Hver var Gunnar Ormslev?

Af djassi

Vernharður

Linnet

Gunnar Ormslev fæddist í Hellerup, einni af útborgum Kaupmannahafnar, þann 22. mars 1928. Móðir hans, Áslaug Jónsdóttir, var íslensk, en faðirinn, Jens Gjeding Ormslev, danskur. Tónlistin átti snemma hug hans allan og besti vinur hans í Hellerup var Arnvid Meyer, sem seinna varð einn helsti trompetleikari Dana. Þeir stofnuðu strákaband í gaggó og spiluðu á dansæfingum og víðar. Strax eftir stríð heimsóttu foreldrar Gunnars Ísland með einkasyninum, en hann hafði komið hér áður sem barn. Hingað var siglt með Esju í júlí 1945 og haldið heim með Lagarfossi tæpum tveimur mánuðum síðar. Fjölskyldan bjó hjá frændfólki í Hafnafirði og þar kynntist Gunnar tveimur hafnfirskum strákum: Guðmundi Steingrímssyni trommara og Eyþóri Þorlálssyni gítar- og bassaleikara. Þeir fóru að leika saman djass og léku fyrir dansi í Flensborg og í Gúttó í Hafnarfirði.

Gunnar kom hingað einn árið eftir og var ætlun hans að komast til Bandaríkjanna að læra að spila djass. Móðir hans samþykkti það ekki nema hann lærði eitthvað „nytsamlegt“ áður og úr varð að hann hóf nám í tannsmíðum hjá frænda sínum, Jóni Hafstein tannlækni. Þar var einnig í læri Kristín Classen, sem enn er á lífi og vel ern. Hún sagði mér að tónlistin hefði verið það eina sem Gunnar hugsaði um og að Ísland hefði bara átt að vera viðkomustaður á leiðinni til fyrirheitna djasslandsins.

Áðuren Gunnar hélt til Íslands 1946 hljóðritaði strákabandið, sem hann og Arnvid léku með, tveggja laga lakkplötu – kveðjuplötuna. Sú plata er enn varðveitt og áratugum seinna sagði Mayer mér að Gunnar hefði borið af þeim öllum sem djassleikari.

Gunnar stofnaði G.O. kvintettinn, þar sem Guðmundur Steingrímsson og Eyþór Þorlákssom léku með honum svo og Steinþór Steingrímsson píanisti og Ólafur Gaukur gítarleikari og lék kvintettinn veturinn 1946-47 í samkomusal Mjólkurstöðvarinnar, þarsem vinsælir dansleikir voru haldnir. Með þeim kvintetti eru til nokkrar upptökur.

Bestir á festívalinu

Haustið 1947 leysti Gunnar nafna sinn Egilson af hólmi í hljómsveit Björns R. Einarssonar og í ársbyrjun 1948 gekk hann til liðs við KK-sextettinn, en þar sem hljómsveitarstjórinn Kristján Kristjánsson blés í altósaxófón varð Gunnar að skipta yfir á tenór. „Gunnar kunni ekkert að lesa þegar hann kom til mín,“ sagði Kristján síðar, „en ég hef aldrei vitað nokkurn eins fljótan að læra. Eftir viku las hann allt sem ég setti fyrir hann.“ Um haustið gekk Gunnar að nýju til liðs við Björn R. og lék með honum þar til hann hélt til Svíþjóðar 1955, til að leika með hljómsveit Simons Brehms. Toppdjasshljómsveit Svía.

Í Svíþjóð fékk hann fína dóma. Per Dido skrifaði „Hinn ungi Gunnar lék af mikilli leikni, en með dálítið grófan tón, og minnti um margt á Flip Phillips í fraseringum.“ Í annarri umsögn segir að „ungi Íslendingurinn leiki í Stan Getz-stíl og eigi eftir að setja mark sitt á stjörnusveit Simonar“.

