Djassdiskahátíð

Á Jazzhátíð Reykjavíkur fyrr í þessum mánuði voru fernir útgáfutónleikar geisladiska. Það er árviss atburður að hátíðin sé tími djassgeisladiskanna – ekki jólin. Þessir diskar sýna að íslenskur djass stendur jafnfætis því besta sem boðið er uppá á Norðurlöndum um þessar mundir og hér reyni ég að rekja það sem heillar, en læt smávægilegar aðfinnslur lönd og leið.

Alþjóðlegur Andrés Þór

Ypsilon er fimmti diskur Andrésar Þórs gítarleikara, fyrir utan það sem hann hefur gefið út með ASA tríóinu og Bonsom, og þeirra bestur. Á Jazzhátíð Reykjavíkur í hittifyrra lék hann með þessum kvartetti og voru það einir albestu tónleikar þeirrar hátíðar. Agnar Már píanisti og Andrés Þór þekkja hvor annan út og inn og hinn danski Richard Andersson (með færeysk/íslenska blóðið í æðum) bjó hér um tíma og var vítamínsprauta fyrir íslenskt djasslíf. Trommarinn bandaríski, Ari Hoenig, kom svo hingað sérstaklega til að leika með kvartettnum á djasshátíð og þegar hann kom hingað aftur í apríl í ár, með píanistanum Kenny Werner, var gæsin gripin. Árangurinn er frábær, níu ópusar eftir Andrés Þór af ýmsum gerðum. Mér finnst þessi diskur betri því oftar sem ég hlusta á hann. Tónsmíðarnar eru oftast kveikja fyrir spuna þó ballöðurnar „April“ og „Snævi“ séu töfrandi. Það er skemmtilegt hvernig Agnar Már leikur rýþmískar línur þar sem Ari sólóar yfir og allt í kring. Þetta er tónlist þar sem sólóar bassa og trommu fléttast inní heildina og fáir trommarar eru færari Ara í hinni melódísku trommulist. Tónn Richards er voldugur og Agnar Már spinnur alltaf fallega og inngangur hans að „Snævi“ er ein af þessum perlum sem hann þræðir jafnan uppá festi sína. Andrés Þór er að sjálfsögðu miðpunktur spunans og leikur hans verður æ hnitmiðaðri með árunum. Það bregður fyrir ýmsum stílbrigðum á skífunni og hinu rokkaða „Biscuit“ fylgir klassísk fjórskipt blússveifla í „Simple Question“. Engin keðja er sterkari en veikasti hlekkurinn og hér fyrirfinnst sá ekki. Ópusarnir eru að vísu misjafnir að gæðum en spilamennskan ekki.

Fjölbreytnin í fyrirrúmi

Fyrsta skífa bassaleikarans ástsæla, Þorgríms Jónssonar eða Togga einsog hann er gjarnan nefndur, kom út á djasshátíð. Constant Movement nefnist hún og samanstendur af tíu ópusum, sömdum á löngu tímabili og í ólíkum stíltegundum. Þetta er þó ekki „hitt og þetta“-skífa heldur ríkir gott jafnvægi milli ópusanna. Sá fyrsti „Humble“ gefur tóninn. Hefst í norrænum anda líkt og Niels-Henning og Ole Koch hefðu vélað um, þó Kjartan Valdimarsson píanisti og Toggi séu af annarri gerð, en fljótt víkja norrænu hughrifin að mestu fyrir poppaðri laglínu er blásararnir, Ari Bragi Kárason trompet- og flygilhornleikari og Ólafur Jónsson tenórsaxófónleikari, koma til sögunnar og innsiglar Kjartan umskiptin í sóló sínum. Kjartan er alstaðar aflvaki í hryninum og ekki í ósvipuðu hlutverki og Aggi í næsta ópus, „Mountain View“, en hér er enginn Ari Hoening; þó trommarinn Þorvaldur Þór Þorvaldsson sé fær í flestan sjó, hef ég varla heyrt hann leika djass síðan skífan hans góða, samnefnd honum, kom út 2009. Er það miður. Toggi á góðar djassballöður á skífunni, en þá list hans þekkjum við vel af fyrri hljóðritum. „From Above“ og „Snær“ eru þeirrar ættar og þarna blæs Ólafur Jónsson boppaðan sóló og það glittir í glissið hans Ara Braga, sem setur víða svip sinn á tónlistina. Rokkaður hrynur „In Berlin“ kemur ekki í veg fyrir norræn hughrif í ópsunum og trompetsóló Ara Braga feikn skemmtilegur með trillur sínar, boppskotinn og „rafmælsaður“ í senn. Það er samhljómur með nýjustu tónlist súpergrúppunnar Anness og Togga í frumbræðingsáhrifum laganna „Hringrás“ og „Constant Movement“ og auðvitað hlýtur balkantónlistin að skjóta upp kollinum hjá jafn balkanvönum bassaleikara: „Eastern Time Zone“ er þeirrar ættar. Flott fumraun Togga sem hljómsveitarstjóra og sérdeilis hlustendavæn skífa, sem á erindi langt útfyrir þröngan hóp djasstrúarmanna.

