Hjörtur Einarsson

Við andlát pabba streyma minningarnar um líf og störf með honum fram, ljúfar bernskuminningar um eilíft sólskin og góða daga. Það er eins og minningin rúmi ekki vond veður eða dimma daga að neinu marki, heldur hafi alltaf verið sól og hlýtt.

Hann fæddist í torfbæ fyrir tæpum 95 árum og ólst upp í allt öðru samfélagi en þekkist nú. Skólagangan hans var farskóli í nokkrar vikur í einu, samanlagt, sagði hann, var hún nokkrir mánuðir. Hann ólst upp og lifði á tímum mikilla þjóðfélagsbreytinga. Hann tók ungur við búinu af afa og gerðist bóndi og hefur þessi jörð, Neðri-Hundadalur, haldist í byggð og búskap af sömu ætt í beinan karllegg frá um 1780. Félagslega sinnaður var hann og var um árabil, eða eins langt og ég man, í hinum ýmsu stjórnum og nefndum; Búnaðarfélagið, fiskirækt Miðár, ungmennafélagið Æskan, hreppsnefnd og ótalmargt fleira. Meðhjálpari í Kvennabrekkukirkju í fjöldamörg ár og söng í kór þeirrar kirkju um langt árabil. Hann var réttarstjóri Fellsendaréttar fjölmörg ár og var þannig sinnaður að hann sinnti þeim verkefnum sem honum voru falin af trúmennsku og samviskusemi.

Pabbi var ljóðelskur maður, góður hagyrðingur og fróður um margt. Hann var ættfróður um sínar ættir og kunni þær, að mér fannst, utan að. Hann unni landinu og sögu þess og kunni örnefni Hundadals betur en flestir og gátum við fengið söguna af hverju þeirra á færibandi. Við fengum oft söguna um að Auður djúpúðga landnámsmaður gaf þrælum sínum frelsi og land til eignar eftir að hún nam land í Dölum, þar með fékk þræll hennar Hundi Hundadal, Vífill fékk Vífilsdal, Kolur fékk Kolsstaði, Erpur Erpsstaði og svo mætti lengi telja. Þannig reyndi hann að koma söguáhuga inn hjá okkur og tengja hana við daglegt líf og þar sem bæjarnafnið vakti oft athygli ókunnugra vorum við fljót að grípa þessa sögu til að útskýra nafnið.

En hann var sauðfjárbóndi fyrst og fremst. Hann var fjárglöggur með afbrigðum, þekkti allar sínar kindur af útlitinu eða svipnum, þurfti yfirleitt ekki að skoða markið til að vera viss í réttunum, hann þekkti svipinn. Hann átti alla tíð forystukindur, sem hann hafði mikið dálæti á, þær voru þá yfirleitt hinar skrautlegustu í útliti, bíldóttar, botnóttar, mórauðar, höttóttar og allt hvað heitir. Sú síðasta sem hann átti þar til fyrir örfáum árum var kölluð Hatta, hún var svo elsk að honum að hún át úr lófa hans úti í haga, en ef einhver annar en hann ætlaði að færa henni góðgæti lét hún ekki svo lítið að þiggja. Hann var trúaður maður og tók trúna alvarlega og lifði sína trú, þ.e. hann lifði eins og hann sagðist trúa. Við vorum því alin upp við trú og að biðja bænir og erum þess fullviss að slíkt er góður grunnur í lífsins ólgusjó.

Við leiðarlok er hugurinn hjá mömmu en efst í huga er þakklæti og gleði yfir að hafa notið hans svo lengi, eða tæp 95 ár. Minningarnar um hlýjan og góðan pabba eiga eftir að ylja mér um hjartarætur um ókomna tíð.

Blessuð sé minning hans.

Fallinn er frá faðir minn, Hjörtur Einarsson frá Neðri-Hundadal. Hann var um margt merkilegur maður, heilsteyptur og sterkur persónuleiki, hreinn og beinn í framgöngu en þó hlýr og mildur þar sem það átti við.

