Einmana nöldurseggur

Helgi Snær Sigurðsson

helgisnaer@mbl.is

Kvikmyndaklúbburinn Græna ljósið frumsýnir í dag finnsku kvikmyndina Mielensäpahoittaja sem heitir á íslensku Nöldurseggurinn . Kvikmyndin var frumsýnd í Finnlandi í fyrra og naut hún mikilla vinsælda, varð önnur aðsóknarmesta kvikmynd Finna í aldarfjórðung.

Í myndinni segir af öldruðum bónda sem er mikill nöldurseggur og neyðist til að fara til Helsinki eftir að hafa slasast á fæti á afskekktu heimili sínu. Bóndinn þarf að gista nokkrar nætur hjá syni sínum og tengdadóttur og gerir tengdadótturina gráhærða með nöldri, furðulegum uppátækjum og forneskjulegum hugmyndum um hlutverk kynjanna. Eiginkona hans þjáist af elliglöpum, dvelur á hjúkrunarheimili og sá gamli saknar hennar sárt þó ekki beri hann sorgina utan á sér.

Leikstjóri myndarinnar er Dome Karukoski og skrifaði hann handritið eftir bókum rithöfundarins Tuomas Kyrö sem hann byggði á stuttum útvarpsinnslögum sínum um nöldursegginn.

„Af því hún er svo góð“

Karukoski og Kyrö eru staddir hér á landi og voru viðstaddir viðhafnarfrumsýningu á myndinni í gærkvöldi. Báðir hafa þeir notið mikillar velgengni sem listamenn, Karukoski hlotið finnsku kvikmyndaverðlaunin tvisvar og Kyrö margtilnefndur og -verðlaunaður fyrir verk sín.

Blaðamaður ræddi við þá félaga í gær og spurði fyrst hvers vegna þeir teldu myndina hafa slegið í gegn í Finnlandi. „Af því hún er svo góð,“ svarar Kyrö og stekkur ekki bros. Karukoski býður upp á ítarlegri skýringu, segir Finna hafa kunnað að meta bækurnar og útvarpsinnslögin, að kvikmyndin sé bæði gamansöm og dramatísk og fyrir vikið meira gefandi en hrein gamanmynd og að auki fjölskyldumynd.

Kyrö er spurður að því hvaðan nöldurseggurinn komi, hvort hann eigi sér fyrirmynd og svarar rithöfundurinn því til að hann sé byggður á ömmu hans og afa og honum sjálfum. „Andlega er ég 78 ára. Ég er þó að yngjast, ég var 83 ára þegar ég hóf að skrifa um hann,“ segir Kyrö grafalvarlegur. Þegar útvarpsinnslögin hafi verið pöntuð af honum hafi hann sett það skilyrði að hann mætti skrifa bækur út frá þeim. Þá hafi þessi 78 ára sínöldrandi maður orðið til, maður sem hefur ekki lagað sig að breytingum samfélagsins í hálfa öld enda lítt hrifinn af þeim. Kyrö segist hafa varið miklum tíma með ömmu sinni og afa sem barn og sýn þeirra á heiminn hafi alltaf verið svipuð hans . „Mér finnst ég vera þessi 78 ára maður,“ segir hann.

Breytt samfélag

Karukoski segir nöldursegginn einfara en þó ekki að eigin ósk. Hann njóti þess að verja tíma með barnabörnum sínum. Í nútímasamfélagi gegni afar og ömmur ekki sama hlutverki og þau gerðu áður fyrr. „Nú fara börnin til dagmömmu en ekki ömmu og afa og áður fyrr hringdu menn í feður sína til að biðja þá að laga bílskúrinn af því þeir höfðu ekki tíma til þess sjálfir. Í dag er hringt í iðnaðarmenn þannig að gamlir menn eins og nöldurseggurinn eru orðnir gagnslausir.“

-Kvikmyndin er þá að ákveðnu leyti gagnrýni á nútímasamfélagið?

Karukoski tekur undir það og bendir á nokkur atriði í myndinni, m.a. atriði þar sem sá gamli er hjá lækni og læknirinn talar við son hans í stað þess að tala við sjúklinginn, nöldurseggnum til mikillar óánægju. „Þegar maður kemst á ákveðinn aldur fara allir að hugsa fyrir mann,“ bendir Karukoski á. Nöldurseggurinn geti ekki sætt sig við það enda viljasterkur maður með eindæmum. Hann vilji sanna fyrir sínum nánustu að hann sé ekki gagnslaus, að þeir þurfi enn á honum að halda, en takist það ekki.

Kyrö segir þetta mikilvægan hluta af persónunni, þessi þörf hennar fyrir að vera samfélagi sínu til gagns og Karukoski bætir því við að bóndinn sé afar einmana, búinn að missa ástkæra eiginkonu sína í hendur lækna og hjúkrunarfólks. „Á táknrænan hátt snýst myndin því um að finna sér stað, átta sig á því hvar maður eigi heima. Við erum alltaf að flýta okkur,“ segir Karukoski og viðurkennir að það eigi við um hann sjálfan líka. Hann hafi t.d. ekki gefið sér nægan tíma til að sinna aldraðri móður sinni.

Hugmynd að framhaldi

Spurður út í viðtökur við myndinni utan heimalandsins segir leikstjórinn að það hafi komið honum á óvart hversu jákvæðar þær hafi verið, bæði meðal gagnrýnenda og áhorfenda. Það sé til marks um að fólk tengi við umfjöllunarefnið, að aðalpersónan sé kunnugleg og tilvistarkreppan sem hún glímir við.

„Fólk er ekki svo ólíkt og fjölskyldur eru alls staðar eins, hvar í heimi sem þær eru,“ bætir Kyrö við.

Að lokum eru félagarnir spurðir hvort framhaldsmynd sé væntanleg og svarar leikstjórinn því til að Kyrö sé kominn með ágæta hugmynd að einni slíkri. Þeir ætli að dvelja degi lengur á Íslandi en til stóð og vinna út frá henni. „Kannski fáum við hugljómun á Ölstofunni eða Kaffibarnum,“ segir leikstjórinn hlæjandi og Kyrö hlær með. „Við munum ekki gera framhaldsmynd af þeirri ástæðu einni að sú fyrri sló í gegn,“ bætir Karukoski við.