Brúar 30 ár í listsköpun kvenna

Vilhjálmur A. Kjartansson

vilhjalmur@mbl.is

„Haustið 1985 var fagnað lokum kvennaáratugar Sameinuðu þjóðanna og var þá haldin hér á landi afar metnaðarfull Listahátíð kvenna sem samanstóð af fjölda viðburða. Hér og nú var umfangsmesti viðburður hátíðarinnar. Þá voru valin verk eftir á þriðja tug kvenna á sýningu sem var m.a. ætlað að gefa þverskurð af því hvað konur væru að gera í myndlist, um leið og sýningin endurspeglaði mikla fjölgun kvenna í myndlist á undanförnum kvennaáratug,“ segir Anna Jóhannsdóttir listfræðingur, en hún heldur utan um sýninguna Kvennatími – Hér og nú þrjátíu árum síðar sem verður opnuð á Kjarvalsstöðum á morgun, klukkan 16.00.

Hvers vegna að kalla saman þennan ákveðna hóp kvenna?

„Í anda kosningarréttarafmælisins var þessum hópi kvenna gert hátt undir höfði með því að kalla hann aftur saman á nýja sýningu, á sama stað, og kanna hvernig þeim hefði vegnað á ferlinum. Þess vegna var öllum sýnendunum frá 1985 boðin þátttaka. Þessar konur eru allar vandaðir listamenn og þær hafa verið virkar á listasviðinu. Val úr stórum hópi umsækjenda á Hér og nú 1985 hefur því verið býsna gott.“

Vinnuferlið og listin

Markmið sýningarinnar er að fylgja þessum hópi listakvenna eftir og varpa ljósi á það sem konurnar eru að gera um þessar mundir en líka að veita innsýn í feril þeirra að sögn Önnu.

„Við leitumst við að ná þessu fram með því að sýna myndir og umfjöllun frá sýningunni 1985, þegar þær eru flestar kornungar „listaspírur“, til samanburðar við nýju verkin á sýningunni núna. Það er dálítið skemmtileg „back to the future“ stemning í þessu. Þá vísar heiti sýningarinnar, Kvennatími, til þess að á sýningunni er skyggnst eftir „tíma“ kvennanna með því að varpa ljósi á sköpunarferli og aðferðir listamannanna, og er það gert með því að sýna, þar sem við á, dálítið af skissum, stúdíum og öðru efni sem tengist vinnuferlinu.“

Þess má geta að tvær kvennanna eru látnar og eðli máls samkvæmt verða ekki sýnd verk eftir þær en Anna segir að fengnar hafi verið að láni skissur eftir þær konur sem ekki hafi verið sýndar áður.

„Óneitanlega er það krefjandi verkefni að sýna verk eftir 27 ólíka listamenn saman í einum sal, þótt rúmgóður sé. Verk eftir hvern sýnanda eru færri núna en á Hér og nú fyrir þrjátíu árum, enda lagði sú sýning undir sig allt rými Kjarvalsstaða. Það flækir síðan töluvert uppsetningu sýningarinnar að sýna, til viðbótar við fullunnin verk, efni sem tengist vinnuferlinu. En það er fyrirhafnarinnar virði og ég lít á það sem örlæti af hálfu listamannanna að vilja deila slíku efni með okkur og sýna þannig á sér nýjar hliðar. Þessi þáttur sýningarinnar getur opnað forvitnileg sjónarhorn á listsköpun kvennanna – og auðvitað á starf listamanna í víðara samhengi.“

Áhrifin á aðra og jafnréttið

Allar eru listakonurnar margreyndar og hæfir listamenn og segir Anna þær hafa á löngum ferli náð að þroska listhugmyndir sínar og þá miðla og aðferðir sem þær hafa tileinkað sér.

„Þær hafa án nokkurs vafa veitt öðrum listamönnum innblástur, konum sem körlum. Bæði með verkum sínum og með kennslu og öðrum störfum á sviði myndlistar.“

Hefur list þeirra eitthvað með jafnrétti að gera?

„ Viðfangsefni verkanna á þessum tveimur sýningum tengjast jafnréttisbaráttunni ekki sérstaklega. Þetta eru listamenn með ólíkan bakgrunn og verk þeirra spanna ýmsar aðferðir, miðla og hugmyndir, og þróunin í verkum þeirra er í takti við hræringar í myndlistinni á undanförnum áratugum. En sýnendurnir eiga það sameiginlegt að vera konur og tilefni beggja sýninganna er viðvarandi þörf fyrir að gera framlag kvenna til lista og menningar sýnilegra en ella, m.a. með sérstökum kvennasýningum. Við undirbúning sýningarinnar hlustaði ég eftir viðhorfum kvennanna til stöðu og möguleika kvenna í listheiminum og raunar birtast á sýningunni tilvitnanir í ummæli þeirra sem vangaveltur um það hvort kyn listamannanna hafi með einhverjum hætti mótað ferilinn og hann hafi í þeim skilningi verið „kvennatími“ og það tel ég að hann hafi verið.“