Gunnlaugur Jónsson

Stutt kveðja frá dætrum með þakklæti fyrir allt.

Sumarbyrjun, lífið og gróðurinn dafnar. Ef sá sem ber virðingu fyrir lífinu og elskar allt sem lifir fær ekki notið – hvað er þá eftir? Hugurinn höktandi, gleymskan vaxandi, líkaminn þreyttur og lasinn. Það sem ekki breyttist var jafnaðargeðið, æðruleysið og ástin og umhyggjan fyrir mömmu. Hönd í hönd leiddust þau, hávaxni maðurinn og litla konan – svo falleg sjón. Við gætum hennar eins vel og við getum, elsku pabbi.

Ræturnar menningarheimili í sveit – faðirinn bóndi, hreppstjóri og sáttasemjari, móðirin lærð, bókhneigð og hafði unun af að rækta garðinn sinn. Systkinin öll gjörvuleg. Heimilisandinn friðsæll. Viðkvæmur sveitapiltur, næmur og gáfaður. Orti vísur og teiknaði listavel. Að menntast varð hans hlutskipti.

Fjölhæfur maður. Áhugamálin mörg. Náttúrufræði, bókmenntir, tónlist og ljóð. Eðlislæg fróðleiksfýsn og virðing fyrir þekkingu – endalaus þekkingarleit. Minnið með eindæmum. Glæsilegur, hraustur og sterkur. Skógreitur í heimahögum ber vitni um seiglu, eljusemi og þekkingu. Ævistarfið tölvur og forritun.

Fjölskyldan og afkomendurnir þó ofar öðru, stolt og einlæg gleði. Uppeldið fólgið í því að leiðbeina og vera fyrirmynd, minna um boð og bönn. Hvert og eitt einstakt í huga hans, virðing fyrir skoðunum og vilja. Rólyndi og þolinmæði. Lífsviðhorfið æðruleysi. Eignasöfnun ekki aðalatriðið, ánægjan kemur innan frá.

Þú lifir með okkur.

Kynni mín af tengdaföður mínum hófust ekki fyrir alvöru fyrr en við Jóhanna komum heim eftir nám í Bandaríkjunum árið 1974. Og kynnin hófust við skógrækt í Skeiðháholti. Fyrir þau löngu kynni vil ég þakka.

Tengdafaðir minn fór að heiman til háskólanáms þannig að bræður hans tóku við búi eftir Jón Eiríksson, hreppstjóra, föður þeirra. Gunnlaugur fékk hins vegar síðar landspildu nokkra á jörðinni í sinn hlut og hóf þar skógrækt. Í því efni nýtti hann þekkingu sína sem náttúru- og landfræðingur til þess að afla kvæma frá líklegustu stöðum til ræktunar. Hann var ekki einungis í samskiptum við aðila í Noregi og Alaska, heldur sást hann með rússneska orðabók að semja bréf til aðila þar í landi, sem undruðust tungumálakunnáttu hans, til þess að afla m.a. rósa frá Kúrileyjum og sérstakrar furutegundar þaðan sem nú dafnar vel í garði okkar hjóna. Fræin af hengibjörkinni frá Tromsø í Noregi eru einnig orðin að hæstu trjám í garðinum okkar. Mjór er mikils vísir.

Það eru ein af forréttindum lífs míns að hafa fengið að kynnast tengdaföður mínum. Hann skar sig úr fjöldanum fyrir það hversu mjög hann gaf af sjálfum sér og hversu annt honum var um hag annarra en sín og sérstaklega sinna nánustu. Eigingirni þekkti hann ekki og honum var sælla að gefa en að þiggja.

Börn okkar skynjuðu strax í æsku þessa mannkosti. Ég man eftir Höllu dóttur okkar í Skeiðháholti þar sem hún gekk á eftir afa sínum klædd í anórakk og stígvél eins og hann, og hafði jafnvel fundið leikfangapípu, sem fullkomnaði eftirhermuna. Afi var bestur. Og Gunnlaugur sonur okkar, og Ólafur Árni frændi hans, gátu spurt afa sinn um hvað sem var. Svör hans voru á reiðum höndum. Afi þeirra var lifandi alfræðiorðabók. Hann virtist vita allt og muna allt. Hann hóf svarið hins vegar alltaf af sömu hógværðinni með orðunum „ég held“. En við sem þekktum Gunnlaug Jónsson vissum að það sem hann sagði voru staðreyndir málsins. Það þurfti ekki að kanna það nánar.

Við eftirlifendur munum gæta velferðar Bergþóru þinnar sem var þér svo kær.

Hann var frá upphafi mjög hjálpsamur og allaf tilbúinn til að greiða götu manns eins og hann gat. Ég var nýkomin heim eftir langa dvöl erlendis. Þá var gott að fá ráðgjöf og heimili hans og Bergþóru í Kelduhvamminum var látlaust og hlýlegt og alltaf gott að koma í heimsókn.

Mér varð fljótlega ljóst að hann var víðlesinn og margfróður. Ég fékk upplýsingar um það seinna að hann hafði verið í háskólanámi í læknisfræði, sögu og landafræði en hann var ekki að flíka því. Hann var líka lærður tölvufræðingur, vann við slíkt í Seðlabankanum.

