Reyndi að skrifa góða og sanna sögu

Einar Falur Ingólfsson

efi@mbl.is

Skáldsaga Elísu Jóhannsdóttur, Er ekki allt í lagi með þig? , bar sigur úr býtum í samkeppninni um Íslensku barnabókaverðlaunin 2017. Voru úrslitin tilkynnt við athöfn í Lindaskóla í gærmorgun og fékk Elísa þá um leið afhent fyrsta eintak bókar sinnar sem kom út í gær.

Í umsögn dómnefndar verðlaunanna segir að Er ekki allt í lagi með þig? sé skemmtileg og spennandi unglingasaga í hæsta gæðaflokki, saga sem fjallar á nýstárlegan hátt um einelti frá sjónarhóli bæði gerenda og þolenda en eineltið fer að hluta fram á netinu.

Sagan er sögð fjalla um vináttu, vinslit, foreldravandamál og það að standa með sjálfum sér – heitar og flóknar tilfinningar sem allir unglingar kannast við.

Í káputexta bókarinnar segir að þegar Ragnheiður flytur í bæinn sé hún tilbúin að hefja nýtt líf; gleyma eineltinu í gamla skólanum og eignast vini í þeim nýja. Það byrjar vel þegar Hekla, vinsælasta stelpan í skólanum, kynnir hana fyrir fótbolta og strákunum í 10. bekk en fljótlega splundrast vinahópar og engin leið er að vita hverjir eru með manni í liði.

Endurskrifaði frá grunni

Elísa Jóhannsdóttir er bókmenntafræðingur að mennt og Er ekki í lagi með þig? er fyrsta skáldsaga hennar.

Hún segist hafa byrjað að skrifa þessa sögu fyrir fimm til sex árum. „Það er orðið býsna langt síðan og ég hef unnið í þessu samhliða vinnu og barneignum; hef gripið í þetta þegar ég hef getað,“ segir hún og brosir en Elísa á tvö ung börn og er nú í fæðingarorlofi en hún hefur undanfarið starfað sem markaðs- og kynningarstjóri við Háskóla Íslands. Þá hefur hún þýtt skáldsöguna Villt eftir Cheryl Strayed en hún útskrifaðist úr meistaranámi árið 2006.

Þegar Elísa er spurð hvernig staðið hafi á því að hún byrjaði að skrifa þessa sögu fyrir unglinga segir hún kveikjuna hafa verið þegar auglýst var eftir handriti að barna- eða unglingabók en hún hafði þá lengi ætlað sér að skrifa unglingabók um einelti.

„Ég sendi reyndar ekki inn handrit það árið en fyrsta útgáfa sögunnar var í bloggformi, sem gekk ekki alveg upp,“ segir hún. „Ég endurskrifaði söguna því alveg frá grunni og hún breyttist við það.

Sagan er sögð frá tveimur sjónarhornum, tveggja stelpna, og lesandinn les til skiptis kafla með frásögnum þeirra.“

Bara saga um krakka

Elísa segir söguna ætlaða lesendum í 8. til 10. bekk. „Upphaflega hugsaði ég hana fyrir yngri lesendahóp en svo þróaðist sagan þannig að hún varð fyrir eldri krakka.

Annars hugsaði ég ekki mikið út í það fyrir hverja ég væri að skrifa. Ég var bara að skrifa sögu um krakka á þessum aldri og reyndi að skrifa eins góða og sanna sögu og ég mögulega gæti.“

Hún sendi því tilbúið handrit í samkeppnina núna og vann svo að henni í sumar með ritstjóra frá Forlaginu, eftir að dómnefndin hafði ákveðið að sagan fengi verðlaunin.

Eins og fyrr segir er Elísa bókmenntafræðingur og segist alltaf hafa lesið barna- og unglingabókmenntir og fylgst vel með þeim samhliða öðrum bókmenntum. Í BA-ritgerð sinni fjallaði hún um þrjár bækur fyrir ungmenni.

