Málmfríður Sigurðardóttir

Amma mín var svo góð og fín.

Svona vil ég minnast þín.

Þú varst eins og lóan sem syngur

dirrindí...

Núna væri gott að geta hringt í ömmu, þá gæti hún klárað þetta með mér...

Þann 28. desember kvaddi hún elskuleg amma Malla heiminn. Ég mun sakna hennar sárt alla mína tíð.

Hún var mjög vitur kona og mikill lestrarhestur og það væri örugglega hægt að gera heilt bókasafn úr öllum þeim bókum sem hún las. Ég minnist þess alltaf að ef mig langaði að fræðast um eitthvað eða fá hjálp við námið gat ég alltaf hringt í hana og spurt hana og hún var alltaf með svör við öllu. Það var alltaf gaman að heyra sögurnar hennar um það sem hún hafði upplifað sem var sko ekki lítið. Hún barðist fyrir kvenréttindum, sat á Alþingi fyrir Kvennalistann, upplifði kreppuna fyrir mörgum árum. Ég man að þegar kreppan kom núna þá fussaði hún og sagði „þetta er engin kreppa“.

Ég man þegar ég var lítil og pabbi var að vinna úti á landi, þá fórum við mæðgur og gistum heilt sumar hjá ömmu Möllu á Akureyri. Ég minnist þess sumars með hlýhug í hjarta og allra annarra stunda sem ég fékk með henni. Það var engin amma eins og amma Malla.

Málmfríður Sigurðardóttir var ein greindasta og áhugaverðasta kona sem ég hef nokkru sinni kynnst. Það sem meira var, hún var alltaf hlý og traust vinkona og svo ljómandi skemmtileg.

Fyrstu kynni okkar voru á vorþingi Kvennalistans á Selfossi, rétt eftir kosningarnar 1983. Það var kátt á hjalla og vakað lengi á gistiheimili á árbakkanum. Við Málmfríður uppgötvuðum þarna sameiginlegan áhuga okkar á íslenskum ljóðum og þuldum þau ófá hvor fyrir aðra, hún þó snöggtum fleiri en ég.

Gripum orðið hvor af annarri eins og við gerðum ávallt síðar, vissum stundum ekki hvenær önnur hætti að tala og hin tók við. Alltaf þegar ég heyri Þjóðvísu eftir Tómas Guðmundsson kemur þetta indæla kvöld upp í hugann. Eitthvað var líka sungið og stemningin bætti upp mismikla hæfileika á því sviði. Eftir þetta þekktumst við.

Það var þó ekki fyrr en haustið 1989 þegar Kvennalistakonur lögðu land undir fót, eins og árvisst var, að við urðum samferðakonur og segja má að þeirri vegferð ljúki ekki meðan minningin lifir. Þá var ég nýsest á alþingi, en Málmfríður hafði verið á þingi í tvö ár. Við fengum það hlutverk að heimsækja sveitarstjórnir, vinnustaði og stofnanir á Norðausturlandi og lögðum af stað frá Egilsstöðum til Vopnafjarðar á bílaleigubíl sem ég ók. Málmfríður rifjaði það oft upp að þennan fyrsta dag í ferðinni stálum við konu.

Vinkona hennar slóst óvænt í för með okkur og hana skildum við síðan eftir á Vopnafirði, þar sem hún varð að bjarga sér til baka. Okkur Kvennalistakonum voru allar leiðir færar á þessum tíma. Við vorum í kjördæmi Málmfríðar og alls staðar var okkur tekið með kostum og kynjum. Hún var stjarna á sinn hátt og fullkomlega án þess að gera sér grein fyrir því. Við fórum á þremur dögum frá Egilsstöðum til Vopnafjarðar, Bakkafjarðar, á Þórshöfn, Kópasker og Húsavík. Auk þess dreif hún mig í snögga ferð í Ásbyrgi, sem henni þótti undurfallegt (og mér líka) og við komum líka við heima hjá henni á Jaðri.

Ferðin endaði á fundi á Akureyri og síðasta spölinn hvatti hún mig til að gefa ærlega í svo við yrðum ekki allt of seinar, en eitthvað var klárinn latur svo við vorum ekki alveg stundvísar.

Hún var alltaf ung, en þó með reynslu og visku allra áranna sinna. Aldurslaus á sinn hátt.

Seinni árin, eftir að Málmfríður fluttist aftur norður, höfum við alltaf reynt að ná saman, bæði þegar hún hefur verið fyrir sunnan, en þó einkum þegar ég átti erindi norður. Í einni af þeim ferðum, í janúar 2010, kvaddi hún mig hlæjandi eftir langt síðdegisspjall á Hótel KEA með því að segja: „Þú þarft ekkert að koma í jarðarförina mína, þetta var miklu meira virði.“ Síðan höfum við ýmislegt brallað saman og komi ekkert uppá núna í vetrartíðinni, kemst ég nú samt.

