Helgi Vífill Júlíusson helgivifill@mbl.is Ársvöxtur útlána til ferðaþjónustu mældist 23% frá júlí 2016 til júní 2017. Skuldsetning fyrirtækja í landinu er enn sögulega lítil og eiginfjárstaða góð.

Skýrari merki má nú sjá um aukinn vöxt skulda heimila og fyrirtækja. Litið til fyrstu tveggja fjórðunga ársins mælist í fyrsta skipti frá hruni meiri hækkun í skuldum en landsframleiðslu. Þetta kemur fram í ritinu Fjármálastöðugleiki, sem Seðlabankinn birti í gær.

Vöxtur gengis- og verðlagsleiðréttra skulda mældist 4,7% á ársgrundvelli í lok annars ársfjórðungs; 2,2% hjá heimilum en 7,2% hjá fyrirtækjum.

Skuldsetning fyrirtækja er enn sögulega lítil og eiginfjárstaða þeirra almennt góð. „Hlutfall skulda einkageirans af landsframleiðslu hefur lækkað hratt á síðustu árum en síðustu fjóra ársfjórðunga hefur það haldist nánast stöðugt. Þróun gengis íslensku krónunnar á liðnu ári hefur mikil áhrif á þróun skulda og þá sérstaklega fyrirtækja en rúm 34% skulda þeirra eru tengd erlendum gjaldmiðlum,“ segir í Fjármálastöðugleika. Af þeim sökum var litið til gengis- og verðslagsleiðréttra skulda að ofan.

Útlánavöxtur ferðaþjónustu

Útlán til ferðaþjónustu nema tæplega 17% af heildarútlánum stóru viðskiptabankanna til fyrirtækja og hafa nú náð ámóta vægi og útlán til sjávarútvegs. Ársvöxtur útlána til ferðaþjónustu mældist 23% frá júlí 2016 til júní 2017.

„Að nokkru leyti kann útlánaaukningin að endurspegla nákvæmari skráningu,“ segir í Fjármálastöðugleika. Útlán til greinarinnar nema um 9% af heildarútlánum bankanna til viðskiptavina. „Útlán til ferðaþjónustu vega því nokkuð í bókum viðskiptabankanna og útlánaáhætta þeim tengd gæti verið hlutfallslega meiri en sem nemur vægi þeirra,“ segja skýrsluhöfundar.

Skuggabankakerfið hefur fjármagnað vöxtinn

Samhliða hægari vexti í ferðaþjónustu gætu fyrirtækin í greininni sameinast í meiri mæli. Slíkir samrunar kalla oft á aukið lánsfé. „Hingað til hefur vöxtur greinarinnar að hluta til verið fjármagnaður utan bankakerfisins, af einstaka fagfjárfestasjóðum eða með stofnun samlagshlutafélaga um einstaka fjárfestingu. Með færri og stærri aðilum í greininni kann mótaðilaáhætta bankanna að aukast,“ segir í ritinu.

Í fjárfestingarkönnun Seðlabankans, sem framkvæmd var fyrr á árinu, kemur fram að hlutfall þeirrar atvinnuvegafjárfestingar á árinu 2016 sem fjármögnuð var með lánsfé hafi verið um 40% og að fyrirtækin búist við svipuðu hlutfalli í ár. Þetta er nokkur hækkun frá fyrri árum.

Eins og þekkt er hefur leigjendum fjölgað á íbúðamarkaði. Fleiri íbúðir eru nú í eigu fasteignafélaga en áður og ætla má að ákveðin tilfærsla á íbúðaskuldum hafi átt sér stað frá einstaklingum og yfir á fasteignafélög. Skýrir það, að mati skýrsluhöfunda, að hluta til aukinn skuldavöxt fyrirtækja umfram heimili.

Vöxtur í íbúðalánum

Skuldir heimila voru 77% af vergri landsframleiðslu í lok júní 2017 og hækkaði hlutfallið um hálfa prósentu á fyrri helmingi ársins. „Aukning í skuldum heimila stafar af vexti nýrra íbúðalána en önnur neytendalán hafa dregist saman jafnt og þétt síðustu ár,“ segir í Fjármálastöðugleika. Fara þurfi aftur til ársins 2010 til að finna meiri hækkun á skuldum en verga landsframleiðslu yfir sex mánaða tímabil. Þá kom hækkunin til vegna samdráttar landsframleiðslu en ekki skuldavaxtar eins og nú. Þrátt fyrir aukningu skulda vaxa ráðstöfunartekjur enn hraðar og hrein eign heimilanna eykst enn. Viðnámsþróttur heimila er því enn að styrkjast.