Íslendinga þyrsti í fréttir

Sigtryggur Sigtryggsson

sisi@mbl.is

Atburðir í þorskastríðunum voru dramatískir og mikið fréttaefni á sínum tíma. Fólkið þyrsti í fréttir og dagblöðin voru ein helsta fréttalindin í þá daga. Það var mikið lagt undir á Morgunblaðinu að gera slíkum fréttum góð skil. Ef einhver stóratburður varð var ekki horft í kostnaðinn heldur pöntuð flugvél ef þurfti og menn sendir á staðinn. Þetta átti við um alla mikla fréttaatburði, t.d. náttúruhamfarir og stórslys.

Hér verður lýst ferð Morgunblaðsmanna til að afla frétta og mynda af stóratburðunum í mynni Seyðisfjarðar fimmtudaginn 11. desember 1975. Þessi ferð var nú reyndar í skrautlegri kantinum. Hafa ber í huga að tæknin var skammt á veg komin á þessum árum. Ekki var búið að finna upp internetið og Morgunblaðið hafði ekki yfir að ráða tæki til að símsenda myndir eins og seinna varð.

Nokkru eftir ásiglinguna á varðskipið Þór bárust fréttir af atburðunum til ritstjórnar Morgunblaðsins. Var þá strax ákveðið að senda menn austur með flugvél. Til fararinnar völdust tveir blaðamenn, þ.e. höfundur þessarar greinar og Þórleifur Ólafsson, svo og tveir ljósmyndarar, Sveinn Þormóðsson og Friðþjófur Helgason.

Við vorum hálfgerðir stráklingar á þessum tíma utan Sveinn, sem var gamalreyndur ljósmyndari sem lengi hafði unnið á blaðinu. Við undirbjuggum ferðina sjálfir ásamt þeim Birni heitnum Jóhannssyni fréttastjóra og Matthíasi Johannessen ritstjóra. Báðir voru þeir afar áhugasamir um fréttir af þorskastríðinu eins og Styrmir Gunnarsson ritstjóri, sem var mest i stjórnmálaskrifum í gamla daga.

Hrollkalt í flugvélinni

Lagt var í hann um þrjúleytið á tveggja hreyfla flugvél. Flugstjóri var Sigurgeir Sigurðsson. Við vorum rétt komnir í loftið þegar Sigurgeir flugstjóri uppgötvaði að hitakerfið í vélinni var bilað. „Þið verðið annað hvort að snúa við og lenda eða láta ykkur hafa fimmtán stiga frost til Egilsstaða,“ sagði Sigurgeir. Ekki kom til greina að hætta við því þá var ferðin til einskis farin. Þetta var ekki gæfuleg flugferð, skítkalt í vélinni, ókyrð í lofti og að auki var allt svo hrímað að ekki sást út úr vélinni. Sérstaklega var Sveini kalt því hann var bara í nælonskyrtu undir úlpunni. En við lentum á Egilsstöðum heilu og höldnu. Strax var brunað í kaupfélagið á staðnum og keyptar síðar nærbuxur og hlýir bolir á okkur alla áður en við lögðum í hann niður á Seyðisfjörð í bíl.

Reiknað hafði verið með því að Þór sigldi inn til Seyðasfjarðar en það varð ekki raunin, heldur lá varðskipið í Loðmundarfirði, þar sem skemmdir voru kannaðar. Nú þurfti að hafa snör handtök og útvega bát til að sigla með hópinn út í Loðmundarfjörð. Tókst að leigja vélbátinn Ottó Wathne til fararinnar en skipstjóri var Trausti heitinn Magnússon. Það var skítabræla þennan dag, norðaustan slampandi, eins og sjómenn segja, og hríðarveður.

Þegar komið var út í Loðmundarfjörð lágu þar tvö varðskip, Þór og Ægir, sem kominn var á staðinn. Varðskipsmenn á Ægi voru svo vinsamlegir að lýsa upp Þór svo ljósmyndararnir næðu sem bestum myndum af skemmdunum. Ekki fengu Morgunblaðsmenn að fara um borð en viðtal fékkst við Hermann Sigurðsson stýrimann, sem lýsti atburðum dagsins í gegnum talstöð.

Við vorum í Loðmundarfirði um áttaleytið um kvöldið og tíminn orðinn naumur. Ottó sigldi á fullri ferð til Seyðisfjarðar þar sem greinarhöfundur og Friðþjófur urðu eftir en Sveinn og Þórleifur brunuðu upp á Egilsstaði þar sem Sigurgeir og flugvélin biðu.

Vel gekk að starta öðrum hreyflinum en illa gékk að koma bakborðshreyflinum í gang. Þegar það loksins tókst varð alveg rosalegur hávaði svo Sigurgeir varð að drepa á hreyflinum. Þá kom í ljós að pústgreinin var laus frá. Nú voru góð ráð dýr því enginn var að vinna á vellinum. Sigurgeir fann grjót og gat barið pústgreinina á sinn stað. Síðan var farið í loftið og flugið suður gekk vel. Hitakerfið var enn bilað en mönnum leið betur því þeir voru betur klæddir en í ferðinni austur.

Í Reykjavík gékk á með dimmum éljum og þurfti flugvélin að hringsóla nokkra stund áður en hægt var að lenda. Þá var klukkan farin að ganga tólf um kvöldið. Brunað var niður á Mogga í Aðalstræti og filmurnar framkallaðar með hraði.

Blaðið fór seint í prentun

Greinarhöfundur var búinn að semja fréttina á Seyðisfirði og símsenda hana suður. Þetta tölublað Morgunblaðsins fór seint í prentun. En það sem skipti öllu máli var að blaðið hafði að geyma frásögn og myndir frá þessum örlagaríka atburði í þorskastíðinu.

Daginn eftir kom Þór inn til Seyðisfjarðar. Greinarhöfundur tók viðtöl m.a. við Helga Hallvarðsson skipherra og Friðþjófur tók myndir.

Hann náði m.a. mynd af togvíraklippunum frægu sem mikið höfðu verið í fréttum. Klippurnar höfðu fram að þessu verið leyndarmál. Þetta efni birtist í Morgunblaðinu daginn eftir.