Snorri Þorsteinsson

Á þeim fáu dögum sem liðnir eru frá andláti Snorra bróður míns hefur hugurinn leitað til bernskuáranna. Ég fæddist 15. des. 1935, daginn áður gekk stórviðri yfir landið og fórust margir sjómenn. Frá því var sagt í útvarpi og það heyrði hinn fimm ára gamli bróðir minn og spurði foreldra okkar hvort svona margir hefðu orðið að deyja vegna þess að litli bróðir kom í heiminn.

Það hefur verið þessum fimm ára snáða blendin ánægja að vera sendur að heiman strax eftir að þessi litli, skrítni og grenjandi bróðir kom í heiminn. Á móti kom að ferðinni var heitið til ömmu og föðursystkina á Laxfossi, þar var gott að vera. Jólin voru á næsta leiti og að sjálfsögðu var gefið loforð um að hann yrði kominn heim fyrir hátíðina. Það var eitt verkefni sem sá stutti fól pabba áður en hann fór að heiman. Hann hafði komið sér upp kerfi til að telja niður dagana til jóla og því mátti ekki raska. Upp á skáp hafði hann raðað tindátum og þangað kallaði hann pabba og gaf fyrirmæli um að það ætti að fella einn á dag, ekki gleyma því og ekki fella tvo í einu. Svo var hann farinn niður á veg og var sendur einn með mjólkurbílnum að Laxfossi. Enginn sími var á þessum árum og því ekki hægt að láta vita um ferðir hans. Hann bjargaði sér sjálfur úr bílnum og til bæjar. Eitthvað hafa foreldrar okkar rætt þessa kennslustund í meðferð tindátanna því ég hafði komið mér upp svo sterkri mynd af þessu í huganum að á tímabili hélt ég að ég myndi eftir þessum fyrsta ævidegi mínum. Ég hlaut að sjálfsögðu nokkrar háðsglósur fyrir það en sé þetta samt fyrir mér enn í dag.

Bernskuár okkar á Hvassafelli voru góð og skemmtileg. Við fórum eins og aðrir á þeim tíma snemma að reyna að hjálpa til en lékum okkur samt mikið. Hamrarnir fyrir ofan bæinn höfðu sérstakt aðdráttarafl á Snorra sem vissi ekki hvað lofthræðsla var. Níu ára gamall klifraði hann, í óleyfi að sjálfsögðu, upp hamrana þar sem ekki var vitað til að áður hefði nokkur farið. Upp komst hann en hundurinn sem fylgdi honum sneri heim til bæjar. Snorri var töluvert uppátækjasamur sem barn og ég man eina tilraun sem hefði getað farið illa, hefði hún heppnast.

Okkur bræðrunum kom vel saman. Einhvers staðar stendur „það eru ekki bræður sem rífast ekki“ og auðvitað rifumst við stundum enda báðir skapstórir og bráðlyndir. Sá munur er þó á okkur að Snorri tamdi sitt skap mjög fljótt sem ég aftur á móti gerði aldrei. Ég get þó óhikað sagt að það hafa ekki verið mörg kvöld sem við höfum gengið til hvílu ósáttir við hvor annan. Einn er sá hlutur sem ég vil sérstaklega minnast á en það er hversu létt hann átti með að semja gamanmál hvort sem var í bundnu eða óbundnu máli. Það efni var mikið notað á þorrablótum Norðdælinga og víðar. Á minningu um samfylgd okkar bræðra í 78 ár ber engan skugga en hún einkennist öðru fremur af því að hann var veitandi og ég þiggjandi. Kannski ber fundum okkar saman á öðru tilverustigi, það væri gaman.

Blessuð sé minning þín.

