Rafsígaretta Um er að ræða hylki sem inniheldur vökvalausn sem gufar upp þegar hún hitnar fyrir tilstuðlan batterís. Gufan inniheldur ekki tjöru.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sviðsljós Ingveldur Geirsdóttir ingveldur@mbl.is Rafsígarettur hafa verið að ryðja sér til rúms á Íslandi og sá hópur sem kýs að reyna þær til að hætta að reykja fer stækkandi.

Sviðsljós

Ingveldur Geirsdóttir

ingveldur@mbl.is

Rafsígarettur hafa verið að ryðja sér til rúms á Íslandi og sá hópur sem kýs að reyna þær til að hætta að reykja fer stækkandi. Að reykja rafsígarettu er kallað að gufa enda ekki um reyk að ræða sem kemur úr þeim heldur gufu, þær eru því stundum kallaðar gufustautar.

„Við byrjuðum með vefverslunina 2009 og þá fannst öllum þetta skrítið en síðustu tvö ár er búin að vera góð sala,“ segir Gestur Hermannsson sem er með vefverslunina Gaxa sem selur rafsígarettur og búnað til að brúka þær. Gestur segir allar gerðir af fólki kaupa rafsígarettur sem eigi það sameiginlegt að vera að sækjast eftir því að hætta að reykja. „Þetta er engin töfraformúla og hentar ekki öllum en það heppnast hjá mörgum að hætta. Ég veit ekki um neinn sem fær sér rafsígarettu til að byrja að reykja.“

Slökkt í rettunni

Erling Klingenberg myndlistarmaður var kominn í að reykja allt að tvo sígarettupakka á dag þegar hann ákvað að prófa rafsígarettuna fyrir um einu og hálfu ári, en önnur nikótínlyf, eins og tyggjó og plástrar, höfðu fram að því ekki dugað til að slökkva í sígarettunni.

„Ég var búinn að vera að fylgjast með breskum vini mínum, sem var enn meiri reykingamaður en ég, nota rafsígarettur með góðum árangri. Ég varð forvitinn og ákvað að prófa og var enga stund að hætta að reykja sígarettur,“ segir Erling.

Það eru skiptar skoðanir um rafsígarettuna en Erling segir að hann þurfi ekki annað en að líta í eigin barm eða á vini sína sem eru líka komnir yfir í rafsígarettur til að sjá þann góða árangur sem þær skila í baráttunni við að hætta að reykja.

„Ég finn mikinn mun á mér eftir þetta eina og hálfa ár, það er eins og ég sé hættur að reykja og maður getur ekki haft betri dómara en sjálfan sig.“

Gagnsemi rafsígarettunnar við að hætta að reykja byggist þó að mestu leyti á nikótínvökva sem er notaður í hana og reykingamaðurinn andar að sér. Rafsígarettur má selja hvar sem er hér á landi og vökva með bragði til fyllingar á þær en ekki með nikótíni. Nikótín fellur undir lyf og því mætti aðeins selja nikótínvökvann í lausasölu í apótekum, líkt og nikótíntyggjó og nikótínplástra. Enn hefur enginn sótt um slíkt leyfi til Lyfjastofnunar. Gestur hjá Gaxa segir mikið spurt um nikótínvökva í rafretturnar og telur að ef hann kæmi í sölu hér á landi yrði margföldun í notkun rafsígarettna á kostnað hefðbundinna reykinga. Heimilt er þó að flytja nikótínvökva til landsins til einkanota samkvæmt skilyrðum reglugerðar um innflutning einstaklinga á lyfjum til eigin nota.

„Til að byrja með þarftu sterkan nikótínvökva, sérstaklega stórreykingamenn eins og ég var. En svo lækkar þú nikótínmagnið smátt og smátt, trappar þig niður og endar í að „gufa“ bragðefni, hættir í nikótínvökvanum. Það er til umræðu í Evrópusambandinu að takmarka nikótínmagnið í vökvanum en það er ekki gott að byrja í mjög lágum styrk því þá er virknin svo lítil og minni líkur á að manneskjan hætti að reykja sígarettur,“ segir Erling.

Tap tóbaksframleiðenda

„Nýjustu fréttir frá Bretlandi eru þær að þeir telja að um 1,3 milljónir manna séu búnar að skipta frá sígarettum yfir í rafsígarettur. Það þýðir mikið tap hjá tóbaksframleiðendum en gríðarlegan sparnað í heilbrigðiskerfinu þegar fram líða stundir. Sígarettuframleiðendur í Bandaríkjunum eru með lobbíista um allt til að reyna að banna rafsígarettur, það eru miklir peningar á bak við þetta og því er þetta stríð. Það er líka ákveðinn hroki að leyfa sölu á sígarettum úti í búð en á sama tíma segja nikótínvökva lyf sem aðeins megi selja í apótekum. Ég hef mikla trú á að rafsígarettur séu góð leið til að útrýma sígarettum og öllum þeirra fylgikvillum,“ segir Erling.