Aðaláhugamál hans var þó trjárækt og gróður. Hann hafði mikla þekkingu á því sviði, flutti m.a. inn plöntur frá fjarlægum löndum til að gera tilraunir með í sumarbústaðarlandinu sínu í Skeiðháholti, þar sem hann dvaldi löngum stundum. Aðrir nutu góðs af, því hann gaf fúslega tré og plöntur og aðstoðaði menn við ræktun.

Ég mun alltaf minnast Gunnlaugs sem gáfaðs og góðs manns sem gaf mikið af sér en bað aldrei um neitt í staðinn.

Gunnlaugur tengdafaðir minn var afar vel gerður maður á sál sem líkama. Hann var myndarlegur á velli og hafði til að bera sérlega hlýjan og heilsteyptan persónuleika. Hann var ótrúlega vel lyntur, jafnan glaðlegur og hafði góða kímnigáfu. Hann var hvers manns hugljúfi, hafði mikið jafnaðargeð til að bera, aldrei sá ég hann skipta skapi, hvað sem á gekk, né heyrði ég hann nokkurn tíma hallmæla eða bera kala til nokkurs manns.

Gunnlaugur átti sitt hjartans áhugamál, sem var skógrækt, og var hann mikill sérfræðingur á því sviði. Hann átti sinn sælureit á Skeiðunum, sem var vísindalega skipulagður með mikilli fjölbreytni trjáa, mörg hver sjaldgæf og sérinnflutt frá fjarlægum slóðum. Löngum dvaldi hann í sínum sælureit og ræktaði skóginn sinn af natni. Þótt trjárækt væri hans aðaláhugamál fór það ekki framhjá neinum sem hann þekktu, að þar fór afar vel gefinn og víðfróður maður. Gunnlaugur var formlega menntaður á sviði landafræði og sögu, en að því námi loknu gengu í garð bernskuár tölvutækninnar. Hann varð fljótt áhugasamur um þessu nýju tækni, kynnti sér hana til hlítar og starfaði síðan sem kerfisfræðingur hjá SÍS og síðan í Seðlabankanum til starfsloka. En þekkingarforði hans var ekki einskorðaður við trjárækt, heldur náði yfir afar vítt svið, m.a. dýrafræði og tónlist. Þrátt fyrir sitt víðtæka áhugasvið, þekkingu og reynslu var Gunnlaugur samt fyrst og fremst maður náttúrunnar.

Kynni okkar stóðu í hartnær 25 ár. Mér varð það fljótt ljóst, að Gunnlaugur ræktaði ekki aðeins skóginn sinn heldur var fjölskylda hans í forgrunni. Hann var afar kærleiksríkur maður og var alltaf fús til að miðla af þekkingarbrunni sínum, ekki síst til barnabarnanna, sem áttu með honum margar góðar stundir.

Það er leitt að þurfa að horfa á eftir svo vönduðum og fróðum manni sem Gunnlaugur var og er söknuðurinn mikill. En það er víst hluti af lífinu að kveðja þessa jarðvist og það hefur Gunnlaugur núna gert. Ljóst er, að hann skilur eftir sig sterkar minningar í huga þeirra sem hann þekktu.

Ég á mér varla minningu úr barnæsku án Gunnlaugs, afa míns og nafna, sem nú er fallinn frá friðsamlega í faðmi nánustu fjölskyldu. Það var honum líkt að kveðja þannig.

Hann var hæglátur, hógvær og hagmæltur en jafnframt margfróður og meinfyndinn. Engan mann veit ég um sem hafði jafn smitandi hlátur. Ég sakna hans sárt.

Sterkastar eru minningarnar úr sveitinni okkar fyrir austan fjall. Þar sagði hann okkur Óla frænda sögur, teiknaði fyrir okkur dýr úr dimmustu Afríku og íslenskar kýr og hesta. Allt vissi hann og mundi og það var sama hvaða spurningar við frændurnir lögðum fyrir hann, alltaf var hann með svör á reiðum höndum. Það skipti ekki máli hvort það var latneskt heiti á trjáplöntu, fjarlægt fjall eða land.

Afi var einstaklega bókelskur og las gífurlega mikið. Íslendingasögurnar kunni hann held ég barasta utanbókar. Tónlist var einnig áhugamál en mestan áhuga hafði hann þó á skógrækt. Og honum tókst það sem fáum hefur tekist á Íslandi, að rækta skóg á mörkum hins byggilega heims. Skóg sem skartar tegundum víða að úr heiminum í bland við íslenskt birki og látlaust lyng. Vegna þess að hann bar virðingu fyrir öllu því sem grær og getur dafnað, sé að því hlúð. Hvort heldur það eru krækiber eða Kúrileyja-fura. Það er okkar hinna að sjá til þess að skógurinn hans afa grói áfram og vaxi um ókomin ár.

