Mikil glíma sem reyndi á þolrifin

Sviðsljós

Ágúst Ingi Jónsson

aij@mbl.is

Skipverjar á nýju togurunum Breka VE og Páli Pálssyni ÍS gera nú klárt fyrir heimsiglingu frá Kína. Ráðgert er að skipin leggi af stað frá Rongcheng á þriðjudaginn kemur, 20. mars, og komi til landsins um miðjan maí. Heimkoman verður þá um 20 mánuðum síðar en vonir stóðu til þegar Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum og Hraðfrystihúsið-Gunnvör á Hnífsdal gengu frá smíðasamningum í byrjun maí 2014.

„Þegar upp er staðið teljum við okkur vera að fá mjög góð skip á hagstæðu verði en eðlilega á eftir að reyna á það eins og með önnur ný skip,“ segir Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, framkvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar í Vestmannaeyjum, um nýjan Breka. Hann segir að síðustu mánuðir hafi verið erfiðir í samskiptum við kínverska fyrirtækið og þá ekki síst lokametrarnir.

„Þegar við gengum frá samingum reiknuðum við í sjálfu sér ekki með að skipasmíðastöðinni tækist að afhenda skipið á árinu 2016 eins og áskilið var í samningi. Hins vegar gerðum við okkur vonir um að fá skipin síðsumars 2017 og geta þá jafnvel siglt heim norðausturleiðina, norður fyrir Síberíu.

Af því varð ekki en núna eru skipin komin í okkar eigu og undir íslenskan fána. Ég er að vona að skipin verði komin á lokadegi vetrarvertíðar, föstudaginn 11. maí.“

Tekist á á síðasta fundinum

Sigurgeir segir að í raun hafi skipin verið að mestu leyti tilbúin síðasta vor. Þá hafi verið eftir að ljúka ýmsum minni háttar atriðum en einnig lokafrágangi til að uppfylla íslenskar kröfur um aðbúnað og öryggi við erfiðar aðstæður á Íslandsmiðum. Það hafi hins vegar dregist úr hömlu að ganga frá þessum þáttum þó svo að ákvæði smíðasamnings hafi legið ljós fyrir en nú sé búið að laga allt, sem út af hafi staðið.

„Þessi töf sem varð til viðbótar um nánast heilt ár er algerlega óskiljanleg,“ segir Sigurgeir. „Hugmyndir Kínverjanna voru að afhenda skipin ekki eftir þeirri lýsingu sem við gáfum þeim og samið var um. Þeir ætluðu einhvern veginn að þreyta okkur til að taka við skipinu í því ástandi sem þeir vildu en það var ekki í samræmi við samningskröfur. Ekki heldur í samræmi við íslensk viðmið, sérstaklega um aðbúnað sjómanna.

Hugsunarháttur Kínverja er gjörólíkur okkar og í raun hófust samningaviðræður þegar leið á smíði skipanna og við lentum í þeim pakka að reynt var að toga og teygja öll ákvæði samningsins. Síðasti fundurinn um afhendingu skipanna stóð í 16 klukkutíma eins og gerist verst í kjarasamningum á Íslandi. Á þeim fundi var tekist á og allur tónskalinn tekinn en á endanum náðum við að loka samningi. Gengið var frá uppgjöri á skipunum og þau komust í okkar eigu,“ segir Sigurgeir.

Traust er ágætt en eftirlit betra

Hann hefur eindregnar skoðanir á kínversku samfélagi og heldur áfram: „Kína er fornfrægt menningarríki sem kommúnísk alræðisstjórn hefur leikið grátt. Japönskum samstarfsmönnum varð afar starsýnt á það þegar þeir voru að hefja endurvinnslu á afurðum þar fyrir 2-3 áratugum að gamla fólkið var ofan í skurðum að grafa, bar þunga hluti og vann almennt mestu erfiðisstörfin en unga fólkið vann við pappíra, samskipti og stjórnun.

Þeir spurðu eðlilega að því hverju það sætti. Svarið var hræðilegt. Í menningarbyltingu Maó formanns lét hann taka af lífi alla þá sem höfðu aflað sér menntunar og þekkingar. Þeir sem lifðu hana af voru án menntunar og þekkingar.

Í Kína, eins og í öðrum fyrrverandi kommúnistaríkjum, var markmiðið að breyta grunngildum samfélagsins. Afleiðingin er sú að fullkomið vantraust skapaðist milli einstaklinga og stofnana samfélagsins. Það er afar merkilegt að ef þú semur við Japani þarf ekkert að skrifa. Allt stendur eins og stafur á bók. Handtak skiptir öllu, alveg eins og við þekktum hér á Íslandi.

Afleiðing kommúnísks þjóðskipulags er að í Kína snýr allt á haus. Allt vald og eftirlit var komið í hendur ríkisins og engin ábyrgð lengur hjá einstaklingum. Afleiðingin er hrikaleg því hugsunarhátturinn verður ábyrgðarleysi. Í viðskiptum er það því þannig að ef einhverjum tekst að svindla á þér, þá er það ekki hans sök heldur þín, þar sem þú tékkaðir vinnubrögðin ekki af. Þú varst svo vitlaus að láta svindla á þér!

Kristín Jóhannsdóttir, nágrannakona mín í Eyjum, skrifaði góða bók um námsdvöl sína austan járntjalds. Þar hefur hún eftir Lenín að traust sé ágætt en eftirlit betra. Eftir þessa reynslu játa ég að mér verður ansi mikið hugsað til þeirrar þróunar sem er að eiga sér stað hér á landi,“ segir Sigurgeir Brynjar.

Hagstæðara en annars staðar

Hann segir að kaupverð hvors skips sé 11,5 milljónir Bandaríkjadala eða hátt í 1.200 milljónir króna. Frá þeirri upphæð dragist dagsektir en á móti komi eftirlitskostnaður sem hafi verið mikill á smíðatímanum. Eigi að síður séu fyrirtækin að fá skipin á hagstæðara verði en annars staðar hefði boðist. Gengið hafi verið til samninga við kínversku skipasmíðastöðina eftir að hafa fengið tilboð frá stöðvum í Danmörku, Kína, Noregi, Póllandi og Tyrklandi. Kínverjarnir hafi einfaldlega boðið best.

Hann segir að það hafi verið mikil glíma að ljúka þessu og hún hafi reynt á þolrifin. Ekki síst hjá eftirlitsmönnum fyrirtækjanna, hönnuðum og skipverjum, sem hafi staðið sig mjög vel við erfiðar aðstæður og dvalið langdvölum í Kína. Þeir eigi miklar þakkir skildar fyrir frábært starf við erfiðar aðstæður.

Ekki gott að hafa ekki skip

Sigurgeir segir að tafirnar hafi haft talsverða erfiðleika í för með sér fyrir Vinnslustöðina.

„Við seldum Jón Vídalín 2016 og síðan Gullbergið 2017. Það er auðvitað ekki gott fyrir útgerðarfyrirtæki að hafa ekki skipakost og við gátum ekki afkastað því sem til stóð með útgerð Breka. Við keyptum gamla Pál Pálsson að vestan, nú Sindra VE, til að brúa bilið að hluta en gerðum að sjálfsögðu ráð fyrir því að Breki yrði löngu komin og ekki seinna en haustið 2017.“