Almenna bókafélagið gefur út bókina Gjaldeyriseftirlitið. Vald án eftirlits? eftir lögfræðinginn og sagnfræðinginn Björn Jón Bragason. Í bókinni er fjallað um umsvif gjaldeyriseftirlits Seðlabankans frá því að því var komið á fót í kjölfar þess að gjaldeyrishöftum var komið á í árslok 2008. Verkið byggir á mörgum heimildum, jafnt rituðum og munnlegum, og höfundur ræddi við á sjötta tug manna við ritun þess. Í textanum sem fylgir hér að neðan er neðanmálsgreinum sleppt.
Fyrstu verk Ingibjargar
Eitt af fyrstu verkum Ingibjargar Guðbjartsdóttur hjá nýstofnuðu Gjaldeyriseftirliti Seðlabankans var að hefja rannsókn á Aserta, félagi fyrrum samstarfsmanna sinna. Hún leitaði til lögmannstofunnar Lex eftir áliti á því hvort Aserta bryti gegn gjaldeyrisreglum Seðlabankans og hvort félagið þyrfti starfsleyfi frá Seðlabankanum. Álit Lex reyndist vera að starfsemi Aserta fæli í sér brot þar eð afhending á krónum færi fram á Íslandi. Hinn 11. nóvember 2009 sendi Ingibjörg Fjármálaeftirlitinu tilkynningu, fyrir hönd Gjaldeyriseftirlits Seðlabanka Íslands, þess efnis að það grunaði forsvarsmenn Aserta um brot á lögum um gjaldeyrismál. Bréfinu fylgdu ýmis skjöl sem þóttu sýna fram á brotin. Lögum samkvæmt bar Fjármálaeftirlitinu að rannsaka meint brot á gjaldeyrislögum. Engin rannsókn fór þó fram í málinu af hálfu Fjármálaeftirlitsins í kjölfar tilkynningarinnar og rúmri viku síðar var það framsent til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra. Undir fylgibréfið skrifuðu fyrir hönd Fjármálaeftirlitsins þeir Gunnar Þ. Andersen forstjóri og Gunnar Haraldsson stjórnarformaður. Auk þeirra komu fram nöfn fjögurra ábyrgðarmanna kærunnar hjá Fjármálaeftirlitinu. Einn þeirra var áðurnefndur Ari Tómasson sem sjálfur hafði komið að viðskiptum Aserta. Af átta starfsmönnum gjaldeyrisborðs Straums-Burðaráss, sem starfað höfðu í sátt og samlyndi fyrstu mánuði ársins 2009, höfðu þrír lagt fyrir sig gjaldeyrisviðskipti hjá Aserta, þeir Markús Máni Michaelsson, Gísli Reynisson og Ólafur Sigmundsson, tveir fært sig yfir til Gjaldeyriseftirlitsins, þau Ingibjörg Guðbjartsdóttir og Pétur Steinn Pétursson, og einn til Fjármálaeftirlitsins, Ari Tómasson. Þau þrjú síðastnefndu stóðu öll að kærunni sem var lögð fram á hendur Aserta.[...]
Ingibjörg yfirheyrð
Hin nánu tengsl Ingibjargar Guðbjartsdóttur við fjórmenningana í Aserta ollu starfsmönnum efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra verulegum heilabrotum og umtalsverðum vandræðum. Í öllu sem kom Ingibjörgu við þurfti því að fara með gát og haga málinu þannig að ekki þyrfti að yfirheyra hana með réttarstöðu sakbornings. Ingibjörg var boðuð í skýrslutöku sem fram fór þremur vikum eftir handtökurnar. Það kom í hlut Berglindar Kristinsdóttur lögreglufulltrúa að yfirheyra hana. Í yfirheyrslunni upplýsti Ingibjörg að hún hefði áður litið svo á að viðskipti Aserta væru með þeim hætti að reglur Seðlabankans ættu ekki við um þau. Reglurnar hefðu þó að hennar mati verið óskýrar og óljósar. Eftir að hún hóf störf hjá Seðlabankanum og tók að rannsaka viðskipti Aserta og fleiri aðila hefði skoðun hennar breyst og kallaði hún því eftir áliti frá Lex lögmannsstofu til að fá gleggri lögfræðilega mynd af málinu. Niðurstaða þeirrar úttektar var sú að viðskiptin kynnu að brjóta í bága við lög og reglur um gjaldeyrisviðskipti. Hún ákvað því að tilkynna Aserta til Fjármálaeftirlitsins fyrir hönd Seðlabankans. Í tilkynningu Ingibjargar til Fjármálaeftirlitsins kom fram að um væri að ræða „grun um stórfelld brot gegn gjaldeyrislögum og reglum Seðlabankans“. Í yfirheyrslunni reyndi Ingibjörg að gera lítið úr aðkomu sinni að viðskiptunum. Það væri „út í hött“ að hún hefði hannað þessi viðskipti.Þá sagði hún það
rangt að þeir fjórmenningar hafi fengið mig til þess að leiðbeina þeim og ráðleggja hvort og hvernig þessi viðskipti gætu átt sér stað. Ég svaraði einstökum spurningum frá þeim og það var vinargreiði. Ég fékk aldrei neinar greiðslur frá þeim og hafði aldrei heildaryfirsýn yfir það sem þeir voru að gera.