Gunnar kom heim eftir árið þótt Simon byði honum að leika með sér áfram og hann fengi tilboð um að leika með stórsveit trompetleikarans Thores Ehrlings. Fljótlega stofnaði hann fræga hljómsveit er fékk gullverðlaun á Heimsmóti lýðræðissinnaðrar æsku og stúdenta í Moskvu 1957 sem besta djasshljómsveit festívalsins. Aðeins örfáar upptökur hafa varðveist með þeirri hljómsveit, en auðheyrt að slík djasshljómsveit hafði varla heyrst hérlendis, og vinnutilboðin streymdu að utan „en strákarnir vildu vera heima“, sagði Ormslev seinna.

Frægt er einvígi hans og höfuðtenórista Evrópudjassins, Bretans Ronnie Scott. Um það segir í Jazzblaðinu 1952: „Það er fyrst þegar hann leikur við hliðina á jafn miklum snillingi og Ronnie Scott er, að við heyrum, að Gunnar er ekki aðeins besti djassleikari hér á landi heldur fáum við sönnur þess að leikur hans gefur lítt eftir því bezta erlendis.“

Tæpum 20 árum seinna sat ég, eftir tónleika, með Ronnie á hinum fræga klúbbi hans í London og fór hann fögrum orðum um tenórsaxófónleik Gunnars.

Eins og leikið í gær

Gunnar hafði allt til þess að bera að verða einn af fremstu djassleikurum Evrópu, en hér á Íslandi var einangrunin of mikil og tækifærin of fá. Hann lést aðeins 53 ára, 24. apríl árið 1981, um það leyti sem endurreisn íslensks djass var að hefjast. Þar hefði hann leikið stórt hlutverk. Hljóðritanir hans hafa margar varðveist og gaman hefur verið að lesa ritgerðir nemenda í djazzsögu við Tónlistarskóla F.Í.H, sem þeir hafa skrifað eftir að hafa hlustað á úrval þeirra. Það er einsog tónlist hans sé jafn lifandi og hún hefði verið leikin í gær. Nemendur segja meðal annars:

,,Það fyrsta sem maður tekur eftir í spilastíl Gunnars er það hvað hann er frjáls í því sem hann gerir, maður heyrir hvernig hann leikur sér að laglínunni, breytir henni og þróar áfram á áreynslulausan og náttúrulegan hátt. Sólóinn smekklega spilaður, hendingamótunin þægileg og líkt og fullkomlega áreynslulaus.“ (ÞÞ)

„Gunnar spilar „heddið“ og fer tiltölulega frjálslega með laglínuna, sem er allt í lagi. Tóninn hans er mjúkur og fallegur. Gunnar á fyrsta sóló sem er frábært. Það er uppfullt af flottum mótífum og áhugaverðum „manipuleringum“ á rythma. Mér finnst mikil samhæfni og heildarsvipur á sólóinum, það er ekki eins og hann sé að spila helling af línum út um allt sem tengjast ekki heldur velur hann sér hugmynd og vinnur með hana.“ (JG)

„Upptökurnar með Gunnari Ormslev sem ég hef heyrt finnast mér einstaklega flottar, Gunnar var að mínu mati með frábæran tón og frasarnir hans Gunnars voru einstaklega lýrískir og hugmyndir hans góðar.“ (BMI)

„Hann var oft djarfur í spilamennsku sinni og valdi oft ekki einföldustu leiðirnar gegnum lögin, enda með flottar fraseringar og góða tækni. En hann gat líka verið mjög mjúkur og spilað bara einfalda hluti sem pössuðu músíkinni.“ (RB)

„Að mínu mati sýnir hann fram á heimsklassaspilamennsku sem hefði vel getað passað inn á stóru djassplöturnar vestanhafs á sínum tíma. Meðspilarar hans spila líka vel en Gunnar virðist alltaf spila með mestri sannfæringu og standa upp úr sem sólóisti.“ (AIJ)

„Hann er með frábæra tækni og færni sem hljóðfæraleikari og þvílíkur tónn sem maðurinn tileinkaði sér og finnst mér að nemendur FÍH og aðrir jazztónlistarmenn á Íslandi eigi að þakka Gunnari fyrir þau áhrif sem hann hafði á jazz hér á landi.“ (BED)