Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Arkitektar geta haft mikil áhrif á samfélag sitt og það gerði Rögnvaldur Ólafsson svo sannarlega þótt hans nyti ekki lengi við. Hann nam húsagerðarlist fyrstur Íslendinga og var að því leyti brautryðjandi. Hannaði fjölda húsa, svo sem opinberra bygginga á þeim tíma, þegar nýtt Ísland var að mótast og framkvæmdahugur með þjóðinni,“ segir Björn G. Björnsson leikmyndahönnuður.
Á dögunum kom út hjá Hinu íslenska bókmenntafélagi bók Björns um Rögnvald Ólafsson. Fyrsti arkitektinn – Rögnvaldur Ólafsson og verk hans heitir bókin sem er 240 blaðsíður með um 500 ljósmyndum, sem Björn hefur flestar tekið sjálfur. Verk þetta er í anda margs þess sem Björn hefur starfað að í áranna rás, sem hönnuður sýninga, höfundur bóka um söguleg efni og umsjónarmaður sjónvarpsþátta. Rit Björns er ekki aðeins eiguleg myndabók heldur nýtt og mikilvægt framlag til þekkingar á sögu íslenskrar byggingarlistar á 20. öld.
Nafnið var víða en söguna vantaði
Rögnvaldur Ólafsson var fæddur vestur við Dýrafjörð árið 1874. Ungur fékk hann áhuga á hönnun og húsum og hélt því til Danmerkur til náms í arkitektúr. Þaðan sneri hann heimastjórnarárið 1904 og varð fyrsti húsameistari ríkisins, eins og það heitir nú. Á árunum sem fóru í hönd kom Rögnvaldur að hönnun alls um 150 húsa, það er 30 kirkna, 70 barnaskóla og um 50 annarra húsa. Þessar byggingar eru í öllum landsfjórðungum og þekktastar þeirra eru sennilega Húsavíkurkirkja, Vífilsstaðaspítali, gamla pósthúsið í Kvosinni og Staðastaður, Sóleyjargata 1, þar sem í dag eru skrifstofur forseta Íslands. Einnig má nefna hús bændaskólanna á Hvanneyri og Hólum í Hjaltadal.„Nafn Rögnvaldar birtist víða, en söguna vantaði,“ segir Björn sem á árunum 1987-91 vann 60 stutta sjónvarpsþætti fyrir Stöð 2 sem hétu Áfangar og fjölluðu um sögustaði, kirkjur og menningarminjar. „Í grúski viðvíkjandi þáttunum sá ég að Rögnvaldur Ólafsson hefði teiknað þetta og hitt húsið, en sáralítið fannst þó skrifað um þennan mann sem þó svo sannarlega markaði spor. Fyrir vikið varð Rögnvaldur í leyndardómi sínum svolítið spennandi. Árið 1995 fór ég víða um landið og aflaði efnis í heimildamynd um arkitektinn og verk hans sem sýnd var í sjónvarpinu 1996. Þá lá orðið fyrir talsvert af heimildum og alltaf er eitthvað að bætast við. Þegar ég skoðaði þetta allt í samhengi síðar sá ég að þarna væri komið efni í bókina sem nú er komin út, en það vantaði myndir af húsunum.“
Kirkjur sem eiga sér systur
Í bókinni eru alls um 600 myndir og teikningar. Sjálfur fór Björn um landið og tók nýjar myndir af Rögnvaldarhúsum sem eru í flestum landsfjórðungum. Flest þeirra standa enn. „Dagsverkið var ótrúlega drjúgt, en Rögnvaldur var líka á alveg réttum tíma. Heimastjórninni fylgdi framfarahugur svo byggja þurfi skóla, sjúkrahús, kirkjur, prestssetur og svo framvegis og þá munaði um arkitektinn. Í bókinni segir meðal annars frá skissum að háskóla í burstabæjarstíl og ráðherrabústað sem til stóð á reisa á Arnarhóli árið 1913, fallegar byggingar sem hefðu sómt sér vel,“ segir Björn. Þarna var Rögnvaldur fyrstur til að koma fram með hugmynd að stórri byggingu í stíl burstabæjanna íslensku.Þótt Vífilsstaðaspítali sé sennilega þekktasta verk Rögnvaldar Ólafssonar er hann þó ekki síður nafntogaður fyrir kirkjurnar; svo sem systurnar þrjár í Hjarðarholti í Dölum, Breiðabólstað í Fljótshlíð og á Húsavík sem eru úr timbri, allar í svipuðum stíl, grunnmyndin er grískur kross með turn í einu horninu. Aðrar systur eru steinsteyptu kirkjurnar í Hafnarfirði, Keflavík og á Fáskrúðsfirði, sem allar voru byggðar 1914.
Til baka
Leita í greinasafni
Prenta grein