Pabbi stundaði búskap stærstan hluta ævi sinnar í N-Hundadal, aðallega með sauðfé en þó einnig kýr um langt árabil, skepnur sínar hirti hann vel og lét sér annt um. Ekki var hann til friðs ef hann vissi af eða grunaði að kindur leyndust úti eftir að vetur gekk í garð og man ég eftir mörgum slíkum ferðum með honum eftir að ég komst á unglingsaldur.

Félagsmál voru nokkuð fyrirferðarmikil í lífi pabba, hann var lengst af í stjórnum flestra félaga (annarra en kvenfélagsins) og sagði gjarnan að einhver yrði jú að sinna þessum verkefnum. Pólitískur var hann einnig og hafði jafnan ákveðnar skoðanir á flestum málefnum. Gegnheill framsóknarmaður var hann alla tíð, en ekki var hann þó alltaf sáttur við framgöngu forystumanna flokksins. Hann var með öllu óragur við að standa upp á fundum og mannfögnuðum og tjá sig um málefni hverju sinni og talaði þá jafnan blaðalaust eins og þaulæft væri.

Samfélag sitt lét pabbi sig ávallt varða og lagði sig gjarnan fram af alefli ef því var að skipta, hvort sem það var í atvinnu-, félags- eða samgöngumálum eða hverju því er hann taldi vera samfélagi sínu til heilla. Margar ferðir fór hann á fund þingmanna og ráðherra ef þurfti, þá var heldur ekki hikað við að standa í undirskriftasöfnunum til að styrkja málefni eins og t.d. þegar til stóð að leggja af veginn sem kenndur er við Bröttubrekku.

Ríka áherslu lagði hann á að hjálpa náunganum væri hann einhverra hluta vegna hjálparþurfi og má segja að þar hafi endurspeglast trúarskoðanir hans, en hann var mjög trúaður maður og trúrækinn og lagði áherslu á það í lífi sínu að fylgja boðskap Krists.

Fræðimaður var pabbi góður, hafði mjög gaman af lestri og hafði afburðagott minni sem hann hélt fram að hinstu stund. Ættfræði grúskaði hann talsvert í, vísur kunni hann ótal margar og átti einnig auðvelt með að yrkja við ýmis tilefni. Örnefni heimaslóða sinna og víðar þekkti hann betur en nokkur sem ég veit um og þykir mér það miður í dag að hafa ekki haft hæfileika eða áhuga til að festa mér í minni allan þann fróðleik er hann miðlaði til mín. Það má því segja að með pabba hafi horfið margvíslegur fróðleikur og þekking, sem er miður, en við hugum yfirleitt ekki að slíku fyrr en það er um seinan.

Faðir minn átti aðeins nokkra daga í 95 ára afmælið sitt, en heilsunni hrakaði hratt síðustu vikurnar, líkaminn búinn og stoltur maður dapur yfir því að vera ekki lengur sjálfbjarga.

Hann sofnaði sáttur og viss í sinni trú. En vandfyllt er það skarð sem hann skildi eftir. Blessuð sé minning hans.

Elskulegur afi okkar, Hjörtur Einarsson, lést hinn 23. desember 2013. Afi var ákaflega hlýr maður, kærleiksríkur, heiðarlegur, duglegur og gáfaður. Það var margt í hans fari sem og hlutir sem hann hafði áorkað yfir ævina sem við yngra fólkið mættum taka mið af. Mætti þar telja ást hans á íslenskri tungu, hógværð, að tala ekki illa um aðra, að leggja sig allan fram við þau verkefni sem hann tók að sér eða var úthlutað og svo mætti lengi telja.

Þegar við hugsum til afa okkar þá er af mörgum góðum minningum að taka. Eitt barnabarna hans og nafni, Hjörtur Már, kom að afa sínum að svíða kindahausa inni í hlöðu. Hirti Má, þá á barnsaldri, brá heldur í brún þegar hann sá hvað afi hans var að gera og sárvorkenndi grey kindunum og skildi ekkert í þessu uppátæki afa síns.

