Náttúrubarn Rúnar Georgsson blæs af innlifun í saxófón á Rurek djasshátíðinni árið 1995. Við hlið hans stendur básúnuleikarinn og söngvarinn Richard Boone og í baksýn sést Þórður Högnason leika á kontrabassa.
Náttúrubarn Rúnar Georgsson blæs af innlifun í saxófón á Rurek djasshátíðinni árið 1995. Við hlið hans stendur básúnuleikarinn og söngvarinn Richard Boone og í baksýn sést Þórður Högnason leika á kontrabassa.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sem betur fer voru tækifærin ótalmörg til að fara fögrum orðum um djassleik hans en þá sagði hann gjarnan: „Venni minn, ég er ekki nálægt því svona góður.“

Af djassi

Vernharður Linnet

linnet@simnet.is

Rúnar Georgsson var náttúrubarn í tónlist, hljóðfærin léku í höndum hans og tónlistin streymdi frá honum fyrirhafnarlaust, að því er virtist, oftast blúsmettaður heitur djass. Djassinn fékk hann í arf frá móður sinni, sem var snjöll á nikkuna og dáði Louis Armstrong. Sex ára var hann farinn að koma fram á skemmtunum í Eyjum, þar sem fjölskyldan bjó um tíma, lék meira að segja á þjóðhátíð á munnhörpu og stundum með hljómsveit Guðjóns Pálssonar píanista.

Oddgeir Kristjánsson kenndi honum á trompet í Lúðrasveitinni í Gagganum, en svo flutti hann upp á land og fékk sér altósaxófón og síðar tenór. Í Keflavík kynntist hann Þóri Baldurssyni og Pétri Östlund og var farinn að leika í hljómsveit Guðmundar Ingólfssonar, gítarleikara, sextán ára.

Þeir Pétur urðu miklir mátar og tók trommarinn að kenna saxófónleikaranum unga djassfræðin; jafnaldra sínum, sem alist hafði upp við Armstrong og Earl Bostic. Nú var alvaran á dagskrá og setið var dagana langa og John Coltrane krufinn til mergjar. Rúnar skildi fyrst lítið í þeim saxófónblæstri og hlustaði á Stan Getz í laumi, en Pétur réði ferð. Um haustið héldu þeir til Reykjavíkur að leika í Neon kvartetti Kidda Vilhelms bassaleikara í Vetrargarðinum. Þetta voru þroskaðir sautján ára peyjar sem laumuðu djassinum inn á milli danslagnanna hvenær sem færi gafst, jafnvel þó saxófónleikarinn ætti á hættu að fá glas í hausinn ef sólóarnir urðu of langir, og ekki dró píanisti kvartettsins úr djassgleðinni, sjálfur Carl Möller.

Í Reykjavík var leikið í óteljandi dansböndum, allt frá fínni sjö manna sveit Björns R. Einarssonar, til rokkaðs Lúdó sextetts – og allstaðar var Rúnar með Louis, Bostic, Getz og Coltrane í farteskinu og kunni betur á rokksaxinn en nokkur rokkari - en danstónlistin var bara salt í grautinn - til að lifa í alvöru varð að skapa í spunanum: ,,Til þess að spila djass þarf að gefa allt,“ sagði hann og gerði það svikalaust. Fyrst á djasskvöldum í Storkklúbbnum, seinna Glaumbæ.

Í Tjarnarbúð hélt Þráinn Kristjánsson djasskvöld vikulega og bauð oft frægum bandarískum djassleikurum í heimsókn. Þar lék Rúnar með mögrum heimssnillingnum og má nefna saxófónleikarana Jimmy Heath, Clifford Jordan og Booker Ervin.

Booker, sem hafði leikið með Mingus, var blúsmettaður Texas-tenór, sem hafði lært af Dexter Gordon og John Coltrane. Booker kom hér fyrst 1966 en síðar 1969. Ég hafði kynnst honum allvel og spurði hann eftir tónleikana á Hótel Loftleiðum hvernig honum hefði líkað spilamennska Íslendinganna. Booker svaraði: ,,Hann er sleipur saxófónstrákurinn!“

Rúnar lék um tíma í Svíþjóð m.a. með hinni kunnu hljómsveit Bo Sylven. Þar þurft hann að pæla í gegnum á annað hundrað útsetninga, sem var honum erfitt, því hann var frekar stirðlæs, en það hafðist. Náttúrugáfan kom honum enn einu sinn til bjargar: ,, Ég kraflaði mig fram úr þessu einsog venjulega,“ sagði hann seinna.

Kominn heim fór hann að spila með Ragga Bjarna á Hótel Sögu og hann hljóðritaði bæði Jazzvöku með bassaleikaranum Bob Magnusson og Þennan ófétis jass með Tómasi R. - tók þátt í stofnun Léttsveitar Ríkisútvarpsins og var pantaður til Danmerkur að hljóðrita Come Sunday Ellingtons með Radioens big band.

Hér er stiklað á stóru í tónlistarsögu Rúnars. Hann var fæddur með þessa óbrigðulu gáfu er leiddi hann áfram á tónlistarbrautinni sem var grýtt og torsótt. Hann vann fyrir sér í dansmúsíkinni en fékk ekki haldið lífi án þess að leika djassinn. Saxafónninn var honum félagi og vinur og er hann eignaðist fyrsta Selmerinn, beint frá París, opnaði hann kassan áður en hann fór að sofa og starði hugfanginn á þetta gyllta undur.

Rúnar hefði náð lengra í djassinum hefði hann búið yfir þeirri þrautsegju og sjálfsaga sem náttúrubarninu var fjarri. Eitt sinn hafði ég skrifað krítík um Rúnar og hann hringdi í mig og sagði: ,,Venni minn, þetta er allt rétt og satt sem þú skrifaðir, ég veit að ég þyrfti að taka mér tak, en ég er bara svona. Þetta er einsog að skvetta vatni á gæs.“ Sem betur fer voru tækifærin ótalmörg til að fara fögrum orðum um djassleik hans en þá sagði hann gjarnan: ,, Venni minn, ég er ekki nálægt því svona góður.“

Í samtali er ég átti við Óskar Guðjónsson, saxófónleikara, eftir að Rúnar lést, sagði hann: ,,Það er enginn maður fæddur með þá snilligáfu er Rúnar bjó yfir. Hann hefur þurft fleiri líf til að þróa hana.“ Þessi orð hefðu fallið Rúnari í geð.

Rúnar nam undirstöðu í saxófónleik hjá fyrsta stórdjassista Íslands, Sveini Ólafssyni. Hann lærði margt í skapandi spuna með því að standa við hlið Gunnars Ormslevs í blíðu og stríðu. Hann lærði undirstöðu flautuleiks hjá Manuelu Wiesler og frægur er flautuleikur hans í Víkivaka Jóns Múla. Hann spilaði einn glæsilegasta djasssóló, sem varðveittur er á íslenskri hljómplötu, á hálfónýtan sópransaxófón í Lover man með félögum sínum í Jazzmiðlum, en síðasta áratuginn tók hann varla upp saxinn nema í þau fáu skipti er hann blés opinberlega og þá urðu hann og hljóðfærið eitt að nýju.