Hvað fá neytendur fyrir tollvernd?

Tollvernd er önnur af tveimur meginstoðum stuðnings við landbúnað, bæði hér á Íslandi og annars staðar í heiminum. Tilgangur tollverndar er að jafna stöðu innlendrar framleiðslu gagnvart innfluttri. Á Íslandi er hún meðal annars notuð til að styðja við fjölbreytta framleiðslu úr íslenskri sveit, þar sem hreinleiki umhverfisins er ótvíræður, sjúkdómar fáir og sýklalyfjanotkun þar af leiðandi í lágmarki. Hún skapar þýðingarmikil störf, ekki síst í dreifðum byggðum landsins. Ekkert af þessu er sjálfgefið og byggir meðal annars á því að tollverndin sé fyrir hendi. Landnýting, fæðuöryggi og búseta eru þættir sem óheft markaðshöft taka ekki á. Stjórn búvöruframleiðslu er til hagsbóta fyrir landsmenn alla og þarf að taka tillit til langtímahagsmuna og öryggissjónarmiða. Neytendur hafa margvíslegan ávinning af þessu fyrirkomulagi, sé því vel við haldið, en umræða af því tagi sem sjá hefur mátt í fjölmiðlum síðustu daga er eðlileg og nauðsynleg.

Eigin búvöruframleiðsla

Allar þjóðir sem við berum okkur saman við styðja eigin búvöruframleiðslu með tollvernd að meira eða minna leyti. Aðeins 10% af landbúnaðarframleiðslu heimsins eru seld á milli ríkja. Hin 90% eru til neyslu og vinnslu á heimamarkaði. Engin þjóð vill treysta alfarið á innflutt matvæli enda sýnir reynsla annarra þjóða að slíkt leiðir á endanum til hærra verðs, þegar aðrir kostir en innflutningur eru ekki lengur í boði.

Stjórnvöld leggja tolla á innfluttar búvörur sem eru sambærilegar þeim sem framleiddar eru hér á landi. Einkum er um að ræða mjólkurvörur, kjötvörur og blóm. Einnig nýtur útiræktað grænmeti eins og gulrætur, gulrófur og kartöflur tollverndar þegar íslenska framleiðslan annar eftirspurn. Þegar íslenskar vörur eru ekki til eru erlendu vörurnar fluttar til landsins án tolla. Langflestar landbúnaðarvörur eru fluttar inn án tolla. Þetta á til dæmis við um allt hveiti og kornvörur, pasta, hrísgrjón, sykur, matarolíur, ávexti og stærstan hluta af innfluttu grænmeti.

Um það bil helmingur þeirra matvæla sem neytt er í landinu er fluttur inn. Til þess þarf gjaldeyristekjur á móti. Bændur hafa lengi bent á að það skipti máli að vernda innlenda matvælaframleiðslu með tilliti til fæðuöryggis þjóðarinnar og til þess að innlenda framleiðslan geti staðið traustum fótum áfram er sjálfsagt og eðlilegt að beita tollvernd þar sem það hentar.

Um þessar mundir annar innlend framleiðsla ekki eftirspurn eftir nokkrum vörum sem njóta tollverndar. Það á einkum við um nautakjöt og svínasíður. Brugðist hefur verið við með því að gefa út tollkvóta þar sem flytja má inn ótakmarkað magn af framangreindum vörum á lágmarkstollum í ákveðinn tíma. Innflytjendur hafa spurt hvers vegna tollar falli ekki alfarið niður við þessar aðstæður. Sú spurning er eðlileg en svarið er á sama hátt einfalt: Það er vilji stjórnvalda og bænda að hægt sé að svara þessari eftirspurn með innlendri framleiðslu. Til þess að svo megi verða þarf að fjárfesta í þessum greinum og forsenda fjárfestingar er að rekstrarumhverfið sé stöðugt. Hafa þarf í huga að framleiðsluferlar í landbúnaði eru langir og fjárfestingar sérhæfðar. Ef opnað er fyrir ótakmarkaðan tollfrjálsan innflutning á vörum sem við getum sinnt framleiðslu á hérlendis er ólíklegt að staðan breytist og við yrðum því líklega að treysta á innflutning á þessum vörum til frambúðar.

Starfshópur stofnaður

Í byrjun mars 2014 skipaði sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra starfshóp til að fara yfir tollamál í landbúnaði. Hópnum er ætlað að gera grein fyrir helstu núgildandi samningum um viðskipti með landbúnaðarvörur og að greina þau sóknarfæri sem kunna að vera þar til staðar. Hópunum er ætlað að skila áliti í október næstkomandi og þá ættu að liggja fyrir gögn til að ræða málefnalega um skipulag þessara mála til framtíðar.