Önnur minning er þegar afi fékk að kynnast þrjóskunni í dótturdóttur sinni, henni Berglindi. Svo var mál með vexti að amman hafði farið frá bænum til að spila á orgelið við messu einhvers staðar í sveitinni og afinn því skilinn einn eftir heima með Berglindi, sem var þá sex ára gömul. Unga stúlkan var svöng og bað afa sinn að gefa sér eitthvað að snæða, réttir þá afinn henni skál með skyrhræringi. Sú stutta setur upp hryllingssvip og segir við afa sinn: „Oj! Ég vil þetta ekki. Ég vil flatköku með hangikjöti.“ Afinn svarar að það standi ekki til boða og að hún skuli bara sitja kyrr við borðið þar til hún klárar allan hræringinn úr skálinni. Barnabarnið hélt nú ekki, krossleggur hendur, horfir á afa sinn og segir: „Allt í lagi, ég sit þá bara hér.“ Hófst þá störukeppnin. Í minningunni entist hún í allavega klukkustund (þó eflaust ekki meira en nokkrar mínútur) og endaði þannig að afinn dæsti, rétti svo þrjóskupúkanum flatköku með hangikjöti sem var borðuð með bestu lyst. Þótti svo dótturdótturinni það vera merkur hlutur að hafa „unnið“ afa í þrjóskukeppni og montaði sig af (og gerir enn).

Við munum alltaf minnast afa okkar af alúð og hlýju. Blessuð sé minning hans.

Hjörtur Einarsson fæddist 31. desember 1918, frumburður foreldra sinna í Neðri-Hundadal, þeim bæ er Auður Djúpúðga gaf leysingja sínum Hunda. Hjörtur sá mig fyrst 1947, barn systur sinnar, Vígdísar, en þá voru foreldrar hans að byggja nýtt hús á hlaðinu fyrir framan torfbæinn gamla. Öll sumur var ég sumarliði hjá foreldrum hans fram yfir grunnskólaaldur. Frá þeim tíma hefur hugurinn eignast minningabrotasafn af ljúfustu stundum æskunnar. Ég kynntist því frænda mínum vel við alls konar búverk og framkvæmdir og gjarnan fékk ég að fylgja honum á fundi vegna sveitarstjórnamála á marga bæi í sveitinni. Ungur að aldri hlóð Hjörtur sér skýli gott úr steinum, horngarð í Múlanum við Gilið mikilfengna er markar skil millum Bæjar og Hundadals. Þaðan gat hann séð yfir til Sauðafells og enn nær stokkgarðstæðið sem um getur í Íslendingasögu þar sem Vatnsfirðingar mættu örlögum sínum fyrir tilverknað bóndans á Sauðafelli, þá Erpsstaði, Fellsenda, Fellsendafjallið og mynni Reykjadals og Sökkólfsdals og loks Gröf, Hvítskjaldarhól og Hundadal. Vart má hugsa sér fegurri sjónrönd er þarna gaf að líta. Undrar mig ekki að Hjörtur ræktaði með sér staðfestu í víðasta skilningi þess orðs. Einn góðviðrisdaginn árið 1956 urðu mikil umskipti á hag Hjartar er hann kvæntist Lilju Sveinsdóttur og stendur dagurinn mér ljóslifandi fyrir hugskotssjónum rúmri hálfri öld síðar og fólkið sjálft. Og fleiri leifturmyndir á ég í huga mér. Ein er af fólkinu hans með fulla bala og sekki af berjum og jafnvel fjallagrösum að koma ofan af Hundadalsfjalli eða framan af Dal. Þá var mikið fjör í kringum fjárhúsa- og hlöðubygginguna. Votheysturn var reistur og búskapur efldur. Þau Lilja eignuðust fjögur börn og tók sonurinn Sigursteinn við búskapnum í Hundadal. Yndislegt var að verja ungdómsárum í Hundadal með fólkinu sem þar var. Ég minnist vígslu sundlaugar í Reykjadal þar sem við nokkrir fengum að vígja laugina en Hjörtur hafði unnið að málinu á vettvangi ungmennafélags. Ég man eftir Hirti í Fellsendaréttinni, steinhlaðaréttinni gömlu, á leið yfir Reykjadalsá þegar sást til manns sem var ósjálfbjarga í ánni og Hjörtur kom honum til lífsbjargar, snör handtök og fum- og hiklaus. Þá var Gaz-jeppinn kominn, rússajeppinn en Farmallinn lék stórt hlutverk í heyönnum öllum. Þegar mest gekk á voru tún slegin í fjórða gír enda stór og slétt.