Fjölskyldu Málmfríðar sendi ég innilegar samúðarkveðjur og Möggu sérstaklega þakklæti fyrir að leyfa mér að fylgjast með líðan móður sinnar í blíðu og stríðu.

Málmfríður Sigurðardóttir hefur lokið langri og viðburðaríkri ævigöngu sinni. Þar hverfur af sjónarsviði merk samferðakona sem lifði og hrærðist í mestu breytingum sem yfir samfélagið hafa gengið. Hún vann alla tíð hörðum höndum og tók svo sannarlega þátt í uppbyggingu þjóðfélagsins. Hún fór ung til Reykjavíkur og braust áfram við að afla sér einhverrar menntunar og reynslu. Hún byggði nýbýlið Jaðar með manni sínum, kom upp stórum barnahópi, vann sem ráðskona í vegagerð og á Kristnesi, varð alþingiskona og að síðustu bókavörður á Amtsbókasafninu.

Fyrst og fremst var Malla einstök kona, fluggreind með óbrigðult minni, víðlesin og skemmtileg. Hún varð aldrei gömul í anda og tilsvörum. Kynni okkar spanna allt frá því ég kom í Jaðar í helgarfrí frá Laugum með Þóru elstu dóttur Möllu þar til við kvöddumst innilega eftir gott spjall tveimur dögum fyrir jól. Hún var minn helsti álitsgjafi og fyrirmynd í mörgum málum og mörg eru orðin símtölin og samverustundirnar, ekki síst á vegum Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs. Lífshlaup Möllu er sannarlega þáttur í baráttusögu íslenskra kvenna fyrir kvenfrelsi, náttúruvernd, jafnrétti og velferð. Ástvinum Möllu sendi ég innilegar samúðarkveðjur.

Með virðingu og þökk,

Málmfríður Sigurðardóttir var merk atgerviskona. Lengstan hluta ævinnar vann hún erfiðisvinnu langan vinnudag, sem húsmóðir á barnmörgu heimili og auk þess matráðskona á sumrin og síðar í fullu starfi. Þá sinnti hún kennslu á vetrum í grunnskóla Reykdæla og að aflokinni þingmennsku var hún bókavörður við Amtsbókasafnið á Akureyri. Eins og þessi upptalning sýnir var Málmfríður, eða Malla eins og félagar og vinir kölluðu hana dags daglega, jafnframt önnum dagsins andans manneskja og hámenntuð í bestu merkingu þess orðs. Að henni stóðu sterkir stofnar. Faðir hennar skáldið og bóndinn Sigurður á Arnarvatni og í móðurættina alþingismenn og ráðherrar frá Gautlöndum. Enda var ekki komið að tómum kofunum hjá Möllu þegar kveðskap og bókmenntir eða þjóðlegan fróðleik bar á góma. Við félagarnir Halldór Blöndal og undirritaður þurftum iðulega að játa okkur sigraða fyrir henni þegar slík viðfangsefni voru til umræðu á flakki okkar um Norðurlandskjördæmi eystra hér forðum tíð.

Málmfríður var þó fyrst og síðast réttsýn manneskja og heilsteyptur persónuleiki. Hún var líka tilbúin til að leggja sitt af mörkum í þágu þeirra baráttumála og gilda sem hún hafði leitt til öndvegis lífsskoðana sinna. Kvenfrelsismálin voru henni hjartfólgin eins og stjórnmálaferill hennar ber með sér, en það voru hagsmunir vinnandi alþýðu ekki síður sem og umhverfismál, hagsmunir byggðanna og menningar- og menntamál.

Ég fór fyrst að vita deili á Málmfríði Sigurðardóttur sem nemandi við Laugaskóla uppúr 1970, þar sem Helgi sonur hennar var mér samtíða. Ég heyrði samferðamenn tala um hana af virðingu sem ekki minnkaði þegar ég kynntist öndvegismanninum Eysteini á Arnarvatni, bróður hennar. Það var í spjalli okkar Stefáns Jónssonar og Eysteins sem sú hugmynd kom upp að leita eftir því við Möllu að taka sæti á framboðslista Alþýðubandalagsins við kosningarnar 1979. Þeir félagar tóku báðir vel í hugmyndina og var látið á reyna. Er skemmst frá því að segja að Málmfríður sló til og skipaði 8. sæti listans. Þar með hófust kynni okkar fyrir alvöru og hefur aldrei borið skugga á síðan.

Frá og með 1979 var Málmfríður á framboðslistum í öllum alþingiskosningum í Norðurlandskjördæmi eystra og síðan Norðausturkjördæmi sem fram hafa farið.