Það er ekki létt verk að skrifa stutta minningargrein um Snorra föðurbróður okkar. Það er líka eitthvað skrítið að nota orðið „stuttort“ í tengslum við Snorra. Það skipti engu máli frá hverju hann var að segja, við fengum aldrei „stuttu útgáfuna.“ Enda grínaðist hann með það sjálfur að honum þætti best að ná okkur þegar við værum niðursokkin í einhver verk þá gæti hann þulið yfir okkur ævisögu sína án þess að við veittum því of mikla eftirtekt. Húmorinn hans var einstakur. Fáir hafa fengið okkur til að hlæja jafn dátt og líklega notum við ekki meira af beinum tilvitnunum í nokkur annan en hann þegar við tölum saman.

Minningar okkar um Snorra frá barnæskunni á Hvassafelli eru margar. Skrifstofan hans í húsi afa og ömmu, lyktin af bókum, frauðplast Geirfuglinn og stóri kuðungurinn með sjávarhljóðunum, blár Ópal sem hann var óspar á, Útvarp Matthildur og allar gáturnar. Heyskapurinn er líka ógleymanlegur. Snorri sat á traktorunum frá morgni til kvölds. Það var ekki erfitt að vita hvar hann var staddur því söngur hans náði næstum að yfirgnæfa vélarhljóðin og hann sló taktinn á stýrið. Hugur hans átti til að reika og því lenti hann oftar en aðrir í því að vélarnar flæktust í girðingum eða fóru yfir grjót, við lítinn fögnuð föður okkar sem sá um viðgerðirnar. Það þurfti ekki að hvetja börn og ungmenni á bænum til að fara með Snorra að gera við girðingarnar þar naut hann sín spaugandi og segjandi sögur umkringdur litlum lærisveinum og meyjum.

Áhrif Snorra á líf okkar voru mikil og góð. Hann sýndi því sem við tókum okkur fyrir hendur áhuga og ekki skorti á stuðning hans og hvatningu. Það var gott að geta sagt honum það og þakkað fyrir okkur á meðan að hann lifði og gat meðtekið. Þegar ljóst var að lífsgöngu hans væri að ljúka sýndi Snorri styrk sinn og reisn. Hann hófst strax handa við að ganga frá því sem honum fannst hann þurfa að ljúka en tíminn var styttri en okkur öll grunaði. Um dauðann, lífshlaupið og trúna á Guð sem hafði svo oft verið honum haldreipi í lífinu ræddi hann af hispursleysi. Hann tók því sem að höndum bar og talaði ávallt með þakklæti og hlýju um alla þá sem að umönnun hans komu þó að eflaust hafi ekki alltaf verið auðvelt fyrir jafn sjálfstæðan mann og Snorri var að þurfa að þiggja þá aðstoð. Stundirnar með Snorra þessa síðustu mánuði lífs hans voru ljúfsárar en viðhorf hans og það hvernig hann tókst á við þau erfiðu verkefni sem fylgja lífslokum gerðu þær að dýrmætum minningum og lærdómi.

Elsku frændi, við munum halda áfram að leggja stund á eitthvert „fíflarí,“ passa okkur á að „fordjarfa ekki meiningunni“ og „náttera hlutina með okkur“. Takk fyrir öll orðin og sposka svipinn sem fylgdi þeim. Takk fyrir faðmlögin og handaböndin sem voru svo þétt að þau entust út daginn. Takk fyrir allt sem þú gafst okkur og kenndir.

