Höfum búið við svikalogn

Ásgeir Ingvarsson

ai@mbl.is

Undanfarin ár hefur almennt verið stöðugleiki í verðlagi á Íslandi, en ég vil meina að um sé að ræða svikalogn. Með sterkari krónu, og þar með lækkun á verði innflutningsvöru og aðfanga til framleiðslunnar, hafi íslensk fyrirtæki náð að halda aftur af verðhækkunum þó að laun hafi hækkað mjög mikið. Nú er svo komið að atvinnulífið getur ekki lengur haldið aftur af hækkununum og óttast ég að von sé á verðbólguskoti.“

Þetta segir Andri Þór Guðmundsson, forstjóri Ölgerðarinnar, en hann fjallaði um rekstarumhverfi íslenskra fyrirtækja á Iðnþingi á dögunum.

Andri bendir á að um leið og styrking krónunnar hafi hjálpað íslenskum fyrirtækjum að standa undir miklum launahækkunum, og haldið verðbólgu í skefjum, þá hafi sterkari króna um leið veikt stöðu útflutningsfyrirtækja og flökt á genginu torveldi áætlanagerð og útflutning enn frekar. „Þetta er ekki rekstrarumhverfi þar sem íslenskur iðnaður á auðvelt með að þrífast,“ segir hann. „Við bætast síðan óraunhæfar væntingar fulltrúa launþega í kjarasamningsviðræðunum framundan sem sprengja væntanlega alla ramma og kveða á um hækkanir sem engar forsendur eru fyrir. Væri fátt annað mögulegt en að velta miklum launahækkunum út í verðlagið og værum við þá komin aftur í þetta ástand þar sem launahækkun og verðbólga eiga í stöðugu höfrungahlaupi.“

Eiga inni skattalækkun

Upp er komin staða sem erfitt gæti reynst að leysa úr á farsælan hátt. Andri segist hafa bundið miklar vonir við SALEK-samkomulagið, þar sem notast var við norrænt vinnumarkaðsmódel og reynt að semja um bætt kaup og kjör með gagnsæjum og skynsemislegum hætti. Segir hann tilburði launþegasamtaka ekki falla að þessu módeli. Andri bendir einnig á að atvinnulífið búi við hátt vaxtastig, enn hafi ekki verið að fullu losað um höft á fjármagnsflutningum, og vinnuveitendur eigi inni skattalækkun. „Eftir að tryggingagjaldið var hækkað í kjölfar efnahagshrunsins hefur þessi launaskattur lækkað sáralítið. Var tryggingagjald 5,34% árið 2007, fór upp í 8,65% og hefur síðan þá lækkað í smáum skrefum um 1,8 prósentustig, eða niður í 6,85%. Tryggingagjaldið bætir við allan þann þrýsting sem er á fyrirtækjunum í landinu og vantar lækkun um 1,5 prósentustig til að þessi skattur verði á svipuðum stað og fyrir hrun,“ segir hann. „Er þá eftir að nefna að aðrir skattar hafa hækkað töluvert og t.a.m. að tekjuskattur á hagnað fyrirtækja hefur frá árinu 2008 farið úr 15% í 18% og loks í 20%.

Þar með er ekki allt upp talið og segir Andri að íslenskur iðnaður þurfi líka að glíma við ört hækkandi raforkuverð. „Hjá Ölgerðinni hefur meðalverð á kílóvattstund hækkað um 87% frá 2012 og 64% frá 2014 án þess að megi sjá að nokkur forsenda sé fyrir svona miklum hækkunum.“

Orkufyrirtækin eru flest í eigu hins opinbera og mætti því líta á hækkun raforku umfram það sem eðlilegt getur talist sem viðbótarskatt. „Íslensk fyrirtæki nutu áður góðs af því að raforka var ódýrari hér á landi en víða erlendis, en nú er það forskot óðara að hverfa og samkeppnishæfnin skert sem því nemur. Ekki er að sjá að neinar kostnaðarsamar framkvæmdir við uppbyggingu orkuinnviða geti skýrt þessa hækkun, heldur virðist hún fara beint inn í kerfið sem aukinn hagnaður, og áfram til eigenda orkufyrirtækjanna sem eru ríki og sveitarfélög.“

Þurfa á útflutningi að halda

Nú gætu lesendur spurt hvort íslenskur iðnaður geti ekki lagað sig að rekstrarumhverfinu með enn frekara aðhaldi og hagræðingu. Andri segir að stöðug vinna sé í gangi enda keppi innlendir framleiðendur við erlenda vöru og þurfi að vinna hylli neytenda á sömu forsendum. „En við getum t.d. illa keppt við breskan iðnað sem býr við lægri framleiðslukostnað á hverja einingu, stöðugri gjaldmiðil og lægri vaxtakostnað. Í tilviki Ölgerðarinnar þá er t.d. Pepsi Max sem framleitt er á Íslandi fyllilega sambærilegt við Pepsi Max frá Bretlandi nema hvað íslenska framleiðslan er á margan hátt kostnaðarsamari.“

Andri bendir líka á að með bættri samkeppnishæfni myndu skapast forsendur til að efla útflutning, sem myndi þýða betri nýtingu framleiðslutækja og vinnuafls, fjölgun starfa og lægra verð. „Í augnablikinu er útflutningur ekki stór hluti af rekstri Ölgerðarinnar, en fyrir fyrirtæki eins og okkar er lífsnauðsynlegt að vinna stöðugt að aukinni framleiðni, sem má ýmist gera með tækniþróun og framförum í framleiðslunni eða með auknu framleiðslumagni. Hér hvíla milljarðar í vélbúnaði, sem við borgum íslenska vexti af, og ef okkur tekst að koma meiru í gegnum pípurnar þýðir það að kostnaðurinn á hverja einingu lækkar sem síðan skapar svigrúm til verðlækkana til hagsbóta fyrir innanlandsmarkaðinn,“ segir hann. „Við erum stöðugt að velta við steinum og leita leiða til að ná fram aukinni hagkvæmni, en við þurfum líka á útflutningi að halda til þess að geta vaxið og dafnað og náð niður einingakostnaði.“