Varð fyrir einelti í skóla

Eitt umfjöllunarefni nýju bókarinnar er einelti en það þekkir Elísa af eigin raun.

„Já, ég var lögð í einelti þegar ég bjó í Danmörku 12-13 ára gömul. Mig hefur lengi langað til að skrifa um þetta, alveg síðan ég fór að hugsa mér að skrifa sögur. Mig langaði ekki til að vinna úr minni reynslu eða fjalla um hana á nokkurn hátt. Eineltið sem ég varð fyrir stóð stutt yfir. Ég var látin skipta um skóla því mamma, sem er grunnskólakennari, sá að það gekk ekkert að tala við skólastjórnendur og tók mig þá bara úr skólanum. Það tók mig nokkuð langan tíma að vinna úr þessari reynslu en ég gerði það þó þegar á unglingsárunum. Þetta hefur ekkert verið á sálinni á mér en ég fylgist vel með eineltisumræðu, hef lesið um það bækur og finnst fókusinn alltaf vera á þeim sem verða fyrir eineltinu. Í þessari bók er ég að segja sögu af tveimur stelpum og þar er einelti en fórnarlambið er ekki ein af aðalsöguhetjunum. Ég er meira að fjalla um það hver leggur í einelti og af hverju og hvers vegna hinir gera ekki neitt. Að skoða hver tekur þátt í því og hver ekki og hvenær fólk tekur þátt í eineltinu og hvenær ekki.“

Elísa bætir við að bókin fjalli um mjög margt annað og hún sé ekki niðurdrepandi lesning. „Hún fjallar til að mynda einnig um það að eignast vini og um vinsældir, um að vera í fótbolta og ýmislegt annað...“

Fleiri bækur væntanlegar

Þegar spurt er hvort Elísa vilji markvisst koma boðskap á framfæri í sögunni neitar hún því, að öðru leyti en því að fólk hugsi sig um áður en það tekur þátt í einhverju slæmu og reyni líka að koma í veg fyrir það ef það sér eitthvað slæmt gerast.

En er það ekki vindur í segl hennar, nýs rithöfundar, að fá viðurkenningu sem þessa?

„Jú, tvímælalaust,“ svarar hún. „Það er vissulega gaman. Næst kemur vonandi frá mér lítil barnabók, sem er ágætlega komin á veg, og svo er ég með handrit að fullorðinsbók sem ég hef líka verið að skrifa á undanförnum árum.“

Það er því kraftur í Elísu og flæðir úr skáldæðinni.

„Það koma gusur öðru hvoru og þá er gott að vera skipulögð,“ segir hún. „Þá hjálpar líka til að vera ekki með sjónvarp!“

Örva höfunda til skrifta

Verðlaunasjóður íslenskra barnabóka, sem stendur að íslensku barnabókaverðlaununum, var stofnaður 30. janúar 1985 í tilefni af sjötugsafmæli Ármanns Kr. Einarssonar rithöfundar (1915-1999). Að sjóðnum standa fjölskylda Ármanns, bókaútgáfan Vaka-Helgafell, nú innan vébanda Forlagsins, IBBY á Íslandi og Barnavinafélagið Sumargjöf. Fulltrúar þeirra skipa dómnefnd sem velur úr handritum en einnig eru í henni hverju sinni tveir grunnskólanemar, fulltrúar lesenda. Að þessu sinni voru það þau Bergþóra Sól og Veigar Elí úr Lindaskóla í Kópavogi.

Megintilgangur sjóðsins er að örva höfunda til að skrifa fyrir börn og unglinga og stuðla þannig að auknu framboði úrvalslesefnis fyrir æsku landsins. Sjóðurinn efnir árlega til samkeppni um Íslensku barnabókaverðlaunin sem veitt eru fyrir það handrit sem dómnefnd þykir best hverju sinni.