Ingibjörg kvaðst hafa farið „yfir drög fyrir þá um samning sem þeir voru að gera við evrópska seðlabankann“ og síðan bent „þeim á atriði sem þeir ættu að vara sig á. ... Ég var bara að gera þeim greiða“. Ingibjörg viðurkenndi aftur á móti að það væri rétt að hún hefði sagt Aserta AB vera erlendan aðila og ætti því ekki að falla undir reglur Seðlabanka Íslands. „Þetta sagði ég miðað við þær forsendur sem ég hafði þá til að fara eftir,“ en um miðjan aprílmánuð 2009 hefði hún farið að velkjast í „vafa um að starfsemi Aserta væri í lagi“. Hún kvaðst hafa fengið símtal frá Markúsi Mána eftir að hún hóf störf hjá Seðlabankanum og fannst henni svo að skilja að „hann væri að fiska hvort það væri verið að skoða þá“. Við störf sín hefði hún komist yfir gögn um bankareikninga Aserta og séð að þeir hefðu fært peninga hingað til lands í eigin nafni. „Þá var mér mjög brugðið,“ eins og hún orðar það.
Það voru nokkur tíðindi fyrir Asertamenn að sjá að Ingibjörg hefði svo snemma, um miðjan aprílmánuð 2009, byrjað að efast um lögmæti starfsemi þeirra. Þeir voru í talsverðum samskiptum við hana eftir þann tíma og lítilsháttar eftir að hún hóf störf í Seðlabankanum, innan við tveimur mánuðum síðar. Þeir hittu hana á nokkrum fundum til að ræða þessi mál og fá lögfræðilega ráðgjöf. Einnig gengu mörg tölvuskeyti á milli þeirra. Í einu þeirra frá Ingibjörgu til Ólafs, dagsettu 22. maí 2009, túlkar hún fyrir þá svar við fyrirspurn sem þeim hafði borist frá sænska fjármálaeftirlitinu og kveðst skilja það svo að þeir séu ekki starfsleyfisskyldir. Ingibjörg þekkti til sænskra lögfræðinga, sem hún mælti með fyrir Asertamenn og las yfir gögn frá sænska fjármálaeftirlitinu er vörðuðu starfsemi Aserta AB í Svíþjóð. Nokkrum dögum síðar skrifaði hún í svari við frekari fyrirspurnum frá þeim, þegar klukkuna vantaði tvær mínútur í tvö eftir miðnætti: „Sælir. Þið verðið að afsaka hvað þetta kemur seint, en sjálfboðavinnan fyrir fyrirtæki í greiðslustöðvun [Straum] dróst á langinn fram eftir kvöldi.“ Síðan koma margvíslegar ábendingar til þeirra um hvernig þeir skuli haga samningsgerð fyrir félagið. Bréf Ingibjargar endar með orðunum: „Þið hringið í mig ef það er eitthvað. Gangi ykkur vel! Kveðja Ingibjörg.“
Aðspurð af lögreglu kvaðst Ingibjörg ekki hafa talið sér heimilt að láta hina ákærðu vita af viðhorfsbreytingu sinni og fyrirhugaðri kæru og þá hefði hún heldur ekki mátt kalla eftir sjónarmiðum þeirra. Kvaðst hún hafa reynt að takmarka samskipti sín við þá meðan á rannsókn málsins stóð. Af yfirheyrslunni yfir Ingibjörgu má ráða að hún hafi lagt sig fram um að Asertamenn fengju ekki veður af því að hún væri komin á þá skoðun að viðskiptin væru ólögleg og að hún væri að undirbúa sakamál gegn þeim. Þeir voru því grunlausir um sinnaskipti hennar. Þetta kemur einnig heim og saman við frásögn Ólafs Sigmundssonar, en hann minnist þess að hafa hitt Ingibjörgu eftir að hún var komin til starfa í Seðlabankanum og að hún hafi þá beðið hann sérstaklega að láta sig vita ef hann yrði var við að einhverjir væru mögulega að brjóta gjaldeyrisreglurnar. Hafði Ólafur heitið henni því.
Til baka
Leita í greinasafni
Prenta grein
