Jafnt Félagsmenn félaganna skiptust nokkurn veginn í tvær jafnstórar fylkingar með og á móti samningunum.
Jafnt Félagsmenn félaganna skiptust nokkurn veginn í tvær jafnstórar fylkingar með og á móti samningunum. — serty
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sviðsljós Ómar Friðriksson omfr@mbl.is Mjög flókin staða er komin upp á vinnumarkaði eftir að í ljós kom í gær að tæpur helmingur launþega innan vébanda ASÍ felldi nýgerða kjarasamninga.

Sviðsljós

Ómar Friðriksson

omfr@mbl.is

Mjög flókin staða er komin upp á vinnumarkaði eftir að í ljós kom í gær að tæpur helmingur launþega innan vébanda ASÍ felldi nýgerða kjarasamninga. Þau ASÍ-félög sem samþykktu samningana eru hins vegar með gildan kjarasamning út þetta ár og fá umsamdar launahækkanir. Félögin sem felldu þurfa nú að hefja viðræður á nýjan leik við atvinnurekendur hvert fyrir sig eða sameiginlega um endurnýjun kjarasamninga.

,,Það er alveg ljóst að þetta voru mjög umdeildir samningar,“ segir Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ. „Það vissum við þegar við lögðum af stað.“

Niðurstaðan flækir óneitanlega framhaldið í samningamálunum að sögn hans og þurfa samninganefndir félaganna sem felldu að eiga samtöl við félagsmenn um hvað það er sem þeir höfnuðu í atkvæðagreiðslunni. Ástæður þess að svo mörg félög felldu eru ekki einhlítar að mati Gylfa. Þó að óánægja með launaliðinn eigi þátt í þessu komi fleira til. Starfsgreinasambandið hafi lagt af stað með mjög hástemmda kröfugerð í fyrstu sem litaði svolítið eftirleikinn að mati hans en framkoma ríkisstjórnarinnar hafi haft neikvæð áhrif þegar deilur stóðu um hvaða leiðir ætti að fara í lækkun skatta. Ríkisstjórnin hafi ekki lagt þessu lið sem skyldi varðandi gjaldskrárhækkanir og ekki sýnt þessu meiri áhuga en svo að það hafi verið fyrst í fyrradag sem fjármálaráðherra sendi bréf til stofnana um að halda aftur af hækkunum.

Gylfi segir hins vegar óvissu um framhaldið hjá félögum sem samþykktu því þau eru með viðræðuáætlun um næstu samninga sem byggi á hugmyndum um samstöðu og stöðugleika. „Ég sé ekki að það sé sérstaklega fær leið,“ segir hann.

Hann segir aðildarfélög ASÍ nú þurfa tíma til að fara yfir þessa stöðu. ,,Það er engin launung á að það voru mikil vonbrigði í okkar röðum með aðkomu ríkisstjórnarinnar að þessu. Er ekki rétt að næstu skref verði bara að ríkið klári sína samninga við sína starfsmenn? Þeir samningar renna út í lok næstu viku. Ég hef heyrt að félagar mínir í opinberu samtökunum hafi ekkert verið sáttir við innihald þessa samnings. Það verður tæplega hægt að halda því fram af hálfu samninganefndar ríkisins að þetta gefi tóninn. Því hlýtur að vera mikilvægt að fá fram með hvaða hætti ríkisstjórnin vill leggja þessu lið,“ segir Gylfi.

Mjög knappt

„Þetta er mjög knappt og það veldur vonbrigðum hversu lítil kosn-ingaþátttakan er. Um 18% þeirra sem atkvæðisrétt höfðu nýttu hann,“ segir Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri SA, spurður um niðurstöðurnar hjá launþegahreyfingunni.

,,Það var okkar megin-upplegg í aðdraganda þessara samninga að við værum að vinna í sameiningu að breyttum vinnubrögðum við gerð kjarasamninga, sem myndu stuðla að auknum kaupmætti á grundvelli aukins efnahagslegs stöðugleika. Aukin verðmætasköpun legði grunn að auknum kaupmætti og við sæjum stöðugri kaupmáttaraukningu í takt við það sem við höfum séð á öðrum Norðurlöndum,“ segir Þorsteinn.

,,Þessi niðurstaða breytir engu þar um. Við teljum þetta jafn mik-ilvægt markmið og áður. Við viljum vinna áfram út frá því meginmark-miði að auka stöðugleikann. Það er hins vegar komin upp flókin staða. Við munum mjög fljótlega setjast niður með viðsemjendum okkar sem felldu kjarasamningana, fara yfir stöðuna og hvaða leiðir við sjáum út úr þessu,“ segir hann.