Svífandi draumur Agnars Más

Við þurfum ekkert að kvarta yfir skorti á píanódjasstríóplötum þó enn bíði djassunnendur spenntir eftir slíkum skífum frá meisturunum Eyþóri Gunnarssyni og Kjartani Valdimarssyni. Að öðrum ólöstuðum er Agnar Már Íslandsmeistari djasstríóplatnanna og fulllangt síðan síðasta tríóplata hans, Kvika , leit dagsins ljós; átta ár. Ég held að enginn íslenskur djassleikari hafi komist nær því að fanga hinn íslenska tón í djassskáldskap sínum, sem hann vefur oft meistaralega inní tónlist sína. Það gerir hann í ríkari mæli á Svifi en Kviku þó sú síðarnefnda sé enn magnaðri djassplata með skírskotun til meistara allt frá Monk til Tristano milli seiðandi norðurljósadjassins. Ég efast ekki um að spunaævintýri hans „Djúpið“ hafi þroskað enn frekar hinn persónulega stíl hans, sem er einstakur á sinn hátt. Titillag skífunnar ásamt lögum einsog „Eyði“ eru hógvær impressjónísk tónaljóð þar sem hinn íslenski tónn er ofinn við djasspíanóstíla nútímans. Þess gætir þó enn frekar í hraðari lögum einsog „Sjúbbí dú“ og „Garri“. Kraftmiklir ópusar sem brjóta upp innhverfa umgjörð skífunnar. Valdimar Kolbeinn á hvern bassasólóinn öðrum betri og þeir eru alltaf hluti af þeirri heild sem hver ópus Agnars Más er. Scott McLemore er traustur trommari og trommusóló hans í „Sjúbbí dú“, samofinn píanóleik Agnars, er glæsilegur. Lokaópusinn „Stilla“ er óvenjufagurt söngljóð með klassískum undirtóni og minnir stundum á John Lewis með Bach í lokatónunum.

Skemmtidjass af fínustu sort

Það er ekkert hrist framúr erminni að spila skemmtidjass í anda söngglöðu djasssmásveitanna fyrir stríð. Secret Swing Society hefur hljóðritað eina slíka, en sveitin var stofnuð í Hollandi þar sem þeir félagar voru við nám og spiluðu á götum úti og er þeir bættu söngnum við hljóðfæraleikinn jukust tekjurnar til muna. Það þarf engan að undra, því þeir hafa náð ágætis valdi á ólíkum stíltengundum „close harmony“-söngsins allt frá Miles-bræðrum til Five Spirits of Rhythm. Þessa gleðitónlist djassins mátti ekki heyra á fyrstu lp-endurútgáfum djassmeistaranna. Þar voru hinar veigameiri tónsmíðar í fyrirrúmi – nema á Fats Waller-plötunum þar sem skemmtunin var í æðra veldi og á þessari skífu er einmitt einn af yndislegustu ópusum píanómeistarans að finna, ,Dream Man“. Kristján Tryggvi Marteinsson, sérfræðingur okkar í skálmi, er því miður ekki á píanó á skífunni, en spilar því meira á píanóharmonikku. Hann er kjölfestan í sveitinni ásamt gítarleikaranum Guillaume Heurtebize, sem semur flest laganna og tekst einkar vel að ná anda millistríðsáranna, svo maður telur sig þekkja mörg laganna, en veit bara ekki hvaðan. Hann er djangóískur í anda einsog í „Terte de la Coq Stomp“ og svo eru Louis Prima-áhrifin frá Las Vegas-árunum hans auðheyrð í „I Wanna Be Like You“. Grímur Helgason er lipur klarínettuleikari og Dominykas Vysnilaukas mjúktóna trompetleikari þó tónninn sé á stundum klemmdur, þó þeir séu ekki sólleikarar á borð við Kristján og Guillaume. Andri Ólafsson er bassaleikarinn og lék hann um tíma með hinu sögufræga tríói Kristjáns, K-tríóinu, en er nú einn af liðsmönnum Moses Hightower. Hann notar „slap-bass“ tæknina óspart. Allir syngja þeir og þar að auki er Bo Halldórsson gestur og fer vel með skemmtilegan texta Andra „Glans“, en Andri samdi lagið ásamt Kristjáni. Fyrir utan ópus Wallers má hér finna „After You've Gone“ og snilldarsöngdans Gershwin-bræðra „Nice Work if You Can Get it“. Þessi plata ætti að vera til á hverju heimili þar sem menn vilja auka gleðina með ágætu millistríðs-djasspoppi, þó sveiflan sé á stundum eilítið stirð uppá evrópsku. Það var hún líka í Heitapotts-kvintetti Djangos og Grappelli – hin ekta fjórskipta djasssveifla náði hvergi fullkomnun nema hjá blökkum Ameríkönum.