Hjörtur var einn fimm systkina. Systur átti hann þrjár og einn bróður. Systurnar bjuggu í Reykjavík en bróðirinn starfaði lengst af sem læknir í Svíþjóð. Varð ég vitni að systkinakærleika millum móður minnar og Hjartar og ófáum símtölum um liðinn tíma. Einhverju sinni var Hjörtur á suðurleið er ég var staddur inni í matsalnum á Hreðavatni og þóttist ég þekkja bifreiðina og ökumanninn og veifaði til hans ósjálfrátt en svo vel var hann sjáandi að hann þekkti „sauðinn“ og stöðvaði bifreiðina og er hann vissi að ég ætlaði mér að fara á söguslóðir Laxdælu bauð hann mér að búa nokkra daga í Gröf í Sökkólfsdal en þá jörð hafði hann keypt sér til tómstundabúskapar eftir að hann fór á eftirlaun. Ánægjulegt var að gera út til aksturs og gönguferða frá Gröf um Dalasýslu. Síðast sá ég hann við jarðarför Ernu Jensdóttur frænku okkar í Skálholti en þá var sjónin við það að hverfa og ég strauk honum um vanga – hinztu kveðju.

Móðurbróðir minn var rómantískur Dalamaður, jarðbótamaður í verki. Sveitin og héraðsbyggðin var honum efst í huga. Ég var í sveit hjá þeim Hirti og Lilju nokkur sumur á sjöunda áratug síðustu aldar. Borgarbarnið hafði gott af því andrúmslofti og að fá kynni af að ekki væri farið í kaupstað nema brýn þörf væri á; ráðdeild og hlýja fór saman.

Hjörtur gat af innilegri einlægni reynt að fræða æskuna um kosti landbúnaðarins og sparaði ekki orðin til að lýsa því. Sauðfé væri skynsemisverur sem ávallt leituðu að ferskri næringu þótt hafa yrði fyrir öflun hennar. Auðvitað skaut hann samtímis inn ómældu magni af hrósi í garð samvinnuhreyfingarinnar og Framsóknar, annað var ekki hægt. Hjörtur var á efri árum enn lipur í hreyfingum og líka fljótur að aðlagast borgarumferðinni. Sagt er að þeir sem fæddust árið 1918 og lifðu fyrsta árið af hafi átt langlífi framundan. Hjörtur er sönnun þess. Saga sveitarinnar varð honum ofarlega í huga og vildi hann leita heimilda um fyrri tíma; ást hans til landsins og fólksins var djúp. Mér auðnaðist sú gleði árið 2011 að sýna Hirti gamlar hreyfimyndir frá því eftir 1966 af ættingjum og vinum og klökknaði hann við það.

Við sem kveðjum Hjört megum vera þakklát fyrir einstakling sem gerði það eitt sem væri uppbyggilegt þjóðfélaginu. Slíkir menn heiðrast í minningunni.

Ég kynntist Hirti sumrið 1997, þegar við fjölskyldan fluttum í Miðdali. Hjörtur og Lilja, konan hans, voru með fyrstu sveitungum okkar sem komu og buðu okkur velkomin í sveitina. Fljótlega myndaðist góður vinskapur með okkur Hirti. Ég komst fljótlega að því að Hjörtur var mjög víðsýnn og mikill baráttumaður fyrir bættum hag og fram í fingurgóma var hann maður samvinnu og sátta.

Þegar við komum í sveitina var Hjörtur ekki nema 79 ára. Þá var hann enn í forystu fyrir Búnaðarfélag Miðdala, en þar sá hann um að reka félagið ásamt því að hafa umsjón með heyvinnutækjum félagsins, en á þessum tíma átti félagið eitt til tvö sett af rúlluvélum og pökkunarvélum, sem síðan voru leigð út til bændanna á félagssvæðinu. Hjörtur lét af störfum í stjórn Búnaðarfélagsins nokkrum árum seinna.