Hún leiddi framboð samtaka um kvennalista í þrígang, 1983, 1987 og 1991. Á kjörtímabilinu 1983-1987 var hún landskjörinn varaþingmaður og tók tvisvar sæti á Alþingi en átti þar svo fast sæti á árunum 1987-1991. 1995 var Málmfríður í heiðurssæti framboðslista samtaka um kvennalista en 1999 skipaði hún heiðurssætið á fyrsta framboðslista okkar Vinstri grænna og það gerði hún í öllum kosningum eftir það. Við Vinstri græn kveðjum því virtan félaga og vin og fyrir hönd okkar allra þakka ég henni af hjarta fyrir samfylgdina.

Lífsreynd og vitur lagði hún sitt af mörkum til starfsins og baráttunnar eftir því sem heilsa og kraftar leyfðu fram til hins síðasta. Börnum Málmfríðar og öðrum aðstandendum votta ég samúð og kveð hana við leiðarlok með djúpri virðingu og eftirsjá.

Þegar Kvennalistinn kom til sögunnar 1983 slóst Málmfríður í hópinn, lífsreynd kona, ekkja, sjö barna móðir, sívinnandi, hafði rekið eigið heimili á Jaðri, en líka starfað sem ráðskona hjá Vegagerðinni á sumrum og á Kristnesi, einnig kennt í grunnskóla. Málmfríður var landsþekkt eftir frábæra frammistöðu í spurningakeppni í útvarpi þar sem vel kom í ljós hversu fróð hún var og víðlesin, húsmóðirin úr Reykjadal. Þar var hún ótvíræður sigurvegari og lagði hvern spakan karlinn á fætur öðrum. Hún átti rætur sem lágu djúpt í íslenskri menningu, var afar fróðleiksfús, bókhneigð og skynsöm. Málmfríður kunni ógrynni af ljóðum, vísum og öðru efni utanbókar og hafði á takteinum. Á heimili hennar gegndi ríkisútvarpið lykilhlutverki við miðlun menningar og þess sem helst bar á góma. Hún var ákafur hlustandi og drakk í sig menningu, tónlist, fróðleik og fréttir. Hún var sílesandi, hafði í raun tileinkað sér hraðlestur að eigin frumkvæði, og á haustin var farið í Lestrarfélagið í sveitinni, bókakassar sóttir og vetrarkvöldin notuð til að lesa. Þannig tileinkaði Málmfríður sér skáldskap og ýmsan fróðleik, á íslensku og erlendum málum. Faðir hennar var bæði bóndi og skáld, afi hennar var þingmaður og ráðherra og fleiri karlar í móður- og föðurfjölskyldu hennar höfðu verið alþingismenn. Ekki er víst að hún hafi séð sjálfa sig í því hlutverki, svo hógvær og lítillát sem hún var, og fyrirmyndir fáar, en lífsbaráttan, réttlætistilfinningin og löngun hennar til að leggja þeim lið er vildu rétta hlut kvenna knúði hana til þátttöku. Málmfríður var 60 ára þegar hún var kosin á þing 1987 og hún var ákaflega mikilvæg Kvennalistanum, jók við breidd hans og skírskotun, með rætur í íslenskri mold og menningu langt aftur í aldir jafnframt því að vera 20. aldar kona með fjölbreytta lífsreynslu. Hún var alin upp við og henni voru töm vinnubrögð sem hafa dugað á Íslandi um aldaraðir, kunni að vinna ull í fat og mjólk í mat. Hún var í þingflokki Kvennalistans frá 1987-1991 með sér talsvert yngri konum, sem var henni e.t.v. ekki alltaf auðvelt, en hún gegndi margvíslegum mikilvægum hlutverkum á þingi, átti t.d. sæti í fjárlaganefnd.

Málmfríður var hlýleg og velviljuð, ljómandi skemmtileg, ræðin og yfirleitt glaðleg. Kvennalistakonur lögðu mikla áherslu á að fara um landið, hitta fólk og hlusta á það sem helst brann á því, ekki síst konum. Slíkar ferðir með Málmfríði voru lærdómsríkar og gefandi. Hún þekkti vel til staðhátta, jafnvel á svæðum sem hún hafði ekki farið um áður, og hafði brennandi áhuga á lífi og kjörum fólks. Hún var gædd þeim eiginleika að geta sett sig í spor annarra, sem er lykilatriði fyrir alla sem starfa í stjórnmálum. Við sem vorum með henni í þingflokki Kvennalistans erum þakklátar fyrir að hafa átt samleið með Málmfríði í kvennabaráttunni og vitum að við mælum fyrir munn fjölmargra kvenna sem störfuðu með okkur að hún auðgaði svo sannarlega umræðuna og lagði mikilvæg lóð á vogarskálar kvenfrelsis í landinu.

Þingflokkur Kvennalistans 1987-1991,