Ánægjuleg tíðindi af dómurum

Aðalfundur Dómarafélags Íslands var haldinn föstudaginn 24. nóvember sl. Þar urðu þau tíðindi að félagið samþykkti siðareglur fyrir dómara.

Í hinum nýju siðareglum, sem birtar eru á heimasíðu Hæstaréttar, er að finna margþættar reglur sem eru til þess fallnar að styrkja dómara í starfi, kannski einkum í þá átt að hver og einn þeirra beiti þeim viðmiðunum sem nauðsynlegar eru þegar þeir rækja starfa sinn. Kveðið er á um þætti eins og sjálfstæði, óhlutdrægni, heilindi, velsæmi, jafnrétti fyrir lögum og fleira gott.

Þó að þetta séu allt atriði sem ættu að vera dómurum „í blóð borin“ er enginn vafi á að setning þessara siðareglna er til þess fallin að styrkja þessi grunnviðhorf í sýslan þeirra. Þess vegna ber að fagna því að félag dómara skuli setja svona reglur.

Á undanförnum misserum og árum hefur dunið á dómstólunum, og þeim sem þar vinna, hvöss gagnrýni, sem hefur byggst á því að þeim grunnviðhorfum, sem siðareglurnar kveða á um hafi ekki verið fylgt í störfum þeirra. Má sjálfsagt segja að sá sem hér heldur á penna hafi verið sá gagnrýnandinn sem mest hefur farið fyrir. Nú síðast gaf hann út bókina „Með lognið í fangið“, þar sem finna má margþætta gagnrýni af þessu tagi, sem einkum beinist að æðsta dómstólnum, Hæstarétti. Ég sé ekki betur en í 8. gr. siðareglnanna sé mönnum í minni stöðu (dómari sem látið hefur af störfum) send sérstök orðsending um að haga gagnrýni á dómskerfið á þann hátt sem ég hef gert með því að gæta þess að gagnrýni sé yfirveguð, rökstudd og málefnaleg.

Það er því sérstakt ánægjuefni að sjá nú félag dómara bregðast við þessu á þann hátt sem hér um ræðir. Í siðareglunum felst auðvitað engin bót fyrir þá sem hafa mátt þola rangláta dóma í fortíðinni. Hins vegar vona ég að í setningu þeirra felist eins konar heitstrenging um bætt vinnubrögð í framtíðinni.

Þó að fagna beri setningu siðareglnanna skulum við samt vera minnug þess að það eru verkin sem tala en ekki fallegir stafir á blaði. Ég vil trúa því að framvegis munum við ekki sjá menn dæmda fyrir annað en þeir eru ákærðir fyrir. Einnig að sakborningar verði ekki dæmdir í fangelsi fyrir umboðssvik, án þess að sannaður sé á þá auðgunartilgangur eða fyrir markaðsmisnotkun án þess að sýnt sé að tilgangur viðskipta hafi verið að halda ranglega uppi verði hlutabréfa á markaði. Og ég vil líka trúa því að framvegis verði réttur sakborninga í refsimálum, sem koma til meðferðar dómaranna, betur tryggður en verið hefur; þeir fái nægan tíma til að verja sig, fái óheftan aðgang að rannsóknargögnum máls og að mál þeirra verði ekki dæmd af dómurum sem teljist vanhæfir vegna tengsla við sakarefnið. Að öllum þessum atriðum er vikið í bók minni og rökstutt af nákvæmni hvar pottur hafi verið brotinn.

Verði niðurstaðan af setningu siðareglnanna sú sem efnin standa til getum við óskað okkur sjálfum og þjóðinni til hamingju með siðbótina sem hér hefur orðið.