Á þessum árum bjuggu þau hjónin í Gröf í Miðdölum. Við heyjuðum nokkur sumur túnin í Gröf og það var aldrei hægt að fara um túnin, án þess að gera vart við sig í bænum og þiggja veitingar og spjalla. Við Hjörtur ræddum gjarnan um alla heima og geima, en mest þó um sveitina okkar fyrr og nú, ungmennafélagið á árum áður, samgöngur yfir Bröttubrekku, sláturhúsið í Búðardal og hitaveitu á Reykjadal. Þá fór einnig drjúgur tími í að ræða um stjórnmál, trúmál og draumfarir, en báðir höfðum við mikinn áhuga á þeim málefnum. Vorum við ekki alltaf sammála, en skildum þó ávallt sáttir að loknum góðum kaffisopa.

Þegar við hjónin fórum í gang með það verkefni að byggja nýtt fjós, var Hjörtur duglegur að koma á byggingarstaðinn, rétt til að taka stöðuna, heilsa okkur og óska heilla. Hann ljómaði allur þegar hann kom og sparaði ekki hvatningarorðin. Þegar byggingin var tilbúin kom hann og var með okkur þegar við tókum fjósið í notkun. Hann var heillaður af tækninni.

Á þessum fyrstu árum okkar, meðan þau Lilja bjuggu í Gröf, vorum við í miklu sambandi, en það fór síðan minnkandi eftir að þau hjónin fluttu að Silfurtúni í Búðardal. Reyndi maður þó að reka inn nefið af og til, en síminn var þó einnig notaður, en þá hringdi Hjörtur yfirleitt til að vita hvernig gengi. Fá fréttir úr sveitinni af heyskap, sprettu og fjárheimtum. Hjörtur var fróður og minnugur mjög. Eftir að þau fluttu á Silfurtún fór æ meiri tími af spjalli okkar í að Hjörtur sagði frá ýmsu sem hafði á daga hans drifið í gegnum lífið, en mitt hlutverk var meira að hlusta á og njóta sagnanna.

Það var eitt orðatiltæki sem Hjörtur notaði mikið í seinni tíð, þegar hann spurði eftir því hvernig gengi. Ef svarið var á þann veg að hlutirnir væru nú ekki alveg að ganga upp, þá sagði hann stutta sögu og síðan bætti hann við: „Það styttir alltaf upp og kemur sólskin,“ en ef svarið var að það gengi vel, brosti gamli maðurinn og sagði: „Það er svo gaman þegar gengur vel – gangi ykkur vel.“

Það er ekki öllum gefið að eignast vin sem Hjört og ekki verður skarð hans fyllt að fullu. Þegar ég sit hér nú í byrjun árs 2014 og minnist Hjartar, er það fyrst og fremst þakklæti sem mér kemur til hugar. Þakklæti fyrir að vegir okkur skyldu ekki bara skarast, heldur að þeir skyldu liggja saman um tíma. Þó að milli okkar sé rúm hálf öld í aldri, þá tókst með okkur einlæg og djúp vinátta, sem einkenndist af virðingu og væntumþykju á báða bóga.

Hvíl í friði, Hjörtur Einarsson frá Neðri-Hundadal.

Þegar farið er um Bröttubrekku vekja grónar hlíðar athygli. Það er eitthvað við landslagið sem fangar hugann í einfaldleik sínum, bratt og stundum þröngt með sérstökum glæsibrag. Þegar neðar kemur opnast undirlendi Miðdalanna. Þar ofan undirlendisins eru góðjarðir tvær og gróðursælar, Fremri- og Neðri-Hundadalur.

Nú er hljótt í Neðri-Hundadal. Fallinn er Hjörtur Einarsson, bóndi þar, háaldraður hugsjónamaður, stálminnugur um menn og málefni til dánardags.

Ég kynntist Hirti Einarssyni þegar ég var ráðinn héraðsráðunautur hjá Búnaðarsambandi Dalamanna vorið 1972, en hann var þá, og alla mína starfstíð, stjórnarmaður í Búnaðarsambandinu. Kynni og samstarf okkar Hjartar voru náin og góð alla tíð. Hann sýndi okkur hjónum góðsemi og tryggð af því tagi, sem við gleymum ekki.