Þorsteinn segir að svigrúmið til launabreytinga hafi ekki aukist við þessa niðurstöðu. „Við töldum samn-inginn í efri mörkum þess sem ásættanlegt væri og það mat okkar er óbreytt.“

Þorsteinn segir úrslitin hjá ASÍ engu breyta um það sameiginlega mat aðila að heildaráhrif kjarasamningsins til hækkunar á launavísitölunni á komandi 12 mánuðum yrði 3,9%, ,, sem er alveg í efstu mörkum þess sem Seðlabankinn hefur talið geta samrýmst verðlagsstöðugleika. Þessi niðurstaða breytir engu þar um. Það skapast ekkert aukið svigrúm til launabreytinga þrátt fyrir þetta. Við teljum afar mikilvægt að við finnum leiðir sem tryggja að við getum leyst úr þessum vanda en að það sé innan ramma verðlagsstöðugleika og að við byggjum hér upp kaupmátt til lengri tíma,“ segir hann.

Aðgerðarleysi ríkisstjórnarinnar ástæðan

„Ég tel ástæðuna vera aðgerðarleysi ríkisstjórnarinnar,“ segir Sigurður Bessason, formaður Eflingar, um ástæður þess að félagsmenn hans hafi fellt samninginn. Samningurinn hafi byggst á að stöðugleiki næðist og menn næðu tökum á verðbólgu. Kallað hafi verið eftir að ríkisstjórnin kæmi að þeim með því að mæta lægri launahópum með skattabreytingum sem hún gerði ekki.

„Í leiðinni gaf hún þær yfirlýsingar að hún myndi ekki lækka sín gjöld nema kjarasamningar yrðu samþykktir. Þar með var ljóst að hún lýsti ekki yfir trausti á hvernig ætti að ná niður verðlagi hér á landi. Þetta átti að setja alfarið í hendur launafólki. Það er mat félagsmanna að þetta dugar ekki til,“ segir hann.

Sigurður gerir ráð fyrir að rætt verði við atvinnurekendur og ríkisstjórnina á næstu dögum. Ljóst sé að fleira vanti inn í samninga.

Fólk ekki tilbúið að taka skrefið

„Þetta er náttúrulega óheppilegt að því leyti að flestöll félögin kölluðu eftir stöðugleika og kaupmáttaraukningu. Ég hef mikla trú á þessum nýju vinnubrögðum sem kjarasamningurinn byggist meðal annars á. Það hefur verið áhugavert að taka þátt í að auka stöðugleika á íslenskum vinnumarkaði. Miðað við heildarniðurstöðuna virðist fólk hins vegar ekki tilbúið að taka þetta skref. Það er eitthvað sem menn þurfa að velta fyrir sér,“ segir Ólafía B. Rafnsdóttir, formaður VR, um niðurstöðu atkvæðagreiðslna um kjarasamninginn. Meirihluti félagsmanna VR samþykkti samninginn og tekur hann því gildi til áramóta. Ólafía treystir sér ekki til þess að segja til um hvað gerist á næstu dögum og vikum eftir að stór hluti vinnumarkaðarins hafnaði samningnum. Aðspurð tekur hún undir að það grafi undan markmiði samningsins í heild.

Enginn friður í samfélaginu um hungurlús

„Ég er mjög ánægður með þessa niðurstöðu að mörgu leyti. Fjöldi félaga fellir samninginn. Ég var einn af 2-3 talsmönnum þess að hann yrði felldur þar sem hann væri ekki boðlegur. Það kemur á daginn að það reynist rétt því fjöldi félaga fellir og hin samþykkja með naumum meirihluta eða vegna þess að það er ekki næg þátttaka,“ segir Aðalsteinn Baldursson, formaður Framsýnar.

Hann segir framhaldið ráðast á næstu dögum en sjálfur sé hann vongóður um að félögin sem felldu nái að knýja fram betri samning. „Þetta eru skýr skilaboð um að það er enginn friður í samfélaginu með þessa hungurlús sem var í boði. Það er ekki okkar að vera með átök. Við þörfum bara að ná sáttum og kjarasamningi. Ég hef fulla trú á að það sé hægt,“ segir hann.

