Vonir seiða, ránfiska og blæðandi steina í gruggugri tjörn

Vonarstræti er hörkuspennandi og átakanleg samtímasaga um óvægna fortíðardrauga, sársaukafull leyndarmál og mögulega syndaaflausn. Myndin segir af samtvinnuðum örlögum þriggja ólíkra persóna sem reyna að halda sér á floti í fremur vályndum og gruggugum íslenskum veruleika rétt fyrir hrun. Móri (Þorsteinn Bachmann) er skáld og bóhem sem drekkur frá sér ráð og rænu til að flýja sorgir sínar og óbærilegan missi. Eik (Hera Hilmarsdóttir) er ung, einstæð móðir sem neyðist til að grípa til örþrifaráða til að framfleyta sér og dóttur sinni og fyrrverandi fótboltastjarnan Sölvi (Þorvaldur Davíð) er upprennandi stórlax í vafasömum banka. Öll eru þau, hvert á sinn hátt, fangar aðstæðna sem endurspegla ágætlega þverskurð íslensks samfélags.

Birgir Örn Steinarsson (betur þekktur sem Biggi í Maus) og Baldvin Z skrifuðu marglaga handrit myndarinnar en Baldvin er einnig leikstjóri hennar. Hann stimplaði sig eftirminnilega inn í íslensku kvikmyndasenuna þegar hann leikstýrði vel heppnuðu myndinni Óróa fyrir nokkrum árum. Vonarstræti er enginn eftirbátur fyrri afreka Baldvins og Birgis og kemur til með að hreyfa vel við áhorfendum. Myndin fer fremur hægt af stað en er á líður herðir hún tökin og rígheldur svo allt til enda. Söguþráðurinn er hlaðinn merkingaraukum og vísunum. Reykjavíkurtjörn, forarpytturinn við Vonarstræti, er miðja sögusviðsins og ágætis myndlíking fyrir Ísland samtímans. Hún er fiskabúr með ránfiskum, seiðum og blæðandi steinum. Slík túlkun rímar ágætlega við enskan titil myndarinnar, Life in a Fishbowl , sem aftur gæti vísað í frægan lagatexta Pink Floyd um glataðar sálir sem eilíflega svamla um í fiskabúri.

Nöfn persóna, Móri, Eik og Sölvi, virðast kannski frekar tilgerðarleg við fyrstu sýn, en þegar betur er að gáð má sjá þau táknrænt og auk þess er kostur að þau eru án augljósra vísana í lifandi fólk, þótt kannski hefði þá einnig mátt sleppa því að skrýða persónur þekktum ættarnöfnum. Í íslenskri þjóðtrú er móri karlkyns afturganga og þar með er persóna Móra eiginlega draugur fortíðar. Hann er lifandi dauður og líkir sjálfum sér einnig við blæðandi stein í mögnuðum og átakanlegum skáldskap sínum. Gullkálfurinn Sölvi er vá samtímans. Hann er upprennandi stórlax sem getur auðveldlega orðið spillingu og valdagræðgi að bráð og þar með sölnað. Eik er eiginlegt seiði myndarinnar. Hún er undirmálsfiskur sem berst við mikið mótstreymi en eins og máltækið segir: „Ekki fellur eik við fyrsta högg.“ Eik er því von framtíðar og tákngervingur styrks og þrautseigju.

Ótrúlega tilþrifamikill leikur lyftir myndinni upp á æðra plan. Þorsteinn Bachmann er magnaður og Hera og Þorvaldur eru einnig feiknasterk. Raunar má segja að leikurinn í myndinni sé lastalaus á línuna, jafnt börn sem hinir reyndari gefa allt í hlutverk sín. Minnisstæðasti aukaleikarinn er þó líklega Valur Freyr Einarsson í hlutverki gjörsamlega siðblinds bankamanns. Fyrri hlutverk og opinber ímynd allra leikara gleymist þegar þeir verða eitt með persónum myndarinnar. Það er einstakt afrek í ljósi þess að leikaraflóra litla íslenska fiskabúrsins er frekar takmörkuð. Persónum er gefinn góður tími og nægt svigrúm til að þroskast og finna sér sinn farveg. Þær eru vissulega misgeðþekkar og margur gæti efast um trúverðugleika athafna þeirra á köflum en örvænting og neyð eru harðstjórar sem oft ræna menn skynsemi og knýja þá út á hálar og viðsjárverðar brautir. Samtöl myndarinnar eru með ólíkindum lipur og laus við alla tilgerð og gervi persóna, sérstaklega Móra, eru afar vel heppnuð.

Myndin er beinskeytt og einlæg, tónlist hennar seiðandi og myndræn framsetning framúrskarandi. Einstök nærgætni í efnistökum og djúpur skilningur á mannlegu eðli skilar sér í margbrotnum og áhugaverðum persónum. Framvindan er átakanleg án þess þó að áhorfendum sé misboðið með offorsi eða óþarfa grafískum ógeðslegheitum. Myndin miðlar þarfri samfélagsrýni sem þó er án áfellisdóma og hún vekur áhorfendur til umhugsunar. Íslensk kvikmyndagerð er þrautseig eins og eikin. Hún er seinfelld og rís stöðugt hærra, hvað sem núverandi kreppu með sínu gallsúra menningarlega fjármagnssvelti áhrærir. Það getur enginn hæðst að hæfileikum, þori og dug þeirra sem að Vonarstræti standa. Þessi nýja íslenska kvikmyndavon vísar bjartan veg til framtíðar.