Vorið 1959 var ég að ljúka landsprófi og þurfti að taka ákvörðun um hvert skyldi stefna í áframhaldandi námi. Um þetta leyti var í Iðnskólanum í Reykjavík kynning á námsmöguleikum fyrir unglinga á mínum aldri. Þar vakti einkum athygli mína kynning Einars Ólafssonar í Lækjarhvammi á námi í Bændaskólanum á Hvanneyri og kynning Örlygs Hálfdánarsonar á Samvinnuskólanum í Bifröst. Nokkru síðar var Snorri Þorsteinsson, kennari við Samvinnuskólann á ferð í Reykjavík og kom eins og venja var í heimsókn til Ragnheiðar ömmu minnar, sem var móðursystir hans. Ég notaði tækifærið og spurði þennan frænda minn spjörunum úr varðandi Samvinnuskólann og námið þar. Þar með var teningnum kastað. Ég ákvað að sækja um skólavist í Bifröst og þreyta inntökupróf í skólann þá um haustið. Reyndist vera einn í hópi þrjátíu og tveggja nýrra nemenda sem fengu skólavist og hófu nám í byrjun október þetta haust. Snorri Þorsteinsson var í hópi þeirra kennara sem hófu störf við Samvinnuskólann haustið 1955 þegar skólinn var fluttur frá Reykjavík upp að Bifröst í Borgarfirði. Það hefur verið mikil áskorun fyrir hann, 25 ára gamlan, að takast, ásamt fámennu kennaraliði undir forystu séra Guðmundar Sveinssonar, skólastjóra, á við það verkefni að skapa það uppbyggilega skólastarf sem framundan var á nýjum stað. Kennslugreinar Snorra voru á þessum tíma einkum íslenska og enska auk þess að kenna nemendum undirstöðuatriði í fundarsköpum og fundarstjórn og þjálfa þá í ræðumennsku. Ég hygg að ég geti mælt fyrir munn okkar margra sem stunduðum nám í Samvinnuskólanum á þessum árum, að þar var lagður góður grunnur fyrir lífsstarf margra, sem reynst hefur okkur afar hagnýtt á starfsævinni. Við tveggja ára dvöl í Bifröst mynduðust persónuleg tengsl og vinátta nemenda og kennara, sem áttu eftir að endast ævilangt og víst er að Snorra var í mun að fylgjast með fyrrverandi nemendum sínum eftir að skólavist þeirra lauk. Eftir að hafa starfað sem kennari og síðar yfirkennari við Samvinnuskólann í 19 ár lét hann af störfum þar árið 1974. Við tók starf sem fræðslustjóri á Vesturlandi þannig að segja má að hann hafi varið starfsævi sinni við fræðslustörf í sínu fæðingarhéraði. Eftir að hann lauk starfi sem fræðslustjóri var hann afkastamikill við ritstörf og skráði meðal annars heimildarit um fræðslustarf í Mýrasýslu 1880 til 2007. Eftir að skólavistinni í Bifröst lauk hef ég m.a. fyrir frændsemi sakir átt þess kost að njóta þekkingar Snorra og ánægjuleg og eftirminnileg er leiðsögn hans með okkur systkinunum frá Hjalla í Kjós og fylgdarliði okkar fyrir réttum tveimur árum, þegar við fórum um Borgarfjarðarhérað í tilefni þess að 100 ár voru liðin frá fæðingu móður okkar, sem fædd var á Glitsstöðum í Norðurárdal. Snorri missti mikið þegar Eygló eiginkona hans lést í nóvember 2012, en þau voru afar samrýmd og nutu þess meðal annars að ferðast saman bæði erlendis og hérlendis. Ég minnist Snorra frænda míns með hlýhug og virðingu og sendi aðstandendum hans samúðarkveðjur.

Fallinn er frá heiðursmaðurinn Snorri Þorsteinsson frá Hvassafelli, áður kennari við Samvinnuskólann á Bifröst og fræðslustjóri Vesturlands um árabil.

Leiðir okkar Snorra lágu saman í gegnum störf fyrir Rótarýhreyfinguna á Íslandi en hann gegndi embætti umdæmisstjóra starfsárið 1999-2000. Það féll í minn hlut að taka við því embætti af honum og var það mér dýrmæt reynsla að kynnast honum og njóta leiðsagnar hans við undirbúning starfsins. Það var ósjaldan sem ég leitaði til hans með spurningar og íhugunarefni. Oftar en ekki var það að kvöldi dags og svaraði þá Snorri að bragði af sinni alkunnu hógværð. Er mér ekki grunlaust um að hann hafi þá setið að ritstörfum eða við lestur.

