Málað á myrkur

Helgi Snær Sigurðsson

helgisnaer@mbl.is

Sýning á nýjum málverkum eftir Hallgrím Helgason verður opnuð í dag kl. 17 í galleríinu Tveimur hröfnum og ber hún titilinn Málað á myrkur I – Fyrir utan húsið þitt, um nótt, á meðan þú sefur . Eins og titillinn gefur til kynna kveður við nýjan tón í málverkum Hallgríms. Þau eru máluð eftir ljósmyndum sem hann tók í myrkri af húsum og bílum og hvergi er manneskju að sjá. Fyrir tveimur árum sýndi Hallgrímur í sama galleríi svarthvít málverk í írónískum dúr af mörgum þekktustu rithöfundum þjóðarinnar á 20. öld og í fyrra verk sem hann vann þegar hann bjó í París, á árunum 1993-97, verk sem eru máluð daufum litum, spaugileg og ýkt í teiknimyndastíl.

„Þetta er eiginlega henni að þakka eða kenna, því miður þurfti maður að fara að labba með hund á kvöldin, morgnana, í skammdeginu, í öllum veðrum,“ segir Hallgrímur, spurður að því hvað hafi valdið þessari miklu breytingu í málverkum hans. Með „henni“ á hann við tíkina Lukku sem liggur á gólfi gallerísins. „Einhvern veginn fór þetta að leita á mig þetta skammdegi og á sama tíma var ég búinn að kaupa mér góða myndavél. Þessar nýtískumyndavélar eru svo ljósnæmar að þú getur tekið myndir nánast í kolniðamyrkri og samt sérðu hvað er á þeim. Þær ná öllum smáatriðum. Ég fór að velta því fyrir mér að myrkrið væri aldrei málað og það höfðaði til mín. Á tímabili var ég alltaf með strigann tóman, málaði mjög lítið á hann, lét hann vera hvítan. Nú er ég kominn yfir í andstæðuna, að láta hann vera svartan og tilfinningin var eins og ég væri að mála á myrkur, mála beint á myrkrið. Í rauninni er svarti liturinn grunnlitur í hverri mynd,“ útskýrir Hallgrímur.

Ástaróður til bílsins

Málverkin sýna ólík hús og bíla sem standa fyrir utan þau og spurður að því hvort myndirnar hafi verið teknar á ákveðnu svæði eða hverfi í borginni segir Hallgrímur svo ekki vera. „Ég vildi bara fá tilfinningu fyrir höfuðborgarsvæðinu. Á tímabili var strákurinn minn að æfa fótbolta í Fífunni í Kópavogi, æfingarnar byrjuðu kl. 18.45 og við vorum alltaf mættir hálfsjö og það er ein mynd þarna úr gönguferð um Kópavog. Annars er þetta mest austurbærinn í Reykjavík: Álfheimar, Kambsvegur, Vesturbrún, Langahlíð, Sunnuvegur, Háteigsvegur,“ telur Hallgrímur upp og bendir á verkin sem tilheyra hverri götu.

Hallgrímur segist hafa orðið hugfanginn af dökku bílunum í myrkrinu. „Það stirnir á þá þannig að þetta verður stundum eins og stjörnubjartur himinn eða stjörnukort,“ segir hann og bendir á eitt verkanna þar sem bíllinn sést varla, aðeins endurkast ljóssins á lakki og rúðum. „Bíllinn er ofboðslega miðlægur í okkar lífi en við látum alltaf eins og hann sé ekki til. Fólk tekur ekki myndir af bílnum sínum til að hafa á Facebook,“ segir Hallgrímur kíminn. Bíllinn sé kominn í ónáð, það sé talað illa um hann. „Þetta er svona ástaróður til bílsins áður en hann hverfur alveg. Eftir 50 ár verða þessar myndir fornfálegar,“ segir Hallgrímur og glottir.

-Það hlýtur að hafa verið erfitt að mála svona dökk verk, að ná lýsingunni í myrkrinu?

„Jú, þetta var svolítið snúið. Það tók nokkrar myndir að ná því og líka að finna rétta svarta litinn. Ég þurfti að fara í þrjár búðir í bænum og kaupa fimm tegundir af svörtum lit þar til ég fann loksins rétta litinn, sem var Windsor & Newton í Litum og föndri. Hann þekur vel og er vel svartur,“ segir Hallgrímur. Hann málaði verkin með akrýllitum til að ná mattri áferð, flötu og djúpu myrkri. „Svo getur maður orðið geðveikur af því að reyna að ná einhverjum ávæningi af bílhúddi sem á ekki að sjást en samt aðeins. Maður getur týnt sér í endalausum smáatriðum.“

Kuldinn er þarna ennþá

-Þetta er heilmikið stökk sem þú hefur tekið, frá Parísarverkunum yfir í þessi. Er kaldhæðnin horfin?

Hallgrímur hlær. „Það er kannski eitthvað til í því en kuldinn er alla vega þarna ennþá. Það er yfirleitt kalt á Íslandi á nóttunni og myrkrið er alltaf kalt hérna. Þetta eru skammdegismyndir og mér finnst skemmtilegar þessar andstæður, ísköld nótt og kósí heimili. Við Íslendingar erum alltaf að búa okkur til einhver hreiður, með bílinn fyrir utan húsið og loga á litlum lampa.“

-Eru þetta ekki fyrstu málverkin þín þar sem ekkert fólk er að sjá eða fígúrur?

„Jú, þetta er fígúratíft en engar fígúrur. En samt finnst mér þetta fjalla um fólk því titill sýningarinnar er Málað á myrkur I – Fyrir utan húsið þitt, um nótt, á meðan þú sefur . Það er einhver inni í þessum húsum, einhver á þennan bíl og það liggur einhver þarna inni á bakvið myrkvaða glugga. Mér fannst það spennandi og líka að listamaðurinn stendur vaktina fyrir utan húsið á meðan allir sofa. Það er einhver sögn í því og svo erum við alltaf undir árásum frá fólki.“

-Svo mætir einhver á sýninguna og hrópar: „Þetta er húsið mitt og bíllinn minn!“ Fær hann þá afslátt af verkinu?

Hallgrímur hlær og segist hafa velt því fyrir sér hvort hann ætti að hafa alvöru bílnúmer eða skálduð. „Svo ákvað ég bara að hafa þau alvöru. Þannig að fólk getur fundið bílana sína hérna, keypt þá aftur,“ segir Hallgrímur sposkur og bætir við að það sé smá „stalker element“ í sýningunni.

Hallgrímur segir meirihluta ársins hafa farið í að klára bók sem kemur út í næsta mánuði en hann hafi verið búinn með hana óvenjusnemma og því getað einbeitt sér að málverkunum í sumar. „Maður reynir að nýta kosti þess að vera í tvennu, að reyna að ná aðeins meiri afköstum fyrir vikið af því þú ert alltaf svolítið ferskur þegar þú byrjar aftur að skrifa eða mála,“ segir Hallgrímur um þær ólíku listgreinar sem hann sinnir jöfnum höndum.