Þarf að vera einfalt, ódýrt og bragðgott

Ragnar Freyr Ingvarsson, læknir, matarbloggari og höfundur matreiðslubóka, hefur aldrei fermst, né látið ferma börnin sín, en það stoppar hann ekki í að veita góð og gagnleg ráð fyrir fermingarveisluna.

Hann segir fermingarveislur skemmtilegar samkomur, ekki bara vegna þess að þar gefst tækifæri fyrir stórfjölskylduna til að koma saman, heldur endurspegla veitingarnar margar bestu hliðar íslenskrar matarhefðar. Réttir á borð við flatkökur með hangikjöti og rjómapönnukökur með sultu séu séríslesnkt fyrirbæri og herramannsmatur.

Hefðirnar hitta í mark

Útgangspunkturinn í matseldinni þarf þó yfirleitt að vera sá að geta útbúið sem mest af ljúffengum mat, fyrir sem minnstan pening og ekki með mikilli fyrirhöfn enda í mörgu öðru að snúast á fermingardaginn.

Ragnar segir að enginn þurfi t.d. að skammast sín fyrir að bjóða upp á hefðbundinn brauðrétt. „Bæði er hráefnið ekki dýrt, en matseldin er líka svo einföld að varla er hægt að klúðra henni. Svo er það ekki að ástæðulausu að í öllum matarboðum er þetta rétturinn sem klárast fyrst.“

Þeir sem vilja halda í bragðeiginleika brauðréttarins en bregða samt ögn út af vananum í útfærslunni ættu að prufa að baka fyllt brauð. Er þá útbúið brauðdeig með dags fyrirvara og flatt út í eins langa lengju og eldhúsborðið leyfir. „Síðan er raðað á deigið öllu þessu góða áleggi sem fólk vill hafa: skinku, pepperóní, osti, pestó, gráðosti, skornum lauk, ferskum kryddjurtum og fleiru. Er þá lengjunni rúllað upp, hægt að móta hana í slaufu, bollur eða eitthvert annað fallegt form, máski ögn af hvítlauk og rósmaríni stráð yfir og svo stungið beint í ofninn. Þar bakast brauðið og fyllir heimilið af ómótstæðilegri angan,“ segir Ragnar. „Að gæða sér á heitu brauðinu er himneskt, með bráðinn ost í hverjum munnbita. Ef deigið er gert deginum áður og áleggið tilbúið þarf þetta heldur ekki að vera tímafrekt.“

Snittur eru líka upplagðar fyrir fermingarveisluna og þurfa ekki að vera dýrar, né sérlega flóknar, ef fólk gerir snitturnar sjálft og setur þær saman með skipulögðum hætti. „Ég og faðir minn gerðum eitt sinn 700 snittur á þremur klukkustundum með því að hjálpast að og vinna skipulega,“ segir Ragnar og bætir við að faðir hans hafi mikla hæfileika á sviði smáréttagerðar.

Feðgarnir höfðu þann háttinn á að kaupa gott hráefni, á borð við spægipylsu og camembert, gera pestó frá grunni, og höfðu allt tilbúið og skorið. Þá var snittubrauðið skorið til í rétta stærð, penslað með hvítlauksolíu og stungið inn í ofninn til að ristast. „Þegar fyrsti skammturinn kom úr ofninum tók annar okkar til við að raða á snitturnar á meðan hinn mannaði ofninn og útbjó hvern bakkan á fætur öðrum af hvítlaukspensluðu brauði. Svona má afkasta heilmiklu í snittugerðinni.“

Eitt sem þarf að gæta vel að við snittusmíðina er að kaupa hráefnið af nákvæmni. „Það er gott að gera tilraunir með þær samsetningar sem stendur til að bjóða upp á í veislunni, vigta svo og mæla vandlega hversu mörg grömm eru t.d. í hverri spægipylsusneið eða ostateningi, margfalda síðan með snittufjöldanum og kaupa nákvæmlega rétt magn. Þannig situr gestgjafinn ekki uppi með þrjú kíló af umfram-camembert eftir matseldina.“

Ragnar ítrekar að snitturnar þurfi ekki að vera neitt sérstaklega frumlegar. Klassískar samsetningar reynist iðulega best og frændfólkið fyrirgefi alveg að snittuborðið sé hefðbundið.

Engin ferming án flatkaka

Rammíslensku réttina má ekki vanta og þannig ætti engin fermingarveisla að vera án fylltra pönnukaka og flatkaka með hangikjöti. Ragnar heldur svo mikið upp á rjómafylltu pönnukökurnar að hann hafði þær með í einni af uppskriftabókum sínum, þó ekki sé rétturinn flókinn.

„Hvergi hef ég fundið neitt sambærilegt og kannski er þarna kominn séríslenskur réttur sem hefur verið á borðum landsmanna í aldaraðir. Þetta er hátíðarmatur fátækrar þjóðar; ekki er pönnukakan dýr og hægt að spara fyrir rjóma þegar von er á gestum.“

Ragnari þykir gott að setja agnarögn af kaffi út í pönnukökudegið til að gefa kökunum örlítið „kikk og fallegri lit“ eins og hann orðar það. Síðan þarf tvær mikið notaðar pönnukökupönnur og vana manneskju við eldavélina til að baka pönnukökurnar hverja á fætur annarri. „Feitan rjómann þarf að þeyta mjög vel og ekki vitlaust að setja smá vanilludropa eða vanillusykur saman við til að gefa réttinum ögn meiri vídd.“

Er líka gaman að gera flatkökurnar frá grunni. Deigið er mjög einfalt, en steikingin kallar á ákveðin vinnubrögð þar sem steiktri kökunni er dýft í vatn og kökunum svo staflað hverri ofan á aðra og leyft að draga í sig vökvann. „Hafa verður hugfast að panna sem er notuð í flatkökubakstur mun ekki eiga afturkvæmt í pönnukökubaksturinn. Nota ég eina pönnu fyrir pönnukökugerðina en aðra fyrir flatkökurnar og nota sömu pönnu einnig þegar ég geri nan-brauð.“

ai@mbl.is