Þegar ég hafði starfað um nokkurt skeið með Snorra komst ég að því að þó nokkur skyldleiki var með okkur, enda báðir af ætt séra Snorra á Húsafelli. Snorri vissi þetta frá fyrstu kynnum enda með ættfróðari mönnum. Um ætt séra Snorra var sagt m.a. að menn væru frómir og iðjusamir. Er enginn efi í mínum huga að Snorri hafði erft þá eiginleika enda leysti hann með sóma allt sem hann tók að sér enda voru heiðarleiki og nákvæmni einkenni hans. Með Snorra er horfinn á braut áhugasamur og heill rótarýfélagi sem ég minnist með virðingu og þökk.

Við Anna nutum ánægjulegra samverustunda með Snorra og Eygló eiginkonu hans bæði hér heima og erlendis. Það er eftirsjá að þeim hjónum en gott að eiga þá góðar minningar. Við Anna færum ættingjum Snorra og öðrum aðstandendum innilegar samúðarkveðjur.

Miðvikudagur 9. júlí. Ég er staddur á Sjúkrahúsinu á Akranesi, degi tekið að halla. Þremur vikum fyrr ræddum við saman í síma, sami góði Snorri og ávallt áður, en því miður hafði krabbinn enn knúið dyra hjá honum í vor. Um leið og ég kom inn á sjúkrastofuna skynjaði ég að komið var að kveðjustund. Ég tók um hönd hans, en nú kom ekkert þétt handtak á móti. Nokkrum klukkustundum síðar var hann allur.

Til hliðar við sjúkrarúmið hékk innrömmuð staðfesting frá Rótarýklúbbi Borgarness, dagsett 4. júlí 2014. Heiðursfélagi! Ég velti fyrir mér að Snorri vinur minn hefði margar viðurkenningar hlotið, og gladdist innra með mér að hafa átt þátt í að gamlir nemendur hans frá Bifröst héldu honum fjölmennt afmælishóf á Hraunsnefi árið 2010.

Kynni okkar Snorra hófust nokkru áður en ég hóf nám á Bifröst, en í þeim góða skóla mynduðust ævarandi vináttubönd milli nemenda og við kennara, m.a. á milli okkar Snorra. Skarð er því stórt fyrir skildi í mínum huga. Ég hef sagt það áður að alla tíð síðan hef ég fundið fyrir áhrifum frá honum úr íslenskukennslunni, ekki síst þegar ég skrifa texta til opinbers flutnings, hvort heldur er handritsgerð fyrir útvarp, eða blaðagrein. Áhrifin ekki minni frá honum þegar stigið er í ræðustól eða fundi stjórnað. Ég segi því að Snorri hafi haft margvísleg áhrif á lífshlaup mitt og þakklæti því ofarlega í huga á kveðjustund.

Af hálfu okkar bekkjarsystkinanna, sem brautskráðumst frá Bifröst vorið 1964, flyt ég aðstandendum Snorra einlægar samúðarkveðjur. Við minnumst með gleði góðra stunda með honum, bæði úr skólanum og þegar hann heiðraði okkur með nærveru sinni á afmælisárum. Vegna veikinda sinna komst hann því miður ekki í Bifröst þann 1. maí sl. þegar við minntumst þess að hálf öld var liðin frá því að við gengum glöð út í lífið í umhverfinu fallega í Norðurárdal.

Við leiðarlok er mér minnisstætt úr enskukennslunni að Snorri vitnaði í mismuninn á big og great. Í mínum huga var Snorri og verður ætíð „Great“. Blessuð sé minning góðs drengs.

