Arngrímur Konráðsson

Sólin er að setjast og það er komið kvöld. Fuglarnir hætta einn af öðrum að syngja og hægt og hægt færist kyrrð yfir dalinn. Dalinn þar sem allt er grænt og lognið ræður ríkjum. Dalinn þar sem afi minn og amma áttu heima.

Hann sat á móti mér við dúkað borðstofuborðið með fimm spil í hendinni. „Nei, Þórarna mín,“ sagði hann „ég er alltof gamall til að læra ný spil“. Ég hafði nefnilega enn eina ferðina gert örvæntingarfulla tilraun til þess að kenna afa nýtt spil. Og þó að ég hefði vitað fyrirfram hver viðbrögð hans yrðu mótmælti ég þeim nú samt og sagði honum að hann væri hreint ekki gamall. Áfram hélt ólsenólsen samkvæmt þöglu samkomulagi þangað til amma kallaði á okkur inn í eldhús til að setjast að snæðingi.

Hann Arngrímur afi minn, eða Aggi afi eins og hann var alltaf kallaður, var mér afar mikilvægur maður. Hann var allt í senn kennari, fyrirmynd og góður félagsskapur fyrir litla sonardóttur sem reglulega var svo lánsöm að fá að koma í dvöl til ömmu og afa. Það var nefnilega mikil skemmtun en um leið afar fræðandi, að sitja löngum stundum og hlusta á afa segja með skemmtilegum og líflegum hætti frá löngu liðnum tímum. Frásagnarstíllinn gat þó stundum orðið það litríkur að amma fann sig knúna til að dempa hann örlítið svo að ekki yrði nú gengið fram af barnabarninu. Þær áhyggjur ömmu voru sennilega óþarfar enda hafði barnið stórgaman af, sat með eyrun sperrt og undraðist hve afi vissi mikið, kunni margar vísur og þekkti marga menn.

Hann hreinlega hlyti að vera með greindari mönnum á landinu og þótt víðar væri leitað. Því trúði allavega litla afastelpan hans einlæglega.

Afi var afar heimakær maður og kunni sennilega best við sig í rólegheitum heima með dagblað við höndina, þess vegna var hann oft tregur til að láta draga sig í samkvæmi og á annars konar mannamót.

Það hafðist þó oftast að lokum því amma, sem sjálf var bæði mannblendin og gaf af sér auðveldlega, var gjörn á að gefast ekki upp fyrr en sá gamli hóf sig loksins af stað. Amma þekkti sinn mann vel og vissi að þegar á staðinn var komið yrði afi hrókur alls fagnaðar. Það var hann svo sannarlega. Frá því hann var lítill pjakkur, sem tók að sér að sýna armréttur og beygjur fyrir stelpurnar í húsmæðraskólanum og alveg fram á síðustu stundir hans í þessu lífi. Hvort það var kímnigáfan og frásagnargleðin sem því réði eða einfaldlega hans sterki og um leið óútreiknanlegi persónuleiki, veit ég ekki. Líklega hvort tveggja. Ég veit hins vegar með vissu að hans verður saknað.

Elsku Aggi afi – við þig vil ég segja (ef þú heyrir):

Þú reyndist mér afar góður afi. Þú varst mér mikil fyrirmynd, góður félagi og af þér lærði ég svo ótal margt. Ég mun sakna þín sárt en þær stundir sem ég átti með þér verða mér mikilvægt veganesti í gegnum lífið.

Minningin um afa Agga lifir og mun ætíð verma sorgmætt hjarta, sem saknar afa. Þín afastelpa,

Nú sit ég í Cambridge og horfi á ljósmynd af afa og ömmu þar sem þau sitja í stofunni í Melhúsum í giftingunni okkar Eggerts 2009. Afi og amma misstu helst aldrei af neinum atburðum hjá afkomendum sínum, hvar á landinu sem þeir áttu sér stað. Alltaf voru þau gömlu mætt á Ravinum, enda „ferðamenn að atvinnu“ seinni árin. Það var nú reyndar þannig að amma stjórnaði ferðinni, og afa hefði ekki leiðst að ég tæki það fram að það var amma sem átti heiðurinn af ferðalögum þeirra hjóna, því hún var mikil félagsvera og ævintýrakona. Afi var reyndar líka félagsvera þó að hann væri heldur svifaseinni en amma við að hafa sig af stað. Hann naut því góðs af kraftinum í ömmu, enda dáðist hann að henni fram í fingurgóma. Elskaði hana út af lífinu og talaði fallega um hana. Ég man oft eftir þeim hjónum að kvöldlagi ræða við mig um heimsins mál. Þau voru góð í að hlusta og vildu alltaf heyra hvað ég hafði að segja. Samræðurnar leiddu þó gjarnan á endanum út í að þau játuðu ást sína og aðdáun hvort á öðru. Táruðust yfir lífinu og þeim gjöfum sem það hafði gefið.