Hugsjónir Hjartar snerust einlæglega um farsæld og uppbyggingu landbúnaðar og mannlífs í Dölum. Hann ræddi um framtíðina, sem hann sá oft bjarta, ef rétt væri á haldið. Stundum varð hann fyrir vonbrigðum, en hann gafst ekki upp. Til marks um það er uppbyggður vegur um Bröttubrekku, en þar barðist Hjörtur af hugsjón og framsýni og átti stóran þátt í að af þeirri vegaframkvæmd varð. Hjörtur var ákafamaður í hugsjónum sínum og tókst stundum of mikið í fang, en einlægni hans og góður tilgangur varð honum oft leið til árangurs.

Síðast er við ræddum saman, þá var hann afar hamingjusamur um mannlíf í Miðdölum og almennt í Dalabyggð. Margt ungt fólk að störfum og mannlíf gott. Margt er í Dölum, sem eftirsóknarvert er. Draumar Hjartar Einarssonar um framtíð Dalanna eru í góðu fari.

Við hjónin vottum eftirlifandi eiginkonu Hjartar Einarssonar, Lilju Sveinsdóttur, börnum þeirra og afkomendum öllum okkar dýpstu samúð.

Sveitahöfðingi er fallinn frá. Hjörtur Einarsson, heiðursborgari í Dalabyggð, lést á Þorláksmessumorgun.

Ég var níu ára er ég fór vestur í dali í Neðri-Hundadal. Þar var þá þríbýli, Jón og Signý í gamla torfbænum, Grímur og Rúna í Grímsbæ, Einar og Lára á neðri hæðinni og ungu hjónin Hjörtur og Lilja á efri hæðinni. Þá var gamli farmallinn eina dráttarvélin á bænum, það var gjarnan slegið með orfi og ljá og öllu heyi snúið og rakað með hrífu.

Ég var níu sumur og einn vetur hjá Hirti og Lilju og eiga þau stóran þátt í uppeldi mínu.

Á hverju vori beið ég spenntur eftir því að síðasta prófið væri búið svo ég gæti komist í Dalina og oft kom það fyrir að ég kom of seint í skólann að hausti því ég gat ekki hugsað mér að fara heim fyrr en eftir réttir.

Ein af mínum fegurstu minningum úr Dölunum var smalaferð í Vífilsdal er ég var tólf ára. Fórum við snemma morguns sjö saman til smölunar og var verið við rúning langt fram á kvöld. Var þá riðið fram að Hlíð og farið yfir fjöll og hálsa. Sólin var að koma upp og það glitraði á döggina, þvílík fegurð. Fóru þá Grímur, Jón og Hjörtur að syngja „blessuð sértu sveitin mín“ og átti það vel við.

Ungmennafélagsandinn var mikill hjá Hirti og var hann formaður félagsins þegar hafist var handa við það stóra verk að byggja sundlaug í Reykjadal.

Sveitarstjórnarmál, Kaupfélagið, Búnaðarfélagið, Sláturhúsið, samvinnuhreyfingin og ekki síst Framsóknarflokkurinn áttu hug hans allan. Fólk hafði orð á því að á vorin kæmi ég í Dalina sem sjálfstæðismaður en færi heim að hausti sem framsóknarmaður.

Fyrir fáum árum voru Hjörtur og Lilja í Hveragerði og var ég í sumarbústað mínum í Grímsnesi og bauð þeim í kaffi. Hjörtur var hálfslappur og treysti sér ekki. Sagði ég honum þá að í næsta bústað við mig væri vinstri grænn þingmaður og hann langaði mikið til að sjá síðasta alvöru framsóknarmanninn. Hjörtur stóðst ekki mátið að eiga fjörugar pólitískar viðræður. Við áttum yndislegan dag saman, sjálfstæðismaðurinn, framsóknarmaðurinn og einn vinstri grænn. Við bárum virðingu fyrir hinum aldna sveitahöfðingja og forðuðumst að andmæla honum. Undir lok dags horfði Hjörtur föðurlegum augum á okkur og sagði: „Strákar, þið eruð allir framsóknarmenn inn við beinið.“

Hjörtur og Lilja voru sjöunda dags aðventistar og voru laugardagar okkar hvíldardagar. Á þeim dögum voru bara unnin allra nauðsynlegustu störfin eins og að sinna skepnum og slíku. Sveitungar okkar undruðust oft þennan sið og þá sérstaklega í kringum heyskap en aldrei minnist ég þess að hvíldardagurinn hafi komið niður á heyfeng í Hundadal.