Með söknuði í hjarta kveð ég vin minn Snorra Þorsteinsson, fyrrverandi fræðslustjóra á Vesturlandi. Leiðir okkar lágu saman við fjölmörg tækifæri, enda unnum við lengi vel á sama starfsvettvangi. Er skemmst frá því að segja að öll þau kynni voru hin ánægjulegustu. Snorri var einstaklega háttprúður og heilsteyptur maður sem ávinningur var að kynnast og eiga samskipti við. Einnig minnist ég sérstaklega ógleymanlegra stunda sem við fræðslustjórar áttum á fögru heimili þeirra hjóna, Snorra og Eyglóar, í Borgarnesi. Þar ríkti sönn gestrisni, gleði og góðvild sem er mér enn í fersku minni, þótt árum fjölgi og fenni í gömul spor. Þá minnist ég líka samfunda og samstarfs sem við Snorri áttum í félagsskap okkar Rótarýmanna. Einnig það var mjög gefandi og skemmtilegt og með miklum ágætum í hvívetna. En nú hefur þessi góði og vandaði drengskaparmaður verið kallaður burt til æðri heima þar sem hans bíða ný verkefni á öðru og hærra tilverustigi. Að leiðarlokum kveð ég hann með trega, en jafnframt með miklu þakklæti fyrir ágæt og gefandi kynni um langt árabil. Ég sendi ástvinum hans einlægar samúðarkveðjur og bið góðan Guð að blessa minningu Snorra Þorsteinssonar.

Það var fyrir meira en 60 árum sem ég sá Snorra fyrst. Hann var þá einn keppenda í ræðukeppni sem Ungmennasamband Borgarfjarðar efndi til í Logalandi í Reykholtsdal. Hann var þá, þrátt fyrir ungan aldur, orðinn flugmælskur og áhrifamikill ræðumaður.

Ég kynntist Snorra fyrst í Bifröst þegar ég var nemandi þar á öðru og þriðja starfsári skólans. Hann var í hópi fyrstu kennara skólans og átti örugglega mikinn þátt í mótun skólastarfsins á nýjum stað. Kynni mín við Snorra voru síðan endurnýjuð nokkrum árum seinna þegar ég var samkennari hans við skólann um þriggja ára skeið.

Leiðir okkar Snorra lágu síðan saman í Borgarnesi. Hann tók við starfi fræðslustjóra á Vesturlandi sem varð hans aðalstarf upp frá því. Jafnframt veitti hann forstöðu Fræðsluskrifstofu Vesturlands í Borgarnesi. Mikil samvinna var auðvitað milli sveitarstjórna á svæðinu og fræðslustjórans. Sem sveitarstjórnarmaður í Borgarnesi kynntist ég því vel hversu rösklega Snorri gekk til verks sem fræðslustjóri. Hann lagði sérstaka áherslu á að bæta hag þeirra nemenda sem áttu við einhverskonar fötlun að stríða og tók virkan þátt í stuðningssamtökum fatlaðra á Vesturlandi.

Samstarf okkar Snorra hélt áfram eftir að ég hóf störf í félagsmálaráðuneytinu 1985. Stór hluti af framlögum Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga rann til sveitarfélaganna vegna reksturs grunnskólanna. Fræðslustjórarnir önnuðust margskonar upplýsingagjöf til sjóðsins sem var síðan notuð við ákvörðun framlaganna. Snorri átti einnig ríkan þátt í hversu vel tókst til með flutning málefna grunnskólanna til sveitarfélaganna.

Snorri var mikill félagshyggjumaður og var mjög virkur í samfélaginu í Borgarfirði. Ég ætla að nefna hér félagsskap sem hann tók mikinn þátt í. Það var Rótarýhreyfingin en hann var félagi í Rótarýklúbbi Borgarness. Mér er það minnisstætt þegar ég tók að mér að vera umdæmisstjóri Rótarý 1985-1986 hversu mikils virði það var mér að geta þá oft leitað ráða hjá Snorra. Hann gegndi svo starfi umdæmisstjóra fyrir nokkrum árum. Hann sinnti starfinu af alúð og myndarskap og hlaut að launum lof og þakklæti félaga sinna í Rótarýhreyfingunni.

Snorri átti við erfið veikindi að stríða seinustu árin. Það var honum þungt áfall þegar kona hans féll frá 2012. Við Erla heimsóttum hann á sjúkrahúsið á Akranesi nokkrum dögum áður en hann dó. Þótt hann væri enn nokkuð hress í tali var ljóst að hverju dró.

Þegar ég sagði gömlum vini og samstarfsmanni okkar Snorra frá andláti hans varð honum að orði: „Snorri var drengur góður.“ Það skulu vera lokaorðin og kjarninn í eftirmælum mínum um Snorra.

Að leiðarlokum þökkum við Erla, Snorra fyrir margra áratuga vináttu og samskipti um leið og við sendum ættingjum hans og venslafólki innilegar samúðarkveðjur.

Margar minningar leita á hugann þegar rifjuð eru upp kynni af Snorra Þorsteinssyni. Snorri var okkur vinur og samverkamaður, en sem yfirmaður sýndi hann traust og stuðning bæði persónulega og í starfi, hvatti okkur til starfsþróunar og til eflingar fagmennsku, sem hann síðan reiddi sig á sem fræðslustjóri Vesturlands. Snorri hlustaði, bar virðingu fyrir fagmennsku okkar og tók mark á manni, lét mann finna til sín og finnast maður vera traustsins verður sem hann bar til okkar. Snorri flíkaði ekki oft tilfinningum sínum, en þegar hann tók til máls var hlustað. Mannkostir hans voru kannski einkum þeir að hann þorði að vera manneskja. Hann var traustur, bar aldrei illt á milli fólks, lagði gott til manna og málefna og hafði auk þess lúmskan húmor. Og svo hafði hann hjartað á réttum stað og lét sér annt um lítilmagnann. Hann var örlátur á tíma sinn og krafta, hafði tíma til að hlusta. Auk þess gerði hann fólki greiða eins og ekkert væri eðlilegra, fór jafnvel heim á bæi og hjálpaði gömlum nágrönnum. Við minnumst hans einnig sem skólamanns, skólamanns í þeim skilningi að skóli skyldi vera menntandi, fræðandi og uppalandi, og þó að hann hefði góðan skilning á mikilvægi umgjarðar skólastarfs og stærstur hlutur þar væri mannaflinn, þá var hann fyrst og fremst talsmaður barna og þótti afar vænt um börn. Skóli skyldi sjá til þess að allir nytu stuðnings í samræmi við þarfir sínar, óháð getu eða öðrum forsendum einstaklinga til lífs og sálar. Hann hafði sérstakt lag á því við okkur og stjórnendur í skólum og sveitarfélögum að styðja við gott starf, en á sama tíma veita allt það aðhald sem embætti hans bar. Snorri var einnig mannasættir og þá fenginn til að jafna ágreining hvort heldur var milli skóla og sveitarstjórna eða skóla og foreldra þegar þeim fannst skólar Vesturlands geta gert betur og börn þeirra lentu í klemmu. Snorri kenndi ræðumennsku á árum áður á Bifröst, og hafði sérstakt lag á því á mannamótum eins og þegar kennarar héldu þing sín að hausti á Vesturlandi að lyfta sér yfir smáatriði og ræða þau mál sem meira máli skiptu. Oftar en ekki var hann gagnrýninn en fyrst og síðast hvetjandi og kennarar höfðu á orði að alltaf væri gott að hlusta á eldræður Snorra. Og ekki má undan skilja áhuga hans á íslenskri menningu og sögu. Minni hans á ljóð, Íslendingasögur og sagnfræði heimahéraðsins var viðbrugðið. En Snorri var ekki bara samverkamaður, hann var líka Snorri og Eygló. Eygló var allaf við hlið hans og hann við hennar og þannig hittumst við oft glöð og ánægð utan starfsins. Síðast fyrir rúmum tveimur árum í sumarhúsi Elmars, en minningin um þann fund er minningin um þá miklu vináttu sem þessi hópur átti saman. Um leið og við kveðjum þennan fyrrverandi yfirmann okkar, mætan samstarfsmann, framsýnan, grandvaran og velviljaðan, þökkum við fyrir allan þann stuðning í lífi og starfi á tímum Fræðsluskrifstofu og síðar Skólaskrifstofu Vesturlands. Kveðja,