Hið opinbera með helming svarta listans

Fimm fyrirtæki bættust í gær á svarta listann svonefnda hjá ASÍ, yfir þau fyrirtæki sem hækkað hafa verð. Þetta eru Sorpa, HS-veitur, Norðurorka, Faxaflóahafnir og DHL en fyrirtækin eru þá alls orðin 21. Henný Hinz, hagfræðingur á hagdeild ASÍ, segist vona að niðurstaða kjarasamninga verði ekki til þess að draga úr vilja fyrirtækja og stofnana til að lækka verð eða hætta við hækkanir. „Niðurstaðan er frekar brýning til að halda sig við efnið, það skiptir öllu máli að halda áfram á þessari braut. Versta niðurstaðan væri ef verðlag færi á skrið aftur. Sé horft á svarta listann vekur það hins vegar athygli að helmingur fyrirtækjanna er í eigu ríkis og sveitarfélaga. Það hefði verið æskilegra að fá skýrari skilaboð úr þeirri átt,“ segir Henný. bjb@mbl.is

Meirihluti félaga felldi samninginn

• Fjölmenn stéttarfélög samþykktu kjarasamninginn en önnur felldu • Flóabandalagið hafnaði samningi en VR samþykkti • Kjörsóknin almennt dræm • Afgerandi samþykki hjá aðilum SA Ómar Friðriksson

Kjartan Kjartansson

Af þrjátíu aðildarfélögum Alþýðusambands Íslands (ASÍ) felldu fimmtán þeirra kjarasamninga. Tólf þeirra samþykktu hann en hjá þremur félögum samþykktu sumar deildir þeirra en aðrar felldu.

Alls felldu ellefu af aðildarfélögum Starfsgreinasambands Íslands kjarasamninginn en félagið kemur fram fyrir hönd um 30.000 félagsmanna. Fimm þeirra samþykktu hann hins vegar. Kosningaþátttakan í þessum sextán félögum var 28,2%. Félögin sem samþykktu samninginn voru Afl starfsgreinafélag á Austurlandi, Verkalýðsfélag Suðurlands, Verkalýðs- og sjómannafélag Sandgerðis og Verkalýðsfélag Vestfjarða. Auk þess var hann samþykktur hjá Verkalýðs- og sjómannafélagi Bolungarvíkur vegna ónógrar þátttöku.

Flóabandalagið semur fyrir hönd um 20.000 félagsmanna Eflingar, Hlífar og VSFK en 53% félagsmanna þeirra höfnuðu kjarasamningnum í atkvæðagreiðslu. Á móti vildu 46% þeirra samþykkja samninginn.

Félag vélstjóra og málmtæknimanna þar sem um 1.750 manns voru á kjörskrá felldi samninginn.

Á hinn bóginn greiddi meirihluti aðildarfélaga í Landssambandi íslenskra verslunarmanna atkvæði með samningnum en 95% félagsmanna þess eru í þeim félögum sem samþykktu. Stærst þeirra er VR sem hefur hátt í 25.000 félagsmenn. Þar kusu 55,26% með samþykkt samningsins en 42,41% vildi fella hann.

Innan Samiðnar var samningurinn samþykktur hjá öllum aðildarfélögunum nema iðnaðarmannadeild Verkalýðsfélags Akraness og Þingiðn. Þá hafnaði Rafiðnaðarsamband Íslands samningnum.

Hugsi yfir þátttökunni

Þátttakan í atkvæðagreiðslum félaganna var almennt dræm og fór kjörsóknin hvergi yfir 44%. Þannig greiddu aðeins 13,62% af rúmlega 24.600 félagsmönnum VR sem voru á kjörskrá atkvæði. Um fjórðungur félagsmanna Rafiðnaðarsambands Íslands og Einingar–Iðju nýttu atkvæðisrétt sinn.

Mest var þátttakan hjá Drífandi í Vestmannaeyjum þar sem 44% greiddu atkvæði en minnst hjá Félagi hársnyrtisveina þar sem hún var aðeins 9%.

Ólafía B. Rafnsdóttir, formaður VR, segist hugsi yfir þátttökunni í atkvæðagreiðslunni. „Maður er svolítið hugsi yfir þeim sem taka ekki þátt. Árið 2004 var 9,8% þátttaka. Maður þarf að velta fyrir sér af hverju fólk almennt kýs ekki um kjarasamning,“ segir hún.

Fyrirtækin samþykktu

Aðildarfyrirtæki Samtaka atvinnulífsins samþykktu kjarasamningana með 98,3% greiddra atkvæða.

Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri SA, segir að úrslitin um kjarasamningana sem nú liggja fyrir á vinnumarkaðinum þýði að kominn er á bindandi kjarasamningur til 12 mánaða hjá rúmlega helmingi launþega innan ASÍ eða um 51%.

Alls er um 76 þúsund launþega að ræða og var samningurinn samþykktur hjá félögum með um 38.900 félagsmenn innan sinna vébanda en launþegafélög með tæplega 37 þús-und félagsmenn stéttarfélaganna felldu samninginn.