Styrktarþjálfun á að gera börnum og unglingum gott

Baksvið

Kristján Jónsson

kris@mbl.is

Dr. Michail Tonkonogi, prófessor í íþróttalífeðlisfræði við Dalarna-háskóla í Svíþjóð, hélt fróðlegan fyrirlestur um styrktarþjálfun barna á ráðstefnu á vegum Háskólans í Reykjavík og Íþróttabandalags Reykjavíkur í síðustu viku. Þar kom ýmislegt fram um hvernig æfingum skal háttað til dæmis varðandi þyngdir og endurtekningar í lyftingum.

Dr. Tonkonogi réðst í erindi sínu að þeirri mýtu að börn og unglingar megi ekki lyfta lóðum. Sá sem þetta ritar var til dæmis alinn upp við slíka umræðu og þá var talið að lyftingar og styrktarþjálfun gætu hamlað vexti barna og unglinga svo dæmi sé tekið. Tonkonogi segir þvert á móti að styrktarþjálfun ætti að gera börnum og unglingum gott en hér er vitaskuld sleginn sá varnagli að ekki er sama hvernig slík þjálfun er stunduð. Æskilegt er að fagmenn hafi umsjón með slíku.

Skiljanlegt þegar upplýsingar lágu ekki fyrir

„Þessi umræða var skiljanleg á sínum tíma þegar ekki lágu fyrir jafnmiklar upplýsingar og færri rannsóknir höfðu verið gerðar. Þá var skiljanlegt að fólk vildi fara varlega í stað þess að valda mögulega skaða. Vísindin hafa vaxið hratt á þessu sviði og nú höfum við aðgang að miklu magni af gögnum og tölfræði. Þrátt fyrir að þekkingin sé til staðar, hjá vísindamönnum og fræðimönnum, þá tekur alltaf tíma að miðla vitneskjunni til þjálfara og kennara. Þekking er fyrirbæri sem tekur breytingum en stundum geta tuttugu ára gamlar skoðanir verið góðar og gildar og stundum ekki,“ sagði Dr. Tonkonogi og bætti við:

„Það er einfaldlega gott fyrir börn og unglinga að auka líkamlegan styrk. Aldrei er þó gott að þvinga þau til þess en um leið og þeim þykir styrktarþjálfun skemmtileg þá virkar hún vel. Ég sé það hjá 11-12 ára krökkum að þegar þau komast í slíka aðstöðu þá hafa þau gaman að því að lyfta, toga og klifra sem dæmi. Er það bara í góðu lagi á meðan þau hafa gaman af því.“

Þekking úr gömlu Sovétríkjunum breiðist út um heiminn

Síðastliðinn áratug hefur Dr. Tonkonogi verið nokkuð upptekinn af styrktarþjálfun barna og unglinga. Sænska íþróttasambandið kom að máli við hann og fékk hann til liðs við sig.

„Fyrir um tíu árum síðan fékk sænska sambandið mig til þess að skrifa fyrir sig skýrslu um hvaða rannsóknir væru í gangi er varða afreksíþróttir. Upp frá því urðu til námskeið og fyrirlestrar fyrir íþróttaþjálfara sem ekki hafði verið boðið upp á áður. Vegna þessa hefur orðið mikil breyting hvað varðar styrktarþjálfun barna en íþróttafélög spá þó misjafnlega mikið í þessu. Sum hafa skoðað málið gaumgæfilega á meðan önnur eru ef til vill rétt að byrja að þreifa fyrir sér.

Bakgrunnur minn er úr Sovétríkjunum og ég gat því borið saman tvö mismunandi kerfi. Annars vegar það sem var í gömlu Sovétríkjunum og hins vegar það sem var í Svíþjóð. Í Sovétríkjunum var markmiðið að búa til íþróttafólk og það er einfaldlega ekki hægt ef horft er framhjá jafn mikilvægum þætti og líkamlegum styrk. Þegar Sovétríkin hrundu þá fluttu vísindamenn þaðan til bæði Bandaríkjanna og Kanada. Þá má segja að þekkingin sem til var í Sovétríkjunum hafi færst yfir á enska tungu og er nú að skila sér til Evrópu. Allt tekur þetta tíma.“

Spáir verri árangri Svía

Við Íslendingar erum mikil íþróttaþjóð, sérstaklega þegar miðað er við hina frægu höfðatölu. Árangur okkar fólks er farinn að vekja töluverða athygli í íþróttaheiminum erlendis. Segja má að Svíar hafi afrekað enn meira en við jafnvel þótt höfðatalan sé tekin með. Svíar eru ekki fjölmennir ef horft er til íbúa heimsins en hafa átt ótrúlegan fjölda af íþróttafólki í allra fremstu röð. Og það sem meira er þá hafa Svíar skarað fram úr í fjölmörgum greinum.

Annika Sörenstam er einn albesti kvenkylfingur sögunnar, Ingmar Stenmark einn sá albesti í alpagreinum, Björn Borg í tennis og Jan-Ove Waldner í borðtennis. Fjölmargir aðrir Svíar hafa verið bestir í heimi í sinni grein um tíma til dæmis í frjálsum og sundi. Einnig í vetraríþróttum eins og Gunde Svan í skíðagöngu. Þá hafa Svíar átt eitt besta lið í heimi í íshokkí árum saman, farið í úrslit og undanúrslit á HM í fótbolta og unnið marga titla í handbolta.

Þegar málið er skoðað er með ólíkindum hversu miklum árangri Svíar hafa náð. Því varð ekki hjá því komist að spyrja dr. Tonkonogi hvert leyndarmál Svía sé, fyrst hann starfar í Svíþjóð.

Leikir krakka skiluðu Svíum frábæru íþróttafólki

„Svíar gerðu auðvitað margt rétt og ýmislegt spilaði inn í frábæran árangur þeirra. Stuðningur hins opinbera við íþróttir og afreksíþróttir var mikill og ennþá er mikið fjárfest í íþróttum í Svíþjóð. Ef við förum tvo áratugi aftur í tímann þá var mikið um alls kyns íþróttaiðkun að ræða sem ekki var skipulögð. Krakkar léku sér úti í garði að eigin frumkvæði og þótti mjög eðlilegt. Þessi hegðun krakka skilaði sér í frábæru íþróttafólki seinna meir.

Því miður breyttist þessi hegðun og krakkar leika sér ekki út í garði í íþróttum. Nú sækja þau eingöngu skipulagðar íþróttaæfingar. Af þeim sökum er ég ekki viss um að árangur Svía verði áfram jafn góður á heimsmælikvarða. Við sjáum núna ýmis vandamál. Fremur lítið hlutfall krakka er mjög virkt þegar kemur að hreyfingu. Talsvert hlutfall krakka eru nánast óvirkt hvað hreyfingu varðar. Áður og fyrr voru nánast allir krakkar virkir í einhvers konar hreyfingu. Í þessu tel ég velgengni Svía í íþróttum hafa falist. Breytist þetta ekki þá efast ég um að við náum jafn miklum árangri eftir tuttugu ár,“ sagði dr. Michail Tonkonogi ennfremur þegar Morgunblaðið ræddi við hann á ráðstefnunni í HR.