Læknir Kristján Skúli Ásgeirsson brjóstaskurðlæknir segir fleiri konur óska orðið eftir því að komast í fyrirbyggjandi brjóstnámsaðgerð.
[ Smellið til að sjá stærri mynd ]
Sviðsljós Ingveldur Geirsdóttir ingveldur@mbl.is Konur eru í auknum mæli farnar að óska eftir fyrirbyggjandi aðgerðum við brjóstakrabbameini, eða svokölluðu brjóstnámi.

Sviðsljós

Ingveldur Geirsdóttir

ingveldur@mbl.is

Konur eru í auknum mæli farnar að óska eftir fyrirbyggjandi aðgerðum við brjóstakrabbameini, eða svokölluðu brjóstnámi. Kristján Skúli Ásgeirsson, brjóstaskurðlæknir á Landspítalanum, segir að konur séu orðnar miklu betur upplýstar en áður og þær sem eigi sér fjölskyldusögu sækist oft eftir því að fá erfðaráðgjöf þar sem kemur í ljós hvort þær eru með arfgenga stökkbreytingu í genum sem getur aukið líkurnar á brjóstakrabbameini. Þær konur sæki oft eftir því að láta fjarlægja á sér bæði brjóstin en langtímahorfur þeirra kunna að verða betri ef þær fara í slíka aðgerð.

4 til 5 konur á ári í aðgerð

Erfðaráðgjöfin tók til starfa hér á landi með skipulögðum hætti seinnipart árs 2006. Frá ársbyrjun 2007 og til dagsins í dag hafa 114 heilbrigðar konur greinst með stökkbreytingu og hafa 28 þeirra greinst á síðustu tveimur árum. Í lok þessa árs verða um 43% þeirra búin að fara í fyrirbyggjandi brjóstnám. „Frá 2007 til dagsins í dag hafa tíu konur farið í fyrirbyggjandi aðgerðir en helmingur þeirra fór á síðustu tveimur árum. Fyrir lok þess árs verða tólf konur búnar að fara í fyrirbyggjandi brjóstnám sem sýnir að þetta eru mjög vaxandi aðgerðir. Núna eru sjö konur á biðlista eftir brjóstnámi í fyrirbyggjandi skyni,“ segir Kristján.

„Inni í þessum tölum eru ekki þær konur sem fengu brjóstakrabbamein án þess að vita af því að þær væru með stökkbreytinguna. Í kjölfarið á krabbameininu fara þær í erfðaráðgjöf, þar kemur í ljós að þær eru með stökkbreytinguna og þá biðja sumar þeirra um fyrirbyggjandi aðgerð á hinu brjóstinu. Þetta er viðbótarhópur. Ef maður tekur bæði þessar tíu heilbrigðu konur sem hafa farið í brjóstnám og svo þær sem hafa látið taka af sér brjóst því þær fengu krabbamein í hitt eru þetta á síðustu sjö árum 27 konur. Það eru þannig fjórar til fimm konur á ári sem hafa farið í fyrirbyggjandi brjóstnámsaðgerð hér á landi undanfarin sjö ár.“

Meðalaldur þeirra kvenna sem hafa farið í fyrirbyggjandi brjóstnám á síðustu árum hér á landi er 43 ár, en þær eru frá 33 ára og upp í 55 ára.

80% áhætta á krabbameini

Talið er að um 1.200 íslenskar konur geti verið með stökkbreytta krabbameinsgenið, samkvæmt gögnum Íslenskrar erfðagreiningar. Þær konur eru í sex- til áttfaldri hættu m.v. venjulega konu á að fá brjóstakrabbamein. 11% kvenna fá brjóstakrabbamein einhvern tímann á ævinni en áhætta þeirra sem eru með stökkbreytinguna er 60% til 80%, að sögn Kristjáns.

