Ný álma skapar aukin tækifæri til samstarfs til að keppa við þá stóru

Baksvið

Helgi Vífill Júlíusson

helgivifill@mbl.is

Þór Sigfússon, framkvæmdastjóri Íslenska sjávarklasans, segir að með opnun nýrrar álmu í Húsi sjávarklasans hafi myndast tækifæri til að efla samstarf fyrirtækja sem séu í hönnun á hugbúnaði, hönnun skipa og skipaflutningum, sem gæti þýtt að hægt væri að keppa af alvöru við stórfyrirtæki í skipasmíði. Draumurinn sé að í framtíðinni verði skipsskrokkar án tæknibúnaðar keyptir frá löndum sem ná hvað mestri hagkvæmni í slíkri framleiðslu og hér á landi verði þau fyllt af íslenskum tækjum og tækjabúnaði. „Hér er ótrúlega fjölbreytt flóra af tæknifyrirtækjum,“ segir hann í samtali við Morgunblaðið og nefnir sem dæmi að þau hanni rafvindur, hlera, net og gæðakerfi. „Íslendingar verða aldrei fremstir í að framleiða skipsskrokka, en ef við vinnum saman getum við orðið sterk í að koma öllum búnaði fyrir í skipinu. Það er hægt að sérhæfa sig í því,“ segir Þór.

Í skýrslu sjávarklasans sem birt var í nóvember um hvort raunhæft sé að auka skipasmíði hér á landi, segir að Íslendingar myndu ugglaust feta svipaða leið og Norðmenn sem flytja inn skipsskrokka frá löndum sem eru mun samkeppnishæfari í málmsmíði en hlaða síðan skipin norskum tæknibúnaði. „Ef við náum að festa okkur í sessi sem öflug þjóð á þessu sviði kunna að skapast fleiri tækifæri til að sinna mun fleiri skipum sem sigla við Ísland og byggja upp þjónustu við skip í olíu- og gasiðnaðinum,“ segir í skýrslunni.

Vöxtur tæknifyrirtækja í sjávarklasanum hefur verið umtalsverður á síðustu árum eða 10-13% á ári, að því er segir í skýrslunni. „Athygli vekur að mikill vöxtur er í útflutningi á ýmsum tækjum og búnaði fyrir skip og vísbendingar eru um að tæknifyrirtæki á þessu sviði séu að eflast. Nú standa fyrir dyrum endurbætur á skipum íslenskra útgerða sem nema 1-2 milljörðum á ári næstu ár. Ákvarðanir íslenskra útgerðarfyrirtækja um val á tæknifyrirtækjum til að sinna þessum endurbótum ráða miklu um þróunina hérlendis. Takist samvinna milli íslenskra tæknifyrirtækja og útgerða í þessum efnum kunna íslenskar skipasmíðar að eflast til muna á komandi árum,“ segir í skýrslunni.

Fernt þarf til

Í skýrslunni segir að fernt þurfi til þess að byggja upp íslenskan skipasmíðaiðnað. Í fyrsta lagi: Íslensk útgerðarfyrirtæki verða að gefa íslenskum tæknifyrirtækjum færi á að bjóða þeirra lausnir. Slíkt efli allan sjávarklasann og auki skilning á mikilvægi sjávarútvegs sem undirstöðugreinar sjávarklasans.

Í öðru lagi: Íslensk tæknifyrirtæki verði að auka samstarf til að geta boðið heildstæðar lausnir. Í þriðja lagi: Skoða þurfi uppbyggingu á nútímalegri skipasmíðastöð sem standist samanburð við minni stöðvar í Evrópu. Í fjórða lagi: Ríkisvaldið þurfi að tryggja að íslensk tæknifyrirtæki sitji sem mest við sama borð og tæknifyrirtæki frá öðrum löndum í sambandi við skatta og gjöld og aðrar ívilnanir í skipasmíði.

Íslensk fyrirtæki á þessu sviði hafa mörg hver stækkað og styrkt stöðu sína á alþjóðamarkaði. Má nefna fyrirtæki eins og NaustMarine sem hannar og selur rafvindur, skipahönnunarfyrirtæki á borð við Navis, Skipatækni og Skipasýn, 3X Technology og ýmis önnur tæknifyrirtæki sem bjóða fiskvinnslulausnir í skip og svona mætti lengi telja. Auk þess hafi íslensk bátasmíði færst í vöxt og fyrirtæki á borð við Trefjar og Seiglu selja íslenska báta undir 15 metrum að lengd á alþjóðamarkaði, segir í skýrslunni.

Aukið markaðssókn

Það sem einkennir mörg tæknifyrirtæki á þessu sviði er að þau hafa aukið markaðssókn erlendis og starfsmönnum hefur fjölgað nokkuð. Þau uxu umtalsvert bæði árin 2010 og 2011 en örlítið hægði á vextinum árið 2012. „Útflutningur á tækjum og búnaði í skip var um 1,8 milljarðar króna árið 2010, ætla má að veltan hafi numið 2,5-2,6 milljörðum króna árið 2011 en það er rösklega 40% aukning milli ára. Árið 2012 varð veltuaukningin lítil,“ segir í skýrslunni. Hún var skrifuð í nóvember, líkt og áður segir, og þá virtist skýrsluhöfundum að árið 2013 yrði metár hjá fyrirtækjunum „og ræður þar mestu um útflutning vinnslutækni og endurnýjun búnaðar fyrir erlend skip hjá Slippnum á Akureyri. Þá hefur velta innanlands aukist nokkuð og þá sérstaklega varðandi vinnslulínur um borð í skipum.

Nú standa fyrir dyrum umtalsverðar fjárfestingar íslenskra útgerðarfyrirtækja í skipum. Í mörgum þeirra skipa, sem útgerðir hafa tilkynnt um kaup á, er gert ráð fyrir gagngerum endurbótum og tæknivæðingu. Flest stærri skipanna þurfa á endurbótum að halda sem skipta hundruðum milljóna og því er mikið í húfi fyrir íslenska tæknigeirann að krækja í þessi verkefni. Ætla má að velta í þessum endurbótum nemi að minnsta kosti 1-2 milljörðum á ári næstu ár“, segir í skýrslunni.