Ég á því láni að fagna að hafa fengið að eyða stórum hluta af mínum uppvaxtarárum með Hirti og Lilju í Hundadal og tel ég að samvera mín með þeim hafi gert mig að betri manni.

Mig langar að enda þetta á því að senda henni Lilju þinni og börnum innilegar samúðarkveðjur. Hvíl í friði, elsku Hjörtur minn.

Hjörtur var á líkum aldri og sum eldri systkin mín og þau höfðu verið saman í farskóla áður en ég fæddist, bæði hjá okkur fram í Skógsmúla og hjá þeim fram í Hundadal. Hann minntist stundum á mismunandi viðmót foreldra minna þegar þau krakkarnir voru að ólátast milli kennslustunda. Honum var einkar hlýtt til fjölskyldu minnar og talaði ætíð um okkur sem náfrændur þótt reyndar værum við ekki nema fimmmenningar.

Þessi vinátta var gagnkvæm þótt fólkið væri nokkuð ólíkt. Bræður mínir voru nokkuð „upp á heiminn“ en Hjörtur stilltur og bindindissamur, afar vandaður maður til orðs og æðis og svo sanntrúaður að sumum fannst hann allt að því hafa heilags manns yfirbragð. Öll hrærðust þau þó sameiginlega í anda ungmennafélaganna á árunum milli stríða, en sumt af mínu fólki var öllu róttækara í samfélagsmálum en framsóknarmönnum einsog Hirti fannst við hæfi. Ég heyrði sem barn stundum slá í brýnu þótt vináttan og samheldnin skertist ekki.

Hjörtur var bæði greindur maður og margfróður, hvort heldur var um sögu sveitar sinnar og landslag eða gang heimsmála frá örófi alda. Það var til að mynda ekki ónýtt að leita til hans þegar unnið var að árbókum Ferðafélags Íslands um Dalabyggð. Hann þreyttist ekki á að leiðbeina mér sem yngri frænda um ágæti samvinnustefnunnar og mundi auk þess líklega hafa talist til þeirra sem sumir þjóðfrægir menn nú á dögum vilja kalla „sanna Íslendinga“. Þegar ég um tvítugt var farinn að hallast að alþjóðahyggju og álíta að flestar þjóðir hefðu til síns ágætis nokkuð, man ég að Hjörtur sagði eitt sinn: „Þar riðu ekki hetjur um héruð.“

Það var ætíð notalegt að þiggja veitingar og jafnvel gistingu hjá þeim Lilju hvort heldur var fram í Hundadal eða Gröf og eins eftir að þau voru flutt í Silfurtún í Búðardal. Of sjaldan lét maður samt verða af því. Það var eins og maður héldi að hann yrði eilífur.

Minn kæri tengdafaðir, Hjörtur Einarson bóndi í Neðri-Hundadal, hefur nú kvatt okkur í bili og hvílist til upprisunnar. Ég kynntist honum og Lilju 15 ára gömul þegar ég kom í sveit til þeirra sumarið 1974. Þau hjónin voru mikið trúfólk og ég fann mig „heima“ hjá þeim. Mér eru minnisstæðar stundirnar á laugardögum eftir morgunfjós, þegar Lilja spilaði á orgelið og Hjörtur las úr Biblíunni. Það voru gefandi og glaðar stundir. Hjörtur var ótæmandi fróðleiksnáma um ýmislegt, ættfróður mjög og minnugur með afbrigðum. Hann var mikill félagsmálamaður, og treyst til ýmissa trúnaðarstarfa innan sveitar sem og utan. Alla tíð bar hann hag sinnar sveitar fyrir brjósti, barðist m.a. fyrir því að sláturhúsið í Búðardal var endurreist, þá rúmlega áttræður. Hann átti líka alla tíð bágt með að sætta sig við þegar því var lokað, þótti vera skammsýni af versta tagi. Ekki má gleyma veginum yfir Bröttubrekku og þætti hans í því að hann var endurgerður. Er þá bara fátt eitt nefnt. Óþrjótandi áhuga hafði hann á að fylgjast með búskapnum bæði heima og hjá öðrum. Og gladdist þegar vel gekk. Örnefni kunni hann flestum betur og alltaf hægt að spyrja hann. Mikil þekking á því sviði sem og mörgum öðrum hefur nú horfið en eftir lifir minning um sterkan og hlýjan mann sem ég virti mikils og sakna. En ég er viss um að við munum hittast í upprisunni þegar Jesú kemur til að sækja alla þá sem við honum hafa tekið og þeirri gjöf sem hann gaf okkur öllum til endurlausnar. Í Post. 4:12 stendur: Um Jesúm: Ekki er hjálpræðið í neinum öðrum. Og ekkert annað nafn er mönnum gefið um víða veröld, sem getur frelsað oss. Þessu trúði Hjörtur. Blessuð sé minning hans.