Afi Aggi var að eðlisfari léttlyndur og húmorískur maður, glaðbeittur og smellinn en hann átti það hins vegar líka til að vera svolítið kvíðinn. Kvíðinn yfir lífinu og því sem tæki við að því loknu. Við veltum því öll fyrir okkur á einhverjum tímapunkti, en afi staldraði við slíkar hugsanir og færði þær í orð. Eftir á að hyggja held ég að það hafi verið þroskandi fyrir barnabarnið að hughreysta afa sinn og segja honum að þetta yrði allt í lagi.

Afi var óskaplega góður maður. Hann var alltaf reiðubúinn að gera hvað sem var fyrir okkur. Láta renna í sundlaugina seint að kvöldlagi, leyfa tíu ára sonardóttur að keyra eftir malarvegi, draga fram kvikmyndatjaldið til að sýna skyggnimyndir úr utanlandsferðum þegar klukkan sló í miðnætti, skutla okkur hingað og þangað og hírast á hörðu rúmi í bókaherberginu að næturlægi svo við gætum kúrt hjá ömmu. Þetta gerði afi fyrir hálft orð og kvartaði ekki. Að sjálfsögðu undir styrkri stjórn ömmu – en þannig voru bara amma og afi. Tvær yndislegar manneskjur sem sennilega hefðu ekki getað hentað betur hvort fyrir annað. Amma sagði til og afi gerði eins og hún bað – af „fúsum og frjálsum vilja“ að sjálfsögðu, því ekkert vildi hann frekar en að amma væri ánægð.

Eftir að amma dó flutti afi á sjúkrahúsið á Húsavík þar sem hann andaðist sl. laugardag umvafinn hlýrri nálægð frá börnunum sínum, Helgu, pabba og mömmu. Þau héldu í höndina á afa þar til yfir lauk og lásu fyrir hann Davíðssálm 23.

Símtölin í gsm-símann þeirra afa og ömmu verða víst ekki fleiri. Síðastliðin ár var það afi sem var við stjórnvölinn á símanum og snéri honum gjarnan á hvolf eða rangsælis. Þegar símtalið heppnaðist hins vegar var gott að geta sagt góða nótt og Guð geymi þig við afa.

Elsku afi minn, nú segi ég góða nótt og Guð geymi þig í síðasta sinn og kveð ég þig með þökk og virðingu. Þú varst heiðursmaður og kenndir mér svo ótal margt sem ég mun varðveita ævilangt. Þín

Elsku langafi minn. Takk fyrir allar stundirnar sem við áttum saman. Mig langar að segja þér að þú varst besti langafi í heimi og við vorum svo góðir vinir. Ég man að þú talaðir oft um það við mig hversu ánægður þú værir með það að ég væri með blá augu eins og þú, enda eini afkomandi þinn með blá augu. Ég er líka glöð yfir því að vera með eins augu og þú, langafi minn. Ég man líka eftir því að þú sagðir mér að ég væri með svo fallega söngrödd. Ég skal vera áfram dugleg að æfa mig að syngja og kannski fer ég einhvern tíma í kór eins og þú.

Ég mun sakna þín mjög mikið, elsku langafi, en ég veit að langamma verður mjög glöð að hitta þig uppi hjá Guði. Knúsaðu hana frá mér.

Þín langafastelpa,

Við erum stödd í eldhúsinu á Hólaveginum hjá Agga afa og ömmu Ransý. Það er kvöldkaffi og á borðum er bleik glassúrkaka, vínarbrauðslengja og tekex. Við skolum bakkelsinu niður með Melroses tei. Amma hringsnýst í kringum okkur afa eins og hennar er von og vísa. Við afi gerum kaldhæðnislegt grín að lífinu, já og jafnvel dauðanum líka. Ömmu finnst við vera svartsýn. Við afi köllum þetta kaldhæðnishúmor. Við látum dæluna ganga og oftar en ekki segi ég einhverja endemis vitleysu og þá segir amma: „nú ertu orðin alveg eins og hann Aggi afi þinn“. Ég veit ekki hvort ömmu þótti það í raun nokkuð svo slæmt en ég held að við afi höfum bæði verið nokkuð ánægð með þessa samlíkingu. Á morgun ætlum við afi að læra saman. Afi er hafsjór af fróðleik og segir mér oft allskonar sem ekki stendur í bókinni. Við afi höfum þann háttinn á að við skiptumst á að lesa upphátt hvort fyrir annað og amma hlustar – með smá innskotum þó. Í pásu biður amma afa um að spila á píanóið.

