Ríkidæmi járnfrúarinnar

Baksvið

Karl Blöndal

kbl@mbl.is

Uppgangurinn í Asíu hefur áhrif víða. Í vesturhluta Ástralíu hefur námavinnsla ýtt undir meiri velmegun en þar hefur áður þekkst. Gina Rinehart er í hópi þeirra, sem mest hafa hagnast á uppsveiflunni. Hún er eigandi fyrirtækisins Hancock Prospecting og hefur vegur hennar farið vaxandi á umliðnum árum. Árið 2010 var hún ríkasta kona Ástralíu samkvæmt vikulega viðskiptablaðinu BRW, árið 2011 var hún ríkasti maður Ástralíu og 2012 ríkasta kona heims. Var auður hennar þá metinn á hartnær 30 milljarða dollara (3.788 milljarða króna).

Rinehart býr í Perth, höfuðborg Vestur-Ástralíuríkis. Hún er 58 ára ekkja og á fjögur börn, forðast fjölmiðla og sést sjaldan opinberlega. Hún er mjög viðkvæm fyrir umfjöllun um sig og hún er ekki lítil. Í grein um hana eftir William Finnegan í vikuritinu New Yorker segir að Ástralar séu með Rinehart á heilanum ef marka megi allt það blek, klukkutíma í ljósvakamiðlum, pláss á vefsíðum, texta popplaga og umræðu á krám, sem snýst um hana. Þar segir að hún sé viðkvæmust fyrir tvennu, annars vegar að hún sé kölluð erfingi auðæfa sinna, hins vegar að arfleifð föður hennar, Lang Hancock, sé ekki metin að verðleikum.

Hancock hóf starfsævi sína sem bóndi, asbestnámamaður og málmleitarmaður í Pilbara í norðvesturhluta Ástralíu. Dag einn var hann á flugi á afskekktum slóðum í úrhelli, að því er sagan segir, og sá þá hvernig ryðrauður litur kom fram á blautum klettaveggjum. Liturinn var vísbending um járn. Hancock sneri aftur og varð þessi fundur upphafið að velgengni hans.

Náin feðgin sem sinnaðist

Gina var hans eina barn og feðginin voru mjög náin framan af. Hún fékk frá honum áhugann á námavinnslu og Pilbara. Gina giftist tvisvar, eignaðist tvö börn með fyrri manninum og tvö með þeim síðari, Frank Rinehart, bandarískum lögmanni, sem var 37 árum eldri en hún og hafði verið sviptur lögmannsréttindum í Bandaríkjunum fyrir skattsvik. Lang Hancock mun hafa verið tortrygginn í garð tengdasonarins frá upphafi og talið að hann ásældist fyrirtæki sitt. Ekki skánaði sambandið milli feðginanna þegar Hope Hancock, móðir Ginu, lést og faðir hennar tók saman við Rose Lacson, unga heimilishjálp frá Filippseyjum sem Gina hafði ráðið. Hancock kvæntist Larson, reisti henni höll, sem hann nefndi Prix d'Amour. Brúðkaupsferðin var heimsreisa í einkaþotunni hans.

Árið 1990 lést Frank Rinehart og tveimur árum síðar var Lang Hancock allur. Við tók 11 ára þref um eignir Hancocks milli Ginu og stjúpmóður hennar. Reyndi Gina meðal annars að færa sönnur á að hún hefði verið völd að dauða föður síns. Fjölmiðlar veltu sér upp úr málinu og var ekkert smáatriði of ómerkilegt til að smjatta mætti á því. Að lokum fékk Rose að halda nokkrum eignum, en Rinehart fékk öll yfirráð yfir Hancock Prospecting þar sem arðgreiðslurnar streymdu inn.

Fyrirtækið er ekki stórt. Þar starfa um 40 manns. Fyrir utan að taka á móti arðgreiðslum fyrir námaréttindi leitar það að málmum, nær í námaréttindi og gerir samninga um vinnslu. Þegar faðir Ginu Rinehart lést var fyrirtækið metið á 75 milljónir dollara. Að auki voru réttargreiðslur frá Rio Tinto frá því að faðir hennar fann járnæðarnar í úrhellinu. Með aukinni framleiðslu og hækkandi járnverði hafa þær greiðslur vaxið verulega. Þá erfði Rinehart eða náði sér í réttindi til umfangsmikillar málmvinnslu í Pilbara, sem talin eru ná til margra milljarða tonna af vinnanlegu járngrýti. Hún á öll hlutabréfin í fyrirtækinu. 2011 var gerður listi yfir tíu umfangsmestu námaverkefnin í bígerð og voru þrjú þeirra á vegum Rinehart.

Réttinn til tveggja af þessum námaverkefnum seldi hún indversku fyrirtæki. Því þriðja ætlar hún að fylgja eftir sjálf. Þar er um að ræða námu, sem hún er nú að undirbúa í Roy Hill í Pilbara og ætlar að reka og láta draum föður síns rætast. Talið er að náman muni gefa af sér í tuttugu ár. Samkvæmt nýjasta lista Forbes er Rinehart nú sjötta ríkasta kona heims og ræður því verð á járni, sem hefur lækkað þótt nú sé það á uppleið á ný. Gangi fyrirætlanir hennar í Roy Hill eftir gæti hún hins vegar orðið ríkasti maður heims þar sem hún á öll hlutabréfin í Hancock Prospecting.

Finnegan segir í New Yorker að vissulega hafi hún notið arfs síns, en hún hafi margfaldað verðmæti hans með því að leggja hart að sér og vera útsjónarsöm auk þess að njóta sögulegra aðstæðna. Karlkyns erfingjar auðugra feðra sinna þurfi ekki að hlusta á sama söng og hún, segir hann hins vegar og bendir á Lachlan Murdoch, son fjölmiðlakóngsins Rupert Murdochs, sem dæmi.

Börnin fara í mál við móður sína

Finnegan lýsir því að erfitt sé að fá fólk til að ræða Rinehart. Hún sigi lögfræðingum á hvern þann, sem baktali hana og fyrrverandi starfsmenn eru látnir skrifa undir þagnarsamkomulag þess efnis að þeir muni aldrei ræða hana eða fyrirtækið við fjölmiðla.

Það hlýtur því að vera erfitt fyrir hana að horfa upp á þá umfjöllun, sem verið hefur um deilur hennar við börn sín um fjölskylduauðinn. Um þessar mundir er hún í sátt við yngstu dóttur sína, en á í átökum við hin börnin þrjú, sem hafa stefnt móður sinni til að fá yfirráð yfir sjóði, sem afi þeirra stofnaði fyrir þau í nafni ömmu þeirra. Lang fyrirskipaði að Rinehart skyldi stjórna sjóðnum þar til yngsta barnabarnið yrði 25 ára. Í sjóðnum eru tæplega 24% af Hancock Prospecting að andvirði nokkrir milljarðar dollara.

Rinehart framlengdi hins vegar umboðið til 2068, að sögn af skattaástæðum. Þá verður elsti sonur hennar, John, 92 ára gamall. Sonurinn var svo reiður að hann fór og fékk útrás í fjölmiðlum. Síðan hefur ýmislegt óþægilegt komið í ljós í kringum málaferlin og verið slegið upp í fjölmiðlum.