Á vetrarvertíð í Eyjum fyrir hálfri öld

Ég hafði verið við nám í Noregi á þriðja ár og fannst tilvalið að drífa mig heim til að afla fjár til að ljúka náminu því vel veiddist. Mér bauðst hásetapláss á nýjum bát sem kom til Vestmannaeyja 10. mars 1964. Ég hafði komið heim hálfum mánuði fyrr og farið sex róðra á netabátum frá Hafnarfirði og veiddust um 60 tonn af þorski á meðan beðið var komu Hugins II VE55 en skipstjóri var Guðmundur Ingi Guðmundsson. Nokkrir dagar fóru í að gera klárt fyrir netavertíð og greiða niður sjötrossur með 15 netum í hverri úr garni nr. 15 og 32-36 möskvar á dýpt. Þrír faðmar voru milli steypusteina og einn faðmur milli plasthringja sem voru flotin í stað glerkúlna og sögð þola 90 faðma dýpi án þess að leggjast saman. Voru trossurnar svo lagðar í sjó 15. mars og tveimur bætt við næstu tvo daga. Sjaldan var lagt dýpra en á 60 faðma dýpi og algjör lúxus að draga miðað við vertíðina 1961 en þá var ég stýrimaður á Bjarna Ólafssyni SH frá Ólafsvík með Leifi Halldórssyni skipstjóra og vorum með netadræsurnar í Kolluál undan Hellissandi á vel tvöfalt meira dýpi og í sterkum straumi. Það tók því tvöfalt lengri tíma að afgreiða trossuna þarna. Þá voru þorskarnir stærri á Selvogsbanka eða 120-130 stk. í tonnið en 170-180 fyrir vestan (göngur frá Grænlandi). Annað var öðruvísi í Eyjum en það var að á dekki var skipt um starfshlutverk við hverja trossu enda mannskapurinn þaulvanur. Huginn var 220 tonna stálskip en Bjarni Ólafsson 27 tonna trébátur en 10 manns voru í áhöfn beggja bátanna á netaveiðum. Vetrarvertíðin 1961 í Ólafsvík hófst að venju í janúarbyrjun með línuveiðum og síðan netaveiðum seinni helming vertíðar sem lauk svo 17. maí og urðu aflabrögðin 798 tonn óslægður og mestmegnis þorskur í 96 róðrum. Hásetahlutur var 58.000 kr. Vertíðarlok voru yfirleitt kringum lokadaginn 11. maí, fyrr í Eyjum en seinna fyrir vestan og réðist það af aflabrögðum hvenær tekið var upp og hætt.

Við á Hugin byrjuðum úthaldið vestur á Selvogsbanka en þar var mikið um ufsa í mars ár hvert. Netin voru lögð á hraunin undir góða veðurspá en milli þeirra undir bræluspá. Verið var stundum alveg suður undir landhelgislínu (þá 12 mílur) en þar fyrir utan voru þó nokkrir síðutogarar að veiðum. Var gott að draga netin þarna í SA- og A-áttum. Bestu róðrana fengum við 23. mars, 40 tonn ufsa úr átta trossum, en 38,5 tonn af ufsa sem náðust úr sex trossum þann 8. apríl í mikilli brælu. Við vorum svo með netin eftir það í austur frá Surtsey sem var að myndast um þetta leyti. Netin voru svo tekin upp 20. apríl en þá voru 10 trossur í sjó. Aflinn var orðinn 680 tonn óslægður fiskur, þar af 160-170 tonn ufsi en restin þorskur. Meðalafli var um 23 tonn á róður og þótti mjög gott.

Nokkrir bátar voru að kasta nót á þorsktorfur og öfluðu vel. Alls tóku sjö bátar nót í Eyjum til að veiða þorsk. Útgerð Hugins átti ekki þorsknót svo tekin var um borð síldarnót og botnkastað undan söndunum á þorsktorfur fyrir innan Eyjar og Þrídranga og fengust 220 tonn til 1. maí en þá var hætt veiðum. Mest fengust 70 tonn í einum róðri í nótina. Sumir þorskanna sem fengust í nótina voru gífurlega stórir (2-3 m langir) og ekki vinsælir til verkunar. Fiskurinn laus í sér og vatnsmikill. Fóru því„aularnir“ í saltverkun. Þorskanetin festu sjaldan svona stóran fisk og svo hitt að smáfiskurinn syndir oftast í gegn án þess að festast.

Netin virkuðu því eins og sía á stærðina og réð möskvastærðin því. Góð netaveiði og páskahrotur höfðu verið árvissar í Eyjum það sem af var 20. öldinni en verið var að veiða þorskinn á hrygningartíma í netin. Aflahæstir báta á þessari vertíð sem veiddu með netum og nót voru Ófeigur II VE með 1.283 tonn og Bergur VE með 1.267 tonn. Af bátum sem veiddu hefðbundið með línu fyrst og svo netum var Stígandi VE með 1.199 tonn og Leo VE 1.180 tonn. Alls voru 46 vertíðarbátar frá Eyjum með yfir 800 tonn upp úr sjó.Við á Hugin II máttum vel við una með okkar 900 tonn á aðeins einum og hálfum mánuði á vetrarvertíð sem tók annars um fjóra mánuði. Hásetahlutur varð 85.000 kr. en dollarinn var þá um 43 kr. og norska krónan um 6 kr. Fæði kostaði um 3.000 kr á mánuði. Þá voru gjaldeyrishöft og fengust yfirfærðar 700 norskar kr. til að standa straum að náminu á mánuði.

Á þessari vetrarvertíð komu á land í Vestmannaeyjum um 80.000 tonn botnfisks (í ár 2014 rúm 21.000 tonn botnfisks aðallega veiddur á línu, í net og botnvörpu), en heildaraflinn á landinu öllu á sama tíma varð 345.000 tonn og var það fjórðungi meira en árið áður. Af þessu voru 65.000 tonn síld en árið áður 76.000 tonn og því aukningin í heildarafla svo til öll þorskur. Á sama tíma var togaraaflinn á landinu aðeins 22.000 tonn af slægðum botnfiski. Vetrarvertíðin 1964 varð sú besta sunnanlands það sem af var 20. öldinni og í Eyjum betri en árið 1958 sem var sú besta hingað til. Hins vegar var treg veiði við Faxaflóa 1964 og hafði ég því verið heldur betur heppinn með val mitt á verstöð.