„Fögur sál er ávallt ung undir silfurhærum.“ Þannig mælti Steingrímur Thorsteinsson. Þessi orð falla einkar vel að persónuleika Hjartar Einarssonar, frænda míns frá Neðri-Hundadal í Dalasýslu. Hann lést 23. desember s.l., rúmri viku fyrir afmæli sitt á gamlársdag. Heilsa hans hafði verið heldur bágborin síðustu árin; sjón og heyrn farin að dofna og dauðinn ekki óvæntur gestur.

Hjörtur bjó mestan hluta starfsævi sinnar í Neðri-Hundadal. Þar hefur sama ættin í karllegg búið frá árinu 1780. Í Hundadal er tvíbýli og var þar stundum fjölmennt. Skömmu fyrir aldamótin 1900 voru þar til heimilis tæplega 30 manns. Hið óvenjulega nafn jarðarinnar er rakið til eins af fylgdarmönnum Auðar djúpúðgu. Sá hét Hundi og hlotnaðist þessi jörð, þegar Auður úthlutaði og skipti upp landi í Dölum til þeirra manna, sem hún hafði velþóknun á.

Hjörtur bjó í Hundadal til ársins 1994, en þá hafði hann nokkru áður keypt jörðina Gröf, þar sem hann og eiginkona hans Lilja Sveinsdóttir, bjuggu í nokkur ár áður en þau fluttu í Dvalarheimilið Silfurtún, þar sem þau nutu góðrar aðhlynningar. Hjörtur kvæntist Lilju árið 1956. Hún er ættuð úr Vestmannaeyjum, var kennari og skólastjóri um tíma og organisti í mörgum Dalakirkjum. Hún lifir mann sinn eftir 57 ára hjónaband.

Þrátt fyrir frændsemina urðu fundir okkar Hjartar ekki margir. Innan ættarinnar naut hann mikils álits, var einskonar ættfaðir, sem margir leituðu til um góð ráð og lausnir. Bróðir hans, Guðmundur Hans Einarsson, sem um áratuga skeið var þekktur og virtur læknir í Gautaborg, sagði mér ýmislegt um uppvöxt og æskuár þeirra bræðra. Honum varð tíðrætt um hjartahlýju og ljúfmennsku bróður síns.

Þegar fundum okkar Hjartar bar saman, voru mörg umræðuefni á dagskrá. Hann fylgdist grannt með landsmálum og stjórnmálaskoðanir hans voru skýrar og klárar. Hann hafði áhuga á félagsmálum og hagsmunamálum sveitar sinnar. Hann hafði gaman af kveðskap og safnaði vísum og margvíslegum þjóðlegum fróðleik, sem hann skrifaði hjá sér. Ekki er ólíklegt, að eftir hann liggi umtalsvert safn þjóðlegra fræða. Þá hafði hann yndi af tónlist og spreytti sig á orgelleik.

Hjörtur var trúaður, kristinn maður. Hann minntist æskuáranna, þegar lesið var úr Postillunni á sunnudögum og á föstunni og kvaðst þá hafa fundið nálægð æðri máttar, sem aldrei hefði frá honum horfið. Hjörtur var heilsteyptur og traustur í öllum samskiptum. Sál hans var ung allt til loka. – Ég flyt Lilju og fjölskyldunni samúðarkveðjur úr mínum ranni.