Konur fara ekki beint í brjóstnámsaðgerð ef þær greinast með stökkbreytinguna. Flestar byrja á myndgreiningareftirliti en þeim er gefinn kostur á að mæta í segulómskoðun og röntgenmyndatöku á brjóstum til skiptis á hálfs árs fresti. Á sama tíma hefst umræða og fræðsla um gildi fyrirbyggjandi skurðaðgerða. „Ákveðið ferli fer þannig snemma af stað en frá því þær eru búnar að ákveða að fara í aðgerð og þar til hún á sér stað geta liðið eitt til tvö ár. Þessar aðgerðir eru ekki gerðar nema eftir nokkuð langan undirbúnings- og fræðslutíma,“ segir Kristján og bætir við að ákvarðanataka kvennanna litist oft af því að nákomnir fjölskyldumeðlimir hafa fengið brjóstakrabbamein eða jafnvel dáið úr sjúkdómnum.

Um síðustu helgi var haldin í Hörpu alþjóðleg ráðstefna brjóstaskurðlækna sem fjallaði um fyrirbyggjandi meðferðir við ættgengu brjóstakrabbameini. Um 120 ráðstefnugestir sóttu fundinn, og voru framkvæmdar brjóstnámsaðgerðir í beinni útsendingu og íslenskar konur, sem farið höfðu í fyrirbyggjandi brjóstnám, sögðu frá reynslu sinni.

Bætir horfur kvennanna

Kristján segir að það hafi komið fram á ráðstefnunni að niðurstöður nýrra rannsókna með löngum eftirfylgnitíma sýni fram á að fyrirbyggjandi brjóstnám minnki ekki bara hættuna á að fá sjúkdóminn heldur geti líka bætt horfur kvennanna. „Til þessa hefur verið um það deilt hvort þessar aðgerðir bæti horfurnar, en þessar rannsóknir virðast einmitt sýna fram á það. Þetta er það sem er að koma í ljós núna á síðustu árum og m.a. ástæðan fyrir því að eftirspurnin eftir aðgerðum er að vaxa og við í vaxandi mæli að bjóða upp á þær,“ segir Kristján að lokum og bætir við að hann búist við því að brjóstnámsaðgerðum muni fjölga nokkuð á næstu árum.

Langoftast læknanlegt

Langflestar þeirra kvenna sem greinast með brjóstakrabbamein læknast af sjúkdómnum. „Með vaxandi tíðni fyrirbyggjandi brjóstnáma verða fleiri konur sem fá ekki brjóstakrabbamein í framtíðinni. Þeir brjóstaskurðlæknar, sem eru að bjóða upp á og framkvæma þessar aðgerðir, eru að fást við margar siðferðislegar spurningar. t.d. hvert er gildi þess að fyrirbyggja sjúkdóm sem er langoftast læknanlegur? Hvað þýðingu hefur það að gera stórar aðgerðir á konum sem eru algjörlega heilbrigðar og hugsanlega að gera aðgerðir á konum sem myndu aldrei fá sjúkdóminn? Það er alveg ljóst að takmarkið með þessum aðgerðum er að minnka líkur þessara kvenna á því að fá brjóstakrabbamein og væntanlega bæta horfur sumra en ekki síst snýst þetta um það að bæta lífsgæði þeirra þannig að þær geti haldið áfram með sitt líf án þess að þurfa stöðugt að hafa áhyggjur af því að fá sjúkdóminn. Þannig er þetta starf ákaflega vandasamt og sérhæft og mikilvægt að sérhæft teymi vinni að þessu svo útkoman verði góð. Á undanförnum árum hefur slíkt sérhæft teymi myndast utan um þessa starfsemi á Landspítalanum, enda líklegt að þessum aðgerðum muni fjölga á næstu árum,“ segir Kristján.
Brjóstnám
» Um 1.200 íslenskar konur gætu verið með stökkbreytta krabbameinsgenið, samkvæmt gögnum Íslenskrar erfðagreiningar.
» Þær konur eru í sex- til áttfaldri hættu m.v. venjulega konu á að fá brjóstakrabbamein.
» „Það er klárt að fyrirbyggjandi aðgerðir minnka áhættuna á að fá sjúkdóminn.“