Fornrit Opna úr Möðruvallabók en Arinbjarnarkviðu er að finna í tveimur dálkum á síðunni til vinstri. Eins og sjá má er stór hluti ólæsilegur fyrir nakið augað. Með innrauðri tækni var hins vegar hægt að lesa nánar í handritið.
Fornrit Opna úr Möðruvallabók en Arinbjarnarkviðu er að finna í tveimur dálkum á síðunni til vinstri. Eins og sjá má er stór hluti ólæsilegur fyrir nakið augað. Með innrauðri tækni var hins vegar hægt að lesa nánar í handritið.
Kjartan Kjartansson kjartan@mbl.is Innrauð ljósmyndatækni hefur gert Þorgeiri Sigurðssyni, doktorsnema í íslensku, kleift að lesa texta Arinbjarnarkviðu Egils Skallagrímssonar í Möðruvallabók betur en hægt hefur verið að gera frá 17. öld.

Kjartan Kjartansson

kjartan@mbl.is

Innrauð ljósmyndatækni hefur gert Þorgeiri Sigurðssyni, doktorsnema í íslensku, kleift að lesa texta Arinbjarnarkviðu Egils Skallagrímssonar í Möðruvallabók betur en hægt hefur verið að gera frá 17. öld. Hann telur að með enn þróaðri tækni sé hægt að ná jafnvel betri árangri í að rýna í torlesin fornrit. Þetta kemur fram í nýútkomnu hefti Sónar, tímarits um óðfræði.

Arinbjarnarkviða er hvergi varðveitt nema í Möðruvallabók sem er talin vera frá 14. öld. Síðan með Arinbjarnarkviðu hefur hins vegar látið á sjá í gegnum aldirnar og er síðasti fjórðungur hennar ólæsilegur og síðan öll torlesin. Útgáfur kviðunnar hafa að mestu byggt á uppskrift sem komin er frá Árna Magnússyni frá lokum 17. aldar og hafa menn reynt að skrifa upp þau orð sem þeir telja sig hafa geta greint í henni.

„Ég er búinn að sýna það að það er hægt að lesa ýmislegt áhugavert með þessari tækni en ég held að það sé hægt að sjá ennþá meira og það sé til tækni til þess,“ segir Þorgeir.

Með litrófsmyndgreiningartækni sé hægt að ná jafnvel betri árangri til að greina máðan texta í handritum.

Þarf ekki að vera önnur síða

Lengi hefur verið talið að mestur hluti af Arinbjarnarkviðu sé glataður þar sem gert hefur verið ráð fyrir að síða með texta hennar hafi glatast úr Möðruvallabók. Þorgeir færir hins vegar rök fyrir því að það þurfi ekki að vera.

„Menn ímynduðu sér alltaf að Arinbjarnarkviða væri mjög illa varðveitt. Síðasti hlutinn er illlæsilegur en það þarf ekkert að vera að til hafi verið eitt blað til viðbótar með texta,“ segir Þorgeir.

Að mati Guðvarðar Más Gunnlaugssonar, handritafræðings við Stofnun Árna Magnússonar, er þetta atriði ekki síst merkilegt í rannsókn Þorgeirs. „Hann færir sterk rök fyrir því að skrifarinn hafi komið öllu kvæðinu fyrir á síðunni og skrifað aðeins þéttar. Það bendir til þess að kvæðið sé ekki lengra og þar með verður það sæmilega vel varðveitt miðað við önnur kvæði frá þessum tíma. Menn héldu áður að þeir væru bara með helming af kvæðinu en Þorgeir telur að hann sé með um þrjá fjórðu hluta af því.“

Þetta er í fyrsta skipti sem þessi tækni er notað til að rýna í handrit en hún hefur lítið verið notuð erlendis. Utan Íslands hafa handrit yfirleitt verið skrifuð á ljósari skinn en blekið verði þá jafnljóst síðunni. Á Íslandi voru skinnin dekkri og því verða sumar blektegundir ljósari en umhverfið og stafirnir því greinilegri.

Guðvarður Már segir að til standi að skoða fleiri handrit með þessari aðferð. Þeir Þorgeir hafa þegar lesið hluta síðu úr Egilssögu í Möðruvallabók sem hafði að líkindum ekki verið læsileg í allt að 200 ár.

Lof um Arinbjörn hersi

Arinbjarnarkviða er lofkvæði sem Egill Skallagrímsson orti um vin sinn, Arinbjörn hersi. Hún þykir merkilegt kvæði, meðal annars þar sem hún er samtímaheimild um för Egils til Jórvíkur á fund Eiríks blóðaxar Haraldssonar Noregskonungs.

Arinbjörn kom Agli til varnar og aðstoðaði hann og það var hann sem hvatti Egil til þess að yrkja kvæðið Höfuðlausn eftir að hann féll í hendur Eiríks konungs á Englandi og bjarga þannig lífi sínu.

Síðar þegar Arinbjörn var kominn til Noregs orti Egill Arinbjarnarkviðu honum til heiðurs og sendi honum. Kvæðið er ort undir kviðuhætti.

Það er aðeins varðveitt í Möðruvallabók sem er ein stærsta íslenska skinnbókin, skrifuð á kálfskinn. Í henni eru 200 blöð.