Dregur úr daglegum reykingum

Sviðsljós

Ingveldur Geirsdóttir

ingveldur@mbl.is

Enn dregur úr daglegum sígarettureykingum landsmanna. Árið 2012 reyktu 13,8% landsmanna daglega en samkvæmt nýrri skýrslu embættis landlæknis um tíðni reykinga árið 2013 hefur hlutfallið lækkað nokkuð á milli ára. Skýrslan er ekki birt.

Árið 2003 reyktu 22,3% og hefur hlutfallið farið hratt lækkandi síðustu ár. Viðar Jensson, verkefnastjóri tóbaksvarna hjá embætti landlæknis, segir það ánægjulegt að enn dragi úr daglegum reykingum en á móti komi að það aukist aðeins fjöldi þeirra sem segjast reykja öðru hverju. Það sé í rauninni ekki óeðlilegt þegar minnki svo í hópi þeirra sem reykja daglega.

Sértækari aðgerðir

Þrátt fyrir góðan árangur er ekki slegið slöku við. Embætti landlæknis vinnur nú að stefnumótun í tóbaksvörnum ásamt velferðarráðuneytinu og fleiri aðilum. Í framhaldi af þeirri stefnumótun verður farið í aðgerðaráætlun.

„Það þarf sértækari aðgerðir þegar við erum komin svona langt niður í tíðni þeirra sem neyta tóbaks og það þarf greinilega að fjölga meðferðarúrræðum. Við þurfum að vinna að því að það verði ekki nýliðun með áframhaldandi forvarnastarfi og svo þurfum við markvisst að fara að hjálpa fólki við að hætta að nota tóbak. Það gætu verið einstaklingsmiðuð viðtöl og meðferð, auk þess sem einstaklingurinn er greindur og athugað hvort það hentar honum að nota nikótínlyf.“

Spurður hvort það komi til greina að niðurgreiða nikótínlyf svarar Viðar að það gæti vel komið til greina.

Norðurlandaráð stefnir að því að öll Norðurlöndin verði tóbakslaus árið 2040. „Norðurlöndin vinna nú meira saman að tóbaksvörnum og eru fulltrúar frá þeim búnir að funda tvisvar vegna þess síðasta eina og hálfa árið. Þá höfum við samþykkt rammasamning Alþjóðlegu heilbrigðismálastofnunarinnar um tóbaksvarnir og skuldbundið okkur til að vinna samkvæmt honum. Það er mikið rætt víða um heim hvernig á að ráða niðurlögum þessa faraldar,“ segir Viðar.

Munur eftir menntun og tekjum

Mikill munur er á neyslu tóbaks eftir menntun og tekjum. Í samantekt sem embætti landlæknis vann 2012 um umfang reykinga kom í ljós að um 23% þeirra sem eru með grunnskólapróf reykja daglega en um 8% þeirra sem er með háskólapróf. Sömu sögu er að segja víðar um heim en samkvæmt nýrri sænskri rannsókn sem velferðarráðuneytið þar í landi vann kemur fram að þeir sem eru með litla menntun eru í meiri hættu á að deyja fyrir áttrætt en þeir sem eru hámenntaðir. Ein ástæðan fyrir því er talin vera reykingarvenjur. Dánartíðni kvenna á aldrinum 35 til 64 ára með litla menntun lækkaði aðeins um 6% frá 1991 til 2012 en um 33% hjá konum í sama aldurshópi með háskólamenntun. Stærsta ástæðan fyrir þessu eru taldar reykingarnar sem ekki hefur dregið nóg úr meðal minna menntaðra kvenna.

Deyja fyrir aldur fram

Tóbak veldur flestum ótímabærum dauðsföllum í Evrópu. Um það bil 50% reykingamanna deyr fyrir aldur fram og munar þar 14 árum að meðaltali. Samkvæmt áætlun Hjartaverndar látast nú um 200 íslendingar árlega af völdum reykinga.

„Þeir sem deyja af völdum reykinga hér á landi fá yfirleitt lungnakrabbamein og hjartasjúkdóma, þá er langvinn lungnateppa líka algeng. Ef ég horfi á sjúklingana sem ég er með inni á deild eru margir með sjúkdóma sem má rekja beint til reykinga,“ segir Karl Andersen hjartalæknir á Landspítalanum en hann situr m.a í fagráði um tóbaksvarnir.

„Dánartíðni vegna kransæðastíflu á Íslandi hefur lækkað gríðarlega mikið á síðustu 25 til 30 árum. Ef við brjótum niður hvað skýrir þessa lækkun þá eru reykingarnar einn stærsti þátturinn. Þá sáum við strax að hjartaáföllum snarfækkaði eftir að bannað var að reykja á opinberum stöðum árið 2007.“

Sígarettupakkinn á 4000 kr.

Í baráttunni gegn reykingum vill Karl sjá verulega verðhækkun á sígarettupakkanum. „Krakkar sem eru að byrja að reykja hefðu ekki efni á því að kaupa sígarettupakka á 3000 eða 4000 krónur en það er það sem pakkinn kostar í raun og veru. Neytandinn kaupir pakkann á 1000 kr. og ríkið borgar um 3000 kr. með honum í afleiddum kostnaði ef öll sjúkdómsbyrði er tekin inn í, jafnvel þó við tökum inn í það sem sjúklingurinn borgar úr eigin vasa og það sem ríkið hirðir í skatt. Mín skoðun er sú að við eigum að láta neytendurna borga það sem þetta kostar.“