Afi er einstaklega músíkalskur maður og hefur mjög gaman af því að spila á píanó og harmóniku. Þegar afi spilar ljómar amma. Því miður hefur afi átt æ erfiðara með spila eftir því sem árin hafa liðið því fingur hans hafa kreppst. Mér finnst afa þó takast vel upp.

Slíkar minningar ylja enn stúlkunni sem eitt sinn las upphátt og drakk Melroses te með afa sínum og ömmu. Samverustundirnar með afa og ömmu í Reykjadal eru nefnilega einar af mínum bestu og dýrmætustu minningum.

Stundirnar með þeim eru þó ekki síst ógleymanlegar fyrir þær sakir hversu skemmtilegar þær voru. Þar sem Aggi afi var, þar var ávallt gaman enda afi, að öllum öðrum ólöstuðum, mesti húmoristi sem ég hef kynnst. Afa var einstaklega lagið að segja skemmtilega frá. Frásagnir afa voru nefnilega svo góðar að þær þurftu alls ekki að líða fyrir sannleikann – að minnsta kosti ekki nema að litlu leyti. Afi kunni alltaf að koma fyrir sig orði og þá þótti aldrei neitt það heilagt að ekki mætti gera góðlátlegt grín að því. Í síðustu heimsókn okkar til afa á sjúkrahúsið á Húsavík nú í sumar var afi sjálfum sér líkur. Hann lék á als oddi og gerði óspart grín að sjálfum sér en þó ekki síst dauðanum. Að sjálfsögðu veltust allir viðstaddir um af hlátri. Þannig gerði afi lífið alltaf miklu skemmtilegra. En nú hlæjum við ekki meira saman, elsku afi minn, en minningarnar um mætan og ekki síst góðan og skemmtilegan mann munu lifa um ókomna tíð.

Ég veit það, afi minn, að amma bíður þín handan þessa lífs með opinn faðminn nú sem aldrei fyrr. Þú kyssir hana kannski frá okkur mér, Arngrími og Arnhildi. Ég held svo að þú ættir að taka lag fyrir hana á nikkuna, mikið yrði hún glöð.

Guð geymi þig, elsku afi minn.

Þín sonardóttir,

Arngrímur hefur kvatt okkur í hinsta sinn. Hann var hvers manns hugljúfi bæði í leik og starfi og hans verður því sárt saknað. Hann hljóp ekki af sér hornin heldur var hans aðal rólegheit og hlýtt viðmót. Slíkt er til þess fallið að vekja traust í samskiptum, bæði hjá ungum og öldnum. Arngrímur var afar barngóður. Barnabörnin áttu með honum margar ánægjustundir, hvort sem var í berjamó eða við sundlaugarþrif, og fyrir langafabörnunum hafði hann alltaf mikinn áhuga. Í þessum samskiptum nýttust einnig vel tónlistarhæfileikar Arngríms. Hann hafði afar næmt eyra fyrir tónlist. Spilaði á píanó og síðar harmonikku nánast fram á síðasta dag, öllu samferðafólki sínu til yndisauka.

Arngrímur fæddist, ólst upp og bjó alla sína tíð í Reykjadal. Þar þekkti hann sérhvern stein og þúfu. Hann hefði líklega aldrei orðið jafn víðförull og hann varð nema fyrir áorkan eiginkonu sinnar Rannveigar, sem dreif þau áfram í ferðalög bæði hérlendis og erlendis. Þessi ferðalög myndaði Arngrímur af miklum myndarskap og átti talsvert safn skyggnimynda frá þessum ferðum. Arngrímur var minnugur og hafði góðan frásagnarstíl. Það var unun að hlusta á hann segja frá ferðalögum eða liðnum atburðum.

Síðustu minningarnar af Arngrími eru frá ferðum hans suður til Reykjavíkur og af sjúkrahúsinu á Húsavík. Þar naut hann sín best með kaffibollann í annarri hendinni og helst súkkulaðimola í hinni. Arngrímur bar sig alltaf vel og það var eins og maður hefði alltaf hitt hann síðast í gær. Elsku Arngrímur, þú tókst lífinu af æðruleysi og lést hverjum degi nægja sína þjáningu. Jarðbundnari maður er vandfundinn. Takk fyrir samfylgdina, hvíl í friði.