Ekki taldar skaðlausar

Samkvæmt upplýsingum frá Lyfjastofnun er nikótín, þar með taldar nikótínfyllingar í rafsígarettur, skilgreint sem lyf. Um innflutning og sölu á lyfjum gilda ákveðnar reglur en öll lyf sem fara í sölu hérlendis þurfa að hafa markaðsleyfi frá Lyfjastofnun. Hérlendis er heimilt að selja rafsígaretturnar sjálfar ásamt bragðvökva án nikótíns en til að mega flytja inn og selja rafsígarettur með nikótínvökva eða fyllingar með nikótíni þarf markaðsleyfi frá Lyfjastofnun.

Rafsígarettur sem innihalda nikótín þurfa því að uppfylla sömu kröfur um gæði, öryggi og verkun og önnur lyf sem innihalda nikótín og eru þegar á markaði hérlendis en hægt er að fá nikótín í lyfjatyggigúmmíi, munnúða, nefúða, munnsogstöflum, tungurótartöflum, innöndunargufu og forðaplástrum.

Lyfjastofnun fær töluvert af fyrirspurnum um innflutning og sölu á rafsígarettum að sögn Sigríðar Ólafsdóttur, sviðsstjóra eftirlitssviðs hjá Lyfjastofnun. „Annar staðar á Norðurlöndunum er staðan sú sama og hérlendis og sala á nikótínfyllingum án markaðsleyfis er ekki heimil þar. Í Bretlandi hefur sala á rafsígarettum sem innihalda nikótín verið leyfð í verslunum í nokkur ár. Á síðasta ári tóku Bretar ákvörðun um að herða reglurnar og frá árinu 2016 skulu allar rafsígarettur sem innihalda nikótín lúta sömu reglum og lyf,“ segir Sigríður.

„Vegna þess að rafsígarettur innihalda ekki tjöru eins og venjulegar sígarettur telja margir að þær séu skaðlausar. Í rafsígarettum hafa fundist eiturefni sem geta valdið notendum skaða og rannsóknir hafa ekki sýnt fram á skaðleysi eftir langtímanotkun rafsígaretta sem innihalda nikótín,“ segir Sigríður. Hún segir einnig að ef nikótínfyllingar í rafsígarettur verði leyfðar hér á landi þurfi að huga að reglum um notkun þeirra innanhúss. „Nikótín berst með útöndunarlofti frá þeim sem neyta nikótíns í gegnum rafsígarettur til þeirra sem nærri eru. Það kemur ekki reykingalykt og því er almenningur varnarlaus gagnvart nikótíninu og veruleg hætta á óbeinni neyslu niktótíns.“

Eru til gagns eða ógagns?

Af þeim sem hætta að reykja er hlutfall þeirra sem nota rafsígarettur til þess ekki hærra en þeirra sem nota aðrar aðferðir, þetta kemur fram í bandarískri rannsókn sem kynnt var í vikunni. AFP greinir frá. Rannsóknin byggðist á svörum 940 reykingamanna, 88 þeirra voru rafsígarettunotendur. Innan árs höfðu 13% þeirra sem tóku þátt í rannsókninni hætt að reykja. Þeir sem notuðu rafsígarettur voru ekki líklegri en hinir til að vera hættir innan árs. Þá varð rafsígarettan oft viðbót við tóbaksreykingar í staðinn fyrir að draga úr þeim.

Í grein sem birtist í Independent 13. september 2013 segir að rafsígarettur séu árangursríkari en nikótínplástrar til að hjálpa fólki að draga úr reykingum samkvæmt rannsókn sem var gerð í Nýja-Sjálandi. Í henni kemur fram að yfir helmingur þeirra, sem fengu rafsígarettur, dró úr sígarettureykingum um a.m.k. 50% yfir sex mánaða tímabil miðað við tvo fimmtu í þeim hóp sem fékk nikótínplástra. En jafn hluti af hópunum hætti alveg að reykja, eða einn af hverjum tuttugu.

Í dagblaðinu New York Times á sunnudaginn birtist grein þar sem segir að það vanti reglugerðir og aðhald utan um sölu á nikótínvökva í Bandaríkjunum. Slys á börnum sem hafi óvart innbyrt vökvann hafi aukist mikið. Þá hafi engar langtímarannsóknir komið fram um hvort rafsígarettur eru betri í að hjálpa fólki við að hætta að reykja en t.d nikótíntyggjó eða plástrar og engar rannsóknir sýni langtímaáhrifin af því að anda að sér nikótíngufu.