og álftir á vetrarstöðvum í Bretlandi, undanfarna fjóra áratugi, röntgenmyndað og sleppt. Greint var frá þessu í haustútgáfu fréttabréfs WWT, Goose News.

Eldri fuglar voru líklegri til að vera með högl en yngri fuglar. Þannig voru 16,3% tveggja ára álfta og eldri með högl. Í fréttabréfinu er ályktað sem svo að fyrst lifandi fuglar séu með högl í skrokknum megi telja víst að einhverjir hafi verið skotnir til bana. Merktir dvergsvanir hafa fundist dauðskotnir í Bretlandi, Rússlandi, Eistlandi og Lettlandi.

Skýrsluhöfundar segja að ólöglegar skotveiðar ógni augljóslega báðum tegundum en erfitt sé að komast að því hvar skotið sé á fuglana. Bent er á að flugleið dvergsvana sé löng og að mestu yfir landi en íslensku álftirnar fljúgi um 500 km yfir opið haf og dvelji einungis í Bretlandi, á Írlandi og Íslandi. Skotnir fuglar hafa fundist í öllum löndunum þremur. The Scotsman hefur eftir Juliu Newth, rannsóknarmanni hjá WWT, að líklega hafi einhverjir fuglanna verið skotnir í Skotlandi og annars staðar á Bretlandseyjum. Ian Thomson, hjá Konunglega fuglaverndarfélaginu (RSPB), segir í samtali við The Scotsman að þótt ómögulegt sé að segja hvar skotið hafi verið á fuglana frétti þeir af því að svanir, einkum íslenskar álftir, hafi verið skotnir í Skotlandi.

Dr. Arnór Þórir Sigfússon fuglafræðingur bendir á að álftir á vetrarstöðvum í Bretlandi séu ekki allar íslenskar. Sumar komi frá norðurhéruðum Rússlands. Hann kveðst hafa heyrt því fleygt að dæmi séu um að álftir séu skotnar hér. Það sé þó líklega ekki gert kjötsins vegna heldur til að fæla þær. Arnór segir að mörgum bændum sé illa við álftir. Aukin kornrækt kunni einnig að hafa aukið á óvinsældirnar en bæði álftir og gæsir geti valdið miklu tjóni á ökrum.

„Ef álftir fara í kornakur, áður en búið er að þreskja, geta þær valdið miklu tjóni og opnað akurinn fyrir gæsum,“ sagði Arnór.

Álftastofninn hefur vaxið mikið

Íslenski álftastofninn var talinn vera 29.000 fuglar samkvæmt talningu árið 2010. Talið er að stofninn hafi vaxið um 60% síðustu tuttugu ár og er álitið að álftastofninn á Íslandi sé 14-19% af Evrópustofni álfta.

Þetta kom fram í svari Svandísar Svavarsdóttur umhverfisráðherra við fyrirspurn Ásmundar Einars Daðasonar um álftir 21. ágúst sl.

Ásmundur spurði m.a. um hvaða rök byggju að baki alfriðun álfta á Íslandi. Ráðherra svaraði að álftir og svanir væru friðuð í flestum löndum og að álft hefði verið friðuð á Íslandi frá árinu 1913. Þá kom fram að hluti af ástæðu friðunarinnar væri fagurfræðilegs eðlis, auk þess sem lítil hefð sé fyrir því að veiða álftir til matar. Á tímabili voru þær líka sjaldgæfar hér á landi og voru t.d. ekki nema 3-5 þúsund í kringum árið 1960 samkvæmt talningum.

Þá var spurt hvort ástæða væri til að hafa áhyggjur af beitarálagi vegna álfta og gæsa á ræktunarlöndum og úthögum. Ráðherra sagði ástæðu til að fylgjast með beitarálaginu. Álag af völdum villtra fugla á ræktarland geti verið talsvert á ákveðnum svæðum og því mikilvægt að afla upplýsinga um álagið.

Ásmundur spurði einnig hvort ráðherra væri tilbúinn að veita landeigendum heimild, líkt og þeir hafi óskað eftir, til að verja akra og ræktunarlönd fyrir tjóni sem hlýst af álftum. Ráðherra svaraði því m.a. til að full ástæða geti verið til að bregðast við til þess að draga úr eða koma í veg fyrir tjón vegna ágangs álfta. Einnig kom fram í máli ráðherra að undanfarið hefði umhverfisráðuneytið, Umhverfisstofnun, Náttúrufræðistofnun og Bændasamtökin unnið að því að taka saman upplýsingar um ágang af völdum gæsa og álfta á ræktarlöndum.

„Á grundvelli þeirrar vinnu er ætlunin að meta hvar þörf er á að bregðast við ágangi á ræktarlönd og með hvaða aðferðum og aðgerðum best er að bregðast við. Ákvæði laga veita umhverfisráðherra ekki leyfi til þess að aflétta friðun álfta en ráðherra hefur þó heimild til þess að veita staðbundna undanþágu frá lögunum til að bregðast við tjóni.“

BÆNDASAMTÖKIN SAFNA UPPLÝSINGUM UM TJÓN AF VÖLDUM ÁLFTA Á RÆKTARLÖNDUM BÆNDA

Bændur vilja fá að veiða álftir

Komið hafa fram tillögur á búnaðarþingum undanfarin ár um að stofnstærð álfta verði ákveðin og leyft að veiða úr því sem umfram er. Einnig að veiðarnar einskorðist við ræktarlönd bænda þar sem ágangur álfta veldur tjóni.

Bændasamtökin óskuðu eftir upplýsingum frá bændum um tjón af völdum álfta og gæsa á ræktarlöndum bæði í fyrrahaust og á liðnu hausti. Útbúið var sérstakt eyðublað fyrir bændur að fylla út. Upplýsingarnar sem þannig safnast verða notaðar til að leggja mat á umfang tjónsins.

Borgar Páll Bragason, verkefnisstjóri á ráðgjafarsviði Bændasamtakanna, sagði að þetta hefði vakið þó nokkur viðbrögð. Ekki væri búið að vinna úr tjónatilkynningum frá því í haust en Borgar sagði eftirtektarvert hve margar hefðu borist úr Húnavatnssýslum þetta árið.