Mín er skyldan að segja næstum tveggja ára syni mínum frá honum langafa sínum fyrst að ósk mín um að þeir gætu þekkst betur í lifanda lífi verður ekki að veruleika. Að fara með litla drenginn í sveitina okkar og kannski kenna honum latínuheiti á nokkrum trjám, lesa fyrir hann úr Íslendingasögunum eða bara hlæja innilega með honum að einhverju sem kætir okkur þá stundina. Það var svo gott að hlæja með afa.

Margt lærði ég af honum elsku afa og ég vona að ég geti komið að minnsta kosti brotabroti af því áleiðis til næstu kynslóðar. Þó helst því að vera góður maður. Af því að það var hann afi svo sannarlega. Umfram allt var hann góður maður.

Margar minningar rifjast upp nú þegar afi er fallinn frá. Ég hef alla tíð litið mjög upp til Lalla afa, allt frá því ég var lítil stelpa og elti hann á röndum í Skeiðháholti í appelsínugula anórakknum mínum. Þetta var uppáhaldsflíkin mín þar sem hún var alveg eins og anórakkurinn hans afa, nema hvað hans var blár. Ég gekk líka um með bleiku og hvítu plastpípuna mína í munninum þar sem afi reykti pípu á þessum árum.

Anórakkur og pípa er þó ekki það eina sem ég hef „hermt“ eftir afa. Honum tókst að smita mig af helsta áhugamáli sínu, plöntunum. Þetta er áhugamál sem gaman var að ræða við afa og það var eins og að fletta upp í alfræðiorðabók að spyrja afa út í þessi mál.

Á tímabili teiknaði ég einnig mikið en það var eitthvað sem afi var mjög flinkur í þótt hann viðurkenndi það ekki sjálfur enda hógvær með eindæmum. Ég dáðist mikið að öllum flottu dýramyndunum sem hann teiknaði á örskotsstundu þegar ég var lítil og aldrei virtist hann þreytast á að teikna fyrir okkur frændsystkinin hvert dýrið á fætur öðru.

Afi starfaði við tölvur og á því sviði starfa ég einnig í dag. Afi leitaði stundum til okkar Svenna með tölvumál, þó sérstaklega Svenna, og var okkur ljúft að aðstoða hann. Aldrei sagði hann að það lægi á, hann vildi ekki ómaka okkur, en þó vissum við að hann var hálfhandalaus ef hann gat ekki grúskað aðeins í tölvunni sinni.

Það var dásamlegt að vera með þeim ömmu í Skeiðháholti. Vera innan um gróðurinn með afa og fá heimsins bestu pönnsur hjá ömmu. Í Skeiðháholti var afi í essinu sínu innan um allar plönturnar sínar. Þar eru ýmis fágæt tré sem afi ræktaði upp af fræi. Hann var glúrinn við að koma sér í samband við skógræktarfólk víða í heiminum og man ég eftir fræumslögunum sem hann fékk oft send. Hann var alltaf með augun opin fyrir fallegum trjám og í skógræktarferðinni til Alaska árið 2001 kippti hann með sér fræi af virginíuhegg rétt fyrir heimför. Virginíuheggurinn er nú orðinn stærðarinnar tré í Skeiðháholti.

Ég átti margar góðar stundir í Skeiðháholti með afa. Ekki síst þegar við grófum upp klettana okkar í hólnum. Það var mikið og skemmtilegt verk fyrir litla manneskju. Afi leyfði mér að taka þátt í þessu með sér og aldrei var maður fyrir. Það var einnig skemmtilegt fyrir nokkrum árum þegar við fundum sjálfsáðu fururnar við klettana okkar. Þetta þótti afa merkilegt að sjá og ég á eftir að fylgjast með furunum á næstu árum og sjá hvernig þær dafna.

Ég er glöð yfir að drengirnir okkar Svenna, Ögmundur Árni og Gunnlaugur Árni, hafi fengið að kynnast Lalla afa vel. Þeir vita af eigin raun hversu góður og hlýr maður hann var og Gunnlaugur Árni getur stoltur borið nafn þessa góða manns.

Öll fjögur kveðjum við Lalla afa með söknuði, þakklát fyrir allar þær dýrmætu stundir sem við áttum með honum. Við munum hugsa vel um Beggu ömmu.

Ég man varla eftir því að þú hafir talað illa um nokkurn mann. Í mesta lagi hristir þú aðeins höfuðið ef þér mislíkaði eitthvað. Raupsemi og illindi náðu ekki bólfestu í þér. Þú kenndir mér að hver og einn verður að fá að þroskast og dafna á sínum forsendum og enga þýðingu hefur það að þvinga eða beygja aðra til fylgilags. Einnig kenndir þú mér að dómharka situr eingöngu í þeim sem dæmir.

Síðustu árin varstu því miður aðeins skugginn af sjálfum þér og gast ekki sinnt landinu þínu fyrir austan, þar sem hjarta þitt lá að stórum hluta. Í minningunni kýs ég að sjá þig í landinu þínu með höfuð þitt meðal trjátoppanna. Takk fyrir allt sem þú hefur gert fyrir mig, elsku afi minn. Guð blessi þig. Þú lifir áfram í minningum okkar allra.