Vilja aðskilnað Rússneskir Krímbúar söfnuðust saman við þinghúsið í höfuðborg Krímar í gær. Um 60% íbúa héraðsins eru af rússneskum ættum og margir þeirra vilja að það verði hluti af Rússlandi, eins og fyrir árið 1954.
Vilja aðskilnað Rússneskir Krímbúar söfnuðust saman við þinghúsið í höfuðborg Krímar í gær. Um 60% íbúa héraðsins eru af rússneskum ættum og margir þeirra vilja að það verði hluti af Rússlandi, eins og fyrir árið 1954. — EPA
Bogi Þór Arason bogi@mbl.

Bogi Þór Arason

bogi@mbl.is

Dagblöð í Úkraínu og Rússlandi og vestræn stjórnvöld hafa látið í ljósi áhyggjur af vaxandi spennu í Krím og hættu á blóðugum átökum milli stuðningsmanna nýju valdhafanna í Kænugarði og aðskilnaðarsinna sem vilja að skaginn verði aftur hluti af Rússlandi. Oleksandr Túrtsjnov, settur forseti Úkraínu, varaði Rússa við því að beita hervaldi í Krím eftir að tugir rússneskumælandi byssumanna náðu þinghúsi og stjórnarráði í höfuðborg sjálfstjórnarhéraðsins á sitt vald.

Úkraínska dagblaðið Den sagði að mikil hætta væri á því að Úkraína klofnaði í tvennt og nokkur blöð í Krím töldu að spennan gæti hæglega magnast og leitt til átaka. Nokkur dagblöð í Rússlandi sökuðu tatara um að magna spennuna af ásettu ráði. Tatarar eru múslímar, sættu ofsóknum og voru fluttir nauðugir frá Krím í valdatíð Jósefs Stalíns í Sovétríkjunum og mega ekki til þess hugsa að skaginn lúti stjórn Rússa. Skaginn var hluti af Rússlandi frá átjándu öld en var færður undir stjórn Úkraínu árið 1954 þegar Níkíta Khrústsjov var leiðtogi Sovétríkjanna. Eftir að Úkraína fékk sjálfstæði árið 1991 hélt landið yfirráðunum yfir Krím en gerður var samningur við Rússa um að þeir héldu herstöðinni í hafnarborginni Sevastopol.

Úkraínskar öryggissveitir umkringdu í gær þinghúsið og stjórnarráðið í Simferopol, höfuðborg Krímar, eftir að óþekktir byssumenn náðu byggingunum á sitt vald og drógu rússneska fánann að húni.

Umfangsmiklar heræfingar

Úkraínumenn höfðu einnig áhyggjur af heræfingum sem Vladímír Pútín fyrirskipaði í grennd við landamærin að Úkraínu í fyrradag. Rússneskar orrustuþotur flugu einnig yfir landamærasvæðin, að því er rússneska fréttastofan Interfax hafði eftir embættismönnum varnarmálaráðuneytisins í Moskvu.

Bráðabirgðaforsetinn í Úkraínu sagði í ræðu á þinginu í gær að litið yrði á hvers konar liðsflutninga innan Krímar frá rússnesku herstöðinni í Sevastopol sem „árás að fyrra bragði“. Anders Fogh Rasmussen, framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins, lét í ljósi áhyggjur af spennunni í Krím og skoraði á Rússa að forðast hvers konar aðgerðir sem gætu orðið til þess að deilan stigmagnaðist. Bandarísk stjórnvöld hafa hvatt Rússa til að beita ekki hervaldi.

Heræfingar Rússa við landamærin eru óvenjuviðamiklar og talið er að markmiðið með þeim sé að senda Úkraínumönnum skilaboð, vara þá við því að beita aðskilnaðarsinna í Krím hervaldi, að mati fréttaskýranda danska dagblaðsins Politiken . Hann telur að þótt Pútín hafi lagt mikla áherslu á að auka hernaðarmátt Rússlands og auka áhrif Rússa í grannríkjunum vilji hann forðast átök sem myndu skaða efnahag landsins og grafa undan sigrum hans á alþjóðavettvangi að undanförnu, m.a. í tengslum við stríðið í Sýrlandi.

Hætta á innrás?
» Fréttaskýrendur í Kænugarði eru ekki á einu máli um hvort líklegt sé að spennan í Krím verði til þess að Rússar geri innrás í skagann, líkt og í Georgíu árið 2008 vegna deilu um aðskilnað Suður-Ossetíu.
» Nokkrir þeirra telja mikla hættu á innrás, einkum ef mannfall verður meðal rússneskra Krímbúa. Aðrir telja innrás ólíklega, m.a. vegna hættu á blóðugum átökum Rússa og tatara í Krím.