Fræknir félagar frá Fife

TÓNLIST

Arnar Eggert Thoroddsen

arnareggert@arnareggert.is

Í gær ákváðu Skotar að vera áfram undir pilsfaldi Elísabetar drottningar fremur en að standa óstuddir í lappirnar. Spurningin „hvað er það að vera Skoti?“ hefur eðlilega leitað á innfædda af beljandi ofsa undanfarin misseri en eitt af helstu náttúruverðmætum Skota, sem mér finnst þeir ekki alveg vera að kveikja á stundum, er hin ríka tónlistarhefð þeirra. Í þessum pistli mun ég því beina ljósi að Fife-senunni svokölluðu og kalla til tvo listamenn sérstaklega, þá King Creosote og James Yorkston. Þessir menn eru einstaklega iðnir við kolann og gáfu báðir út nýjar plötur á dögunum sem hafa verið lofaðar óspart af lærðum sem leikum. Tónlistinni sem kemur frá Fife hefur meira að segja verið gerð skil í bók, Songs in the key of Fife, en um þá samantekt sá skoski útvarps- og tónlistarblaðamaðurinn Vic Galloway. Auk Yorkston og King Creosete átti Beta Band rætur þar og þaðan er KT Tunstall einnig. Galloway einbeitir sér að þessari yfirstandandi senu en þess má og geta að Proclaimers-bræður bjuggu þar um hríð, Ian Anderson (Jethro Tull) fæddist í Fife og Big Country og Nazareth eru þaðan, frá Dunfermline.

Kóngurinn

King Creosete heitir réttu nafni Kenny Anderson. Auk þess að gefa út eigin tónlist rak hann lengi vel Fence Records sem hafði rík og mótandi áhrif á skoska neðanjarðartónlist á tíunda áratugnum og fyrsta áratug árþúsundsins. Anderson hefur gefið út um 40 plötur sem King Creosote, ýmist einn eða í samstarfi við aðra. Vegur hans hefur vaxið jafnt og þétt undanfarin ár, hann á t.d. í samstarfi við hið öfluga Domino-útgáfufyrirtæki um leið og hann gefur ekkert eftir hvað listræn heilindi varðar og hefur t.a.m. mjög ákveðnar skoðanir á útgáfumálum. Margar af hans plötum hafa eingöngu verið til á heimabrenndum diskum sem aðeins var hægt að nálgast á tónleikum og þá vann hann „plötu“ sem var aðeins flutt á tónleikum, My Nth Bit of Strange in Umpteen Years. Engar hljóðritanir voru gerðar á henni sem sagt en áhorfendur máttu taka upp kysu þeir svo.

King Creosote varð ögn sýnilegri er frábær plata hans og raftónlistarmannins Jon Hopkins, Diamond Mine, var tilnefnd til Mercury-verðlaunanna árið 2011. Nýjasta verkefni hans er svo platan From Scotland with Love sem var unnin við samnefnda heimildarmynd en sú mynd var gerð í tengslum við samveldisleikana í Glasgow sem fram fóru í sumar. Platan hefur verið lofuð mjög og einkanlega sú áhersla Anderson að varpa ljósi á það Skotland sem túristarnir kannast ekki við. Haggis, smjörkex og skotapils eru því víðs fjarri. Þess má geta að bræður Anderson eru einnig tónlistarmenn, Ian Anderson (ekki sá er kenndur er við Tull) kemur fram sem Kip Dylan og Gordon Anderson er betur þekktur sem Lone Pigeon og var meðlimur í Beta Band er sú mæta sveit tók sín fyrstu skref.

Söngvaskáldið

James Yorkston hóf ferilinn sem bassaleikari í pönkhljómsveit áður en hann einbeitti sér að því að verða söngvaskáld. Hann vakti fyrst athygli hjá John heitnum Peel eins og svo margir, sem mærði prufuupptöku hans af laginu „Moving up country, roaring the gospel“. Lagið kom út á sjötommu og eitt leiddi af öðru, eftir að hafa hitað upp fyrir goðsagnirnar Bert Jansch og John Martyn hafði Laurence Bell hjá Domino samband við Yorkston og vildi gera við hann plötusamning. Fyrsta plata Yorkston undir því merki kom út 2002 og hefur hann verið á mála hjá Domino síðan. Yorkston hefur unnið með fjöldanum öllum af þekktum tónlistarmönnum, t.d. hafa Simon Raymonde (Cocteau Twins), Kiearan Hebden (Four Tet), Rustin Man (Paul Webb úr Talk Talk, samverkamaður Beth Gibbons) allir tekið upp plötur fyrir hann og hann hefur leikið með listamönnum á borð við Tindersticks, Beth Orton og Lambchop auk þess að vinna með Martin Carthy og hans fjölskyldu, sem er þjóðlagatónlistarfjölskylda Bretlands með stóru þ-i.

Yorkston hefur til þessa gefið út átta breiðskífur og allar hafa þær fengið góða dóma og gott betur reyndar. Það sama á við um nýjustu plötuna, The Cellardyke Recording and Wassailing Society, en hún var tekin upp af Alexis Taylor (Hot Chip).

Það verður að viðurkennast að King Creosote og James Yorkston eru nöfn sem fáir eru með á hraðbergi, a.m.k. utan Skotlands. Þeir koma dálítið fyrir eins og þöglir risar, láta verkin tala og ekkert óþarfa pjatt eða pjátur í kring. Ég get hins vegar vitnað um það að þó að þeir félagar séu lítt þekktir á Íslandi og jafnvel annars staðar eiga þeir yfrið nóg af hjartaplássi hjá tónelskum Skotum af ákveðinni kynslóð. Hér njóta þeir mikillar virðingar og með því að vera hreinir og beinir Skotar – ekki ósvipað Arab Strap – hafa þeir ómeðvitað ýtt á ákveðna þjóðarvitund hérna en vitundarvakning gagnvart skoskri tónlist, fremur en breskri, hefur verið í gangi undanfarin fimm ár eða svo, sem meðal annars lýsir sér í tiltölulega nýstofnuðum, skoskum tónlistarverðlaunum. Verst að Salmond hafi ekki haft vit á því að